Akademık Shora Sarybaevtyń týǵanyna 100 jyl
Profesor Shora Shamǵalıulynyń esimi aýyzǵa ilingende kóz aldyńa qazaq til biliminiń tutas bir kezeńi keledi. Akademık Sh.Sarybaev til bilimi salasynda orny bólek tulǵa boldy. Ǵalymnyń eńbekteri búginde de qoldanystaǵy til ǵylymynda qyzmet etip keledi. Bıyl aıtýly ǵalymnyń ómirge kelgenine ǵasyr tolyp otyr. Al Almatyda akademık Sh.Sarybaevtyń 100 jyldyǵyna baılanysty ǵylymı-tanymdyq is-sharalar bastalyp ta ketti.
Besinshi naýryz kúni Almatydaǵy Ulttyq kitaphanada A.Baıtursynuly atyndaǵy Til bilimi ınstıtýtynyń uıymdastyrýymen «Tiltanymdyq mektep: Akademık Shora Shamǵalıuly Sarybaev» atty ǵylymı-praktıkalyq «dóńgelek ústel» ótti. «Dóńgelek ústeldiń» moderatorlyq tizginin Til bilimi ınstıtýtynyń dırektory, fılolog-ǵalym Anar Fazyljan ustady. Jıynda Qazaqstannyń jáne baýyrlas memleketterdiń ǵalymdary, Shora Shamǵalıulynyń týystary sóz aldy. Akademık týraly beınebaıan kórsetilip, respýblıkalyq baıqaý jeńimpazdaryn marapattaý rásimi qatar ótti.
Ǵylymı-tanymdyq is-sharada profesor-ǵalymdar «Ǵylymnyń óshpes shyraǵy», «Akademık Shora Sarybaev: ulttyq qundylyqtar máseleleri», «Shora Sarybaev jáne qazaq dıalektologıasy» taqyryptarynda baıandamalar jasady. Baıandama jasaǵandar, shyǵyp sóıleýshiler qatarynda akademıkter Z.Bazarbaeva, K.Qurmanálıev, profesorlar Q.Kúderınova, N.Ýálı, J.Mankeeva, E.Omarov, M.Malbaqov boldy.
Osy jıyn ortasynda akademıktiń qyzy, profesor Maıra Sarybaevanyń «Fılologtyń álemi: Shora Sarybaev» atty jańa kitabynyń tusaýy kesilip, ǵylymı ortadaǵy kópshilikke jol tartty. Bul da bolsa ǵalymnyń ǵasyr toıynda shashylǵan shashý syndy este qaldy. Sonymen birge, til ǵalymynyń uly Qazaqstannyń Tótenshe jáne Ókiletti elshisi, Azıa Keńesi Bas hatshysy Qaırat Shorauly Sarybaev áke jáne tulǵa jaıynda júrekjardy estelik aıtty.
Urpaqqa ulasqan tektilik
Shora Sarybaev jóninde sóz qozǵaǵaý úshin úlken lıngvıs ǵalymnyń tereń bilimdi zıaly retinde qalyptasý jolyn tym áriden bastaýǵa týra keletindeı. Ózi bir dáýirde qazaq zıalylary rýhanı astana retinde toptasqan Táshkende sonaý 1925 jyldyń kókteminde tekti áýlette dúnıege kelgen. Shora Sarybaevtyń ákesi Shamǵalıdyń ózi de «Orys mektepterinde qazaq tilin úıretý ádistemesi» taqyrybynda dısertasıa qorǵaǵan tuńǵysh qazaq edi. Sondaı bastaýdan tárbıeniń tunyǵyn ishken Shoranyń, baýyrlarynyń basqadaı bop qalyptasýy múmkin emes te edi. «Shora Shamǵalıulynyń inisi, tanymal óner qaıratkeri Bolat Sarybaev – qazaq halqynyń mýzykalyq aspaptary men dástúrli qazaq mýzyka mádenıetiniń jandanýyna aıtarlyqtaı eńbek sińirgen sańlaq..» dep keltiredi akademık Zeınep Bazarbaeva. Tektiniń izi, kompozıtor Talǵat Sarybaev bolsa qazaq mádenıetinde «Gúlder», «Araı», «Jetigen» ansámblderiniń qurylýyna muryndyq bop, halyq ánderi men qazaq kompozıtorlarynyń ánderin estradalyq úlgide óńdep, taralýyn qamtamasyz etken. Shora Shamǵalıulynyń uly Qaırat belgili memleket jáne qoǵam qaıratkeri, dıplomat.
Urpaq sabaqtastyǵy osylaı qalyptasqan edi. Akademık Shora Sarybaev ǵylymǵa dıalektologıa, leksıkologıa, altaı tilderin, tilder tarıhyn meńgerip kelgen ǵalym. Ǵalym 300-den astam ǵylymı maqalanyń, jıyrmadan astam monografıanyń avtory. Ǵalymnyń eńbekteri ózbek, arab, qyrǵyz, tatar, túrik tilderine aýdarylyp, sol elderdiń qajetine jaraýda.
Sh.Sarybaev qazaq til bilimi ǵylymy men qazaq qoǵamynda óshpesteı iz qaldyrǵan tulǵa. Ol – QR Ulttyq Ǵylym akademıasynyń akademigi, fılologıa ǵylymynyń doktory, professr, Qazaq KSR Eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri, QR Bilim berý isiniń qurmetti qyzmetkeri. Kóptegen shákirt tárbıelep, olardyń ǵylymǵa kelýine kómektesken ustaz.
Toqsannan asyp ǵumyr keship, artynda mol mura qaldyrǵan ǵalymnyń esimi el jadynan óshpeıdi.
A.Baıtursynov atyndaǵy Til bilimi ınstıtýtynyń dırektory, ǵalym Anar Fazyljan – «Bizdiń úlken ǵalym-ustaz Shora Shamǵalıulynyń esimin aýyzǵa almaıtyn, ǵalymǵa arqa súıemeıtin kúnimiz joq..», – degen bolatyn.
Osyndaı urpaq sabaqtastyǵy, ǵylym jalǵastyǵy uzaǵynan bolsyn.
