Halyqaralyq qaýymdastyq Prezıdent bastamasyn qoldady
2019 jyly Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev BUU Bas Assambleıasynyń 74-sessıasynyń ashylýynda Almatynyń dıplomatıalyq mańyzy men elimizdiń Ońtústik jáne Ortalyq Azıadaǵy rólin erekshe atap ótken edi. 2021 jyly Aýǵanstanda bılik aýysqan kezde kóptegen halyqaralyq uıym ókilderi Almatyǵa qonys aýdardy. Bıyldan bastap elimizde BUU-nyń resmı óńirlik ortalyǵy jumys isteıtin bolady. Halyqaralyq qaýymdastyq tarıhynda alǵash ret qurylymdyq túrde aımaqtyq ortalyqtar jumysyn bastamaq. Maqalamyzda BUU Óńirlik ortalyǵynyń Qazaqstan úshin mańyzy men mánin taldaımyz.
Pılottyq joba retinde Ortalyq jáne Ońtústik Azıa elderi boıynsha óńirlik ortalyq Almaty qalasynda jumys isteıdi. Óńirlik ortalyqtyń negizgi maqsaty – áleýmettik-ekonomıkalyq damý men turaqty damý máseleleri boıynsha BUU kún tártibindegi bastamalardyń júzege asýyn qamtamasyz etý. Qazaqstan sońǵy jyldary tek Ortalyq Azıada ǵana emes, búkil Azıa aımaǵynda kópjaqty dıplomatıany sátti júzege asyryp, mańyzdy jetistikterge qol jetkizip otyr. Atap aıtqanda:
· BUU Bas Assambleıasynda 193 eldiń 152-ci qoldap daýys berdi.
· Ortalyq Azıa men Aýǵanstan úshin Ornyqty damý maqsattary (ODM) boıynsha Óńirlik ortalyǵyn qurý týraly qarar alǵash ret júzege asyp otyr.
· Almatyda jumys isteıtin ortalyqtyń álemde ózge balamasy joq.
· Qazir elimizde BUU-nyń 18 agenttigi jumys isteýde.
· Ortalyq halyqaralyq, óńirlik kúsh-jigerdi úılestirýdiń, ozyq tájirıbe almasýdyń, tehnıkalyq kómek kórsetýdiń jáne birlesken jobalardy júzege asyrýdyń basty alańyna aınalady.
· BUU TDM Ortalyǵyn qurý – prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń BUU Bas Assambleıasynyń 74-shi sesıasynda alǵash ret usynylǵan bastamasyn júzege asyrýdaǵy mańyzdy qadam.
Aımaqtaǵy turaqty damýǵa serpin bermek
Qazaqstanda BUU-nyń Ornyqty damý maqsattary jónindegi aımaqtyq ortalyǵynyń ashylýy – eldiń halyqaralyq arenadaǵy bedelin nyǵaıtyp, óńirlik turaqtylyq pen ekonomıkalyq damýǵa yqpal etetin mańyzdy bastama dep baǵalaı alamyz. Birinshiden, bul ortalyq uzaq merzimdi perspektıvada Ortalyq Azıa men Aýǵanstandaǵy turaqty damýǵa serpin beredi. Aımaq elderiniń áleýmettik-ekonomıkalyq jáne ekologıalyq máselelerin sheshýge baǵyttalǵan jobalardy úılestirýge múmkindik týǵyzady. Ekinshiden, BUU qurylymynyń Almatyda ornalasýy Qazaqstandy «orta derjava» statýsyndaǵy el retinde dıplomatıalyq áleýeti qalyptasqan memleket ekenin kórsetedi. Úshinshiden, bul qadam bolashaqta Qazaqstannyń ınvestısıalyq tartymdylyǵyn arttyrýǵa yqpal etedi. Mysaly, bul bastamanyń nátıjesinde basqa da halyqaralyq uıymdardyń óńirlik ortalyqtary men múddeli uıymdar qurylymdary ashylyp, Qazaqstan tek Ortalyq Azıada ǵana emes, tutas Shyǵysta jahandyq dıplomatıanyń ortalyǵyna aınalýyna múmkindik alady. Sonymen qatar, bul sheshim elimizdiń halyqaralyq ınstıtýttarmen baılanysyn bekemdep, odan ári jahandyq keńistikke ıntegrasıalanýyna negiz bolyp otyr. Bul aımaqtyq birlik pen yntymaqtastyqty nyǵaıtyp, ózara kelisilgen úılesimdi saıasat júrgizýge serpin berýi múmkin. Aýǵanstandy Ortalyq Azıa úshin qaýip kózi emes, kerisinshe, kórshiles, múddeli el retinde ortaq ekonomıkalyq jobalarǵa tartýǵa bolatynyn kórsetedi. BUU Óńirlik ortalyǵy óziniń qyzmeti arqyly aımaqtaǵy halyqaralyq ınstıtýttarmen birlesip ornyqty damýǵa yqpal etetin bolady.
Almaty mańyzdy dıplomatıalyq ortalyqqa aınalady
Qazaqstan 2017-2018 jyldary Ortalyq Azıadan alǵash reti BUU Qaýipsizdik keńesiniń turaq emes músheligine ótken. Atalmysh kezeńde Qazaqstan tutas aımaqtyq máselelerdi BUU tórinen kóterip, jahan jurtynyń nazaryn aýdaryp, tıimdi sheshimin tabýǵa yqpal etken edi. Jahandyq qaýymdastyq tarapynan elimizge artylyp otyrǵan senim, aldaǵy ýaqyttary Qazaqstandy tutas Eýrazıa dalasynda mańyzdy saıası sheshimder qabyldanatyn dıplomatıalyq astana atanýǵa jol bastap otyr.
BUU Bas Assambleıasy tarapynan Almaty qalasynyń tańdap alynýy sáıkestik dep oılamaımyz. Birinshiden, Almaty táýelsizdik jyldarynan bastap mańyzdy halyqaralyq qujattarǵa qol qoıylyp, eleýli halyqaralyq uıymdardyń samıtin ótkergen qala. Ekinshiden, Almatynyń geografıalyq ornalasýy tutas Ortalyq Azıa men Ońtústik Azıa aımaǵy elderimen baılanys nyq qalyptasýy. Úshinshiden, Almatynyń logıstıkalyq, saýda jáne ınvestısıalyq áleýeti tutas BUU múshe elder tarapynan Almatynyń dıplomatıalyq áleýetin qalyptastyrdy.
Sonymen qatar, Almaty tórinde BUU-nyń óńirlik ortalyǵynyń ashylýy qalamyz úshin de mańyzdy artyqshylyqtarymen birge keledi. Tutas aımaqtyq jobalardy júzege asyrýda Almatynyń jahandyq aqparat aınalymynda yqpaly men mańyzy artatyny aıqyn. Óńirlik habtyń basty maqsatynyń biri BUU, eń aýqymdy jobalarynyń biri – Turaqty damý maqsattary baǵdarlamasynda kórsetilgen maqsattardy júzege asyrý.
Qazaqstan aımaqta resmı túrde álemdegi eń iri halyqaralyq uıymnyń resmı ortalyǵyn ornalastyrý arqyly álemdik qaýymdastyqtyń óńirge qatysty kózqarasyn ózgertýge qol jetkizip otyr. BUU-nyń Almatydaǵy ortalyǵy jumysynyń nátıjesinde tek Qazaqstan boıynsha ǵana emes, sonymen qatar jahan jurtynyń nazaryn tutas Ortalyq Azıa jáne Aýǵanystandaǵy máselelerge aýdarýda mańyzy erekshe ekendigi aıqyn. Qazaqstan bastamasynyń BUU deńgeıinde qoldaý tabýy, Almaty qalasyn kópjaqty dıplomatıanyń ortalyǵy retinde bolashaqta aýqymdy jobalardy júzege asyrýda mańyzyn kórsetedi.
BUU Óńirlik Ortalyǵynyń qurylýy Qazaqstannyń ınvestısıalyq tartymdylyǵyn arttyrady. Halyqaralyq uıymdardyń Almatyǵa shoǵyrlanýy qalany jańa ekonomıkalyq ortalyqqa aınaldyrady, bul óz kezeginde:
· Halyqaralyq qarjy ınstıtýttarynyń, úkimettik emes uıymdardyń jáne transulttyq korporasıalardyń Almatyǵa qyzyǵýshylyǵyn arttyratyn bolady;
· Jańa jumys oryndarynyń qurylýyna jáne joǵary bilikti mamandardyń Qazaqstanǵa kelýine tikeleı yqpal etedi;
· Ǵylymı-zertteý jáne ınovasıalyq jobalardy damytýǵa serpin beredi.
BUU, Turaqty damý baǵdarlamasynda kórsetilgen, «jasyl ekonomıkaǵa» kóshý, «sıfrlandyrý» jáne «ınovasıalyq sektordy damytý» syndy baǵytta elimizdiń uzaq merzimdi strategıalarymen úndes keledi.
Qalamyzdyń dıplomatıalyq áleýetiniń belgisine aınalǵan, BUU Óńirlik ortalyǵynyń ashylýy – elimizdiń halyqaralyq bedelin arttyratyn, álemdik qaýymdastyq tarapynan elimizge artylǵan senim ekendigi anyq.
Atalmysh alań aıasynda bolashaqta Ortalyq Azıa men Aýǵanstandaǵy áleýmettik-ekonomıkalyq máselelerdi sheshýge, yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa jáne strategıalyq sheshimder júzege asatyn bolady. Qazaqstan «orta derjava» retindegi yqpaly artyp, kópjaqty dıplomatıadaǵy yqpaly kúsheıýi tek elimiz úshin ǵana, tutas Ortalyq Azıa aımaǵy úshin mańyzdy geosaıası jáne ekonomıkalyq mańyzǵa ıe qadam dep bilemiz.