İshek ınfeksıalarymen baılanysty aýrýlar jazda kúsheıe túsedi.
Jyly jáne ylǵaldy aýa-raıy ınfeksıa qozdyrǵyshtarynyń kóbeıýine barlyq qolaıly jaǵdaı jasaıdy. Óńirlik komýnıkasıalar qyzmetiniń brıfıńinde I. S. Jakenov atyndaǵy qalalyq klınıkalyq juqpaly aýrýlar aýrýhanasynyń ınfeksıalyq bólimshesiniń meńgerýshisi, joǵary sanatty ınfeksıonıst dáriger Evseeva Meerım Bolatqyzy aýrýdyń aldyn alý sharalarymen bólisti, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz.
Dáriger málimetinshe, sáýir aıynan bastap Almaty qalalyq klınıkalyq juqpaly aýrýlar aýrýhanasyna ishek ınfeksıasy belgileri bar bir jarym myńǵa jýyq adam júgingen, onyń 854-i aýrýhanaǵa jatqyzylǵan.
«Búgingi tańda álemde jiti ishek ınfeksıalary aýrýlaryn juqtyrý ekinshi orynda tur. Jyl saıyn kóktem-jaz kezeńinde ishek ınfeksıalarynyń sany artady. Respýblıkalyq sanıtarıalyq-epıdemıologıalyq qyzmettiń derekteri boıynsha bıyl Qazaqstanda jiti ishek ınjfeksıalarymen syrqattanýshylyq 36,7% - ǵa ósti. Bul halyq arasynda gıgıenalyq daǵdylarynyń buzylýymen ǵana emes, sonymen qatar mıkrobtardyń kóbeıýi úshin ońtaıly jaǵdaılarmen de baılanysty. Ásirese, jazda ishek ınfeksıasy qozdyrǵyshtarynyń kóbeıýine qajetti barlyq faktorlar, atap aıtqanda sý, tamaq, las qoldar men turmystyq zattar múmkindik jasaıdy. Sonymen qatar, juqpalylyqty arttyratyn aralyq faktorlar da bar - olar shybyndar», - dep bólisti spıker.
Sonymen birge, maman shetelde demalý kezinde tek bótelkedegi sýdy paıdalanýdy, qoldy únemi jýýdy jáne ekzotıkalyq jemisterdi aldyn-ala óńdeýsiz tutynbaýdy usynady. Óıtkeni, tyrysqaqtyń barlyq tirkelgen jaǵdaılary ózge elderden kelgen. Asa qaýipti ınfeksıamen syrqattaný 30 elde tirkelgen, onyń ishinde Úndistan, Túrkıa, Qytaı, Fılıppın, tanymal jáne týrıser jaqsy kóretin oryndar.
Dárigerdiń aıtýynsha, ishektiń ınfeksıasy bólimine túsken adamdardyń jartysy aýrýdan 2-3 kún buryn, ádette, qala mańyndaǵy tanymal jaǵajaılarǵa baratyndar. Munyń sebebi kóbinese taǵamdy durys óńdemeý jáne durys saqtamaý bolyp tabylady.
«Bizdiń halyq áli kúnge deıin jýylmaǵan kókónister men jemisterdi jegennen keıin juqpaly aýrýlar aýrýhanalaryna túsedi. Bir qaraǵanda, taza jemisterdi taza qolmen jeý ońaıy joq sıaqty. Kovıd karantınin esterińizge túsirińizdershi - bári sanıtaızerlerdi qoldana bastaǵan kezde, ınfeksıa tizbegi úzilip, ishek ınfeksıalarynyń tirkelýi birneshe ese tómendedi. Endi jaǵajaılarda, bazarlarda ne bolyp jatqanyn qarańyz – qoqys úıindileri, shybyndar, tamaq qaldyqtary búkil aýmaqqa shashylyýy - mıkrobtardyń kóbeıýi úshin negizgi qorektik orta», - dedi ol.
Sarapshynyń usynysy boıynsha tabıǵat aıasyna bararda úıde barlyq kókónister men jemisterdi aldyn-ala jýyp, tez buzylatyn ónimderdi tońazytqysh sómkede saqtaý kerek. Ylǵal maılyqtar men sanıtaızerler mindetti túrde mashınanyń bagajynda bolýy kerek. Sý qoımasynda shomylý kezinde jaǵymsyz saldardan aýlaq bolý úshin sýdy jutyp qoımańyz.
Infeksıanyń taralýynda jappaı saýda da mańyzdy ról atqarady. Azyq-túlik arqyly juqtyrý eki jaǵdaıda bolýy múmkin, eger ol durys saqtalmasa nemese satýshy sanıtarlyq normalardy saqtamasa, deıdi sarapshy.
«Kóbinese bul ónimdi paıdalanǵandardyń barlyǵy derlik bir ýaqytta aýyrǵan kezde paıda bolady. Bul jaǵdaıda jiti ishek ınfeksıasynyń tamaq arqyly taralý faktorynyń aldyn-alýǵa keletin bolsaq, munda qoǵamdyq tamaqtaný oryndary úshin arnaıy jasalǵan sanıtarlyq normalardy saqtaý birinshi orynǵa shyǵady. Mysaly, shıki jáne pisirilgen taǵamdardyń bir-birimen baılanysta bolýyna jol bermeńiz. Pisirý úshin tek qaýipsiz ónimderdi qoldanyńyz, mysaly, shıki emes, pasterlengen sút. Salat japyraqtary sıaqty shıki túrde tutynylatyn taǵamdardy muqıat jýyńyz. Pisirilgen taǵamdy keshiktirmeı jeńiz. Qalǵan tamaqty tońazytqyshta saqtańyz, biraq bir táýlikten artyq emes», - dep bólisti M.Evseeva.
Qusý, ish ótý jáne álsizdik sıaqty aýrýdyń alǵashqy belgileri paıda bolǵan kezde dárigerlermen keńesý kerek, ózin-ózi emdep jáne dári-dármekterdi óz betinshe taǵaıyndaý usynylmaıdy.
«Eger sizde aýrýdyń jeńil sımptomdary bolsa, onda siz ózińizge úıde-aq kómektese alasyz. Mysaly, regıdron untaǵyn suıyltyp, aǵdadaǵy tuzdardyń ornyn toltyrý úshin ony kúni boıy kishkene bólikterde ishińiz. «Smekta» da kómektese alady – bul preparat ishektiń shyryshty qabyǵyn dezınfeksıalaıdy jáne jabady. Eshbir jaǵdaıda aýyrsynýdy basatyn dárilerdi qabyldaýǵa, ishti jylytýǵa nemese aýyrsynýǵa tózýge bolmaıdy. Dárigerlerge kóringen durys, óıtkeni ishek ınfeksıasy mıdyń isinýine, búırek nemese baýyr jetkiliksizdigine jáne aǵzanyń qatty sýsyzdanýyna ákelýi múmkin», - dep qorytyndylady dáriger.