Bul – dúnıe júzindegi eń qymbat kitaptar men qoljazbalar.
Álemge áıgili tulǵalardyń qoljazbalary, dinı mátinderdiń eń kóne basylymdary jáne ózge de tarıhı qundy kitaptar aýksıondarda qyrýar aqshaǵa satylyp jatady.
"Mormon kitaby", 1830 jyl
2017 jyly jeke satylymda 35 mıllıon dollarǵa satyldy.
Buryn-sońdy satylǵan eń qymbat antıkvarıat kitaptarynyń ishinde rekord ornatqan – mormonızmniń negizin qalaýshy Djozef Smıttiń aýzynan jazyp alynǵan "Mormon kitaptarynyń" túpnusqa tıpografıalyq qoljazbasy. Boljam boıynsha, ol Smıttiń 1820 jyldary Nú-Iork shtaty Palmırdegi úıiniń janynan tabylǵan altyn taqtaıshalardaǵy mátinderdiń aýdarmasy negizinde jasalǵan.
Keıin bul qoljazba mátinderdi terý úshin E.B. Grandınniń jergilikti baspahanasyna jetkizilgen. Sodan keıin ol damyp kele jatqan mormon shirkeýiniń músheleriniń birine saqtaýǵa berildi. Sóıtip, 1903 jylǵa deıin shirkeýdiń ıeliginde boldy.
"Lester kodeksi", shamamen 1506-1510 jyldar
1994 jyly Christie's aýksıonynda $30,8 mln dollarǵa satyldy.
72 betten turatyn mátindi 1994 jylǵy qarashada tehnologıalyq magnat Bıll Geıts satyp aldy. Jazbanyń munshalyqty qymbat bolýynyń sebebi – onyń avtory Leonardo da Vınchı. Ǵylym týraly oılaryn jetkizetin 300-den astam ılústrasıa men jazbasy bar kúndelik tárizdi kitap áıgeli sýretshiniń 20-ǵa jýyq uqsas jınaqtarynyń biri.
Kitaptyń ataýy onyń sońǵy ıesi – Lester grafynyń esimimen atalyp ketken. Degenmen ony 1980 jyly satyp alǵan Armand Hammer tehnıkalyq turǵydan ataýyn "Hammer kodeksi" dep ózgertti. Hammer óz koleksıasyn Kalıfornıa ýnıversıtetiniń attas Hammer murajaıyna qaldyrdy.
"Eriktiliktiń uly hartıasy", 13 ǵasyr
2007 jyly Sotheby's aýksıonynda 21,321 mıllıon dollarǵa satylǵan.
Bul – kóne zamanǵy antıkvarlyq qoljazba. 13 ǵasyrda qurastyrylǵan "Eriktiliktiń uly hartıasy" Kenterberı arhıepıskopynyń eń aldymen, aǵylshyn koroliniń is-áreketin retteý jáne onyń halqy arasynda ortaq quqyq sezimin ornatý úshin jasaǵan koróldik hartıasy boldy. Qujattyń bastapqy áseri ekiushty bolǵanymen, ǵasyrlar ótken soń tarıhshylar men saıasatkerler oǵan quqyqtyq júıe negizderiniń biri retinde súıenedi. Anglıa koroliniń mórimen bekitilip, keremet saqtalǵan bul naqty basylym tarıhtyń mańyzdy bóligi bolyp tabylady.
"Nortýmberlend bestıarıasy", shamamen 1250-1260 jyldar
2007 jyly jeke satylymda shamamen 20 mıllıon dollarǵa satylǵan.
Bul bizdiń tizimdegi eń tanymal ári jumbaq mátinderdiń biri. XIII ǵasyrda Anglıa qoljazbalardy kóshirý sheberhanasynda jasalǵan bul gotıkalyq dáýir kitaby júzden astam ortaǵasyrlyq sýretpen birge, shynaıy jáne mıftik ańdardyń sıpattamalary men talqylaýlarynyń fantasıkalyq, ertegige uqsas jınaǵy bolyp tabylady. Bul kitapty kim qurastyrǵany belgisiz. 1990 jyly Sotheby's aýksıonynda alǵash ret paıda boldy. 2007 jyly ony Dj. Pol Gettı murajaıy ashylmaǵan somaǵa (biraq kóptegen baǵalaýlar boıynsha shamamen 20 mıllıon dollarǵa) satyp alǵan.
"Kýtbert İnjili", VII ǵasyr
2012 jyly Sotheby's aýksıonynda 14 300 000 dollarǵa satyldy.
Bul bizdiń tizimdegi eń kóne kitaptardyń biri sanalady. VII ǵasyrǵa jatatyn bul shaǵyn mátin onyń avtory Lındısfarn epıskopy Áýlıe Kýtbertpen birge jerlendi, biraq XII ǵasyrda vıkıngter shapqynshylyǵy kezinde qaıta tabyldy. "Kýtbert İnjili" eń kóne túpnusqa muqabasymen erekshelenedi. 17 ǵasyrdyń basynda kitap Belgıadaǵy ıezýıt qaýymdastyǵyna syıǵa tartylǵanǵa deıin jeke menshikte bolǵan. Ony Ulybrıtanıa kitaphanasy sıfrlanǵan qoljazbalar onlaın derekqorynan kórýge bolady.
"Massachýsets Zabýr kitaby", 1650 jyl
2013 jyly Sotheby's aýksıonynda 14,165 mıllıon dollarǵa satyldy.
"Massachýsets Zabýr kitaby" – Soltústik Amerıkada basylǵan alǵashqy kitap retinde keńinen tanylǵan mátin. Bul kitap alǵashqy qonys aýdarýshylar kelgennen keıin birneshe onjyldyqtar ótken soń shyǵaryldy. Ony kolonıalarda duǵa kitabyn paıdalaný úshin Anglıadan baspahanasymen birge jiberilgen Stıven Daıe basyp shyǵardy. Bul kitaptyń on bir danasy ǵana saqtalǵany belgili.
"Rotshıldiń saǵattar kitaby", shamamen 1505-1510 jyldar
2014 jyly Christie's aýksıonynda 13 mıllıon dollarǵa satyldy.
XVI ǵasyrdaǵy sýrettelgen qoljazba Flandrıada jasalǵan jáne bastapqyda Nıderlandy koróldik sotyna arnalǵan bolýy múmkin. Bul kitaptaǵy keremet ılústrasıalardy jasaýǵa sol dáýirdiń áıgili keskindeme sheberi Gerard Devıd qatysqan. Atalǵan antıkvarlyq kitap ta óz ataýyn ıesi – áıgili Rotshıldter otbasynan alady. Óıtkeni qujattarǵa sáıkes, ol XIX ǵasyrdyń aıaǵynda Anselm fon Rotshıld jınaǵynyń bóligi bolǵan. Jáne 2014 jyly Christie's aýksıonyna shyqqanǵa deıin otbasy muragerlerine ótip otyrǵan.
"Amerıka qustary", 1827-1838 jyldar
2018 jyly Christie's aýksıonynda 9,65 mıllıon dollarǵa satyldy.
Bul Djon Djeıms Odúbonnyń 19 ǵasyrda jazǵan kitaby. Bir kezderi Portlend gersoginiń koleksıasyna engen bul tórt tomdyq tuńǵysh shyqqan kúıinde, búlinbeı saqtalǵan. Ár paraqtyń tús qanyqtylyǵy, sondaı-aq bir kezderi aǵylshyn korólderiniń muqabashysy bolǵan Djon Makkenzıdiń jasaǵan muqabasy sol kúıi saqtalyp tur. 15 danadan az tırajben qujattalǵan bul mátinde tolyq kólemde beınelengen jáne qolmen boıalǵan qustardyń 1000-nan astam túri kórsetilgen.
"Bomberg talmýdy", birinshi (1519-1520) jáne ekinshi (1525-1539) basylymdar
2015 jyly Sotheby's aýksıonynda 9,3 mıllıon dollarǵa satyldy.
Danıel Bomberg basyp shyqqan bul kitapta bıblıalyq zań týraly ravvındik daýlardyń negizgi sátteri jınaqtalǵan. Evreı tilinde basylǵan jınaq XVI ǵasyrdaǵy Evreı ǵalymy Rıchard Brýarnǵa arnalǵan, biraq qandaı da bir jolmen Vestmınster abattyǵynyń muraǵatyna enip, onda kóptegen jyldar boıy saqtalyp kelgen.
Bul basylym óziniń aýqymdylyǵymen ǵana emes, sonymen qatar kórkemdiligimen de erekshelenedi. Bomberg pen onyń venesıandyq baspahanalary ózderiniń muqabaly kitapshalarynyń ásemdigimen tanymal boldy. Talmýdtyń bul jıyntyǵy osy ásemdikti kórsetedi jáne búgingi kúnge deıin tolyq kólemde saqtalǵan 14 dananyń biri bolyp tabylady.
Quran fragmenti, VII ǵasyr
2008 jyly Christie's aýksıonynda 4,9 mıllıon dollarǵa satyldy.
Bul Quran kóshirmesi paraǵynyń fragmenti antıkvarlyq ıslam mátinderi úshin jańa rekord ornatty. Mátinnen alynǵan bul paraqta Án-Nısa súresiniń bóligi kórsetilgen. Bul mátin Qurannyń alǵashqy basylymdarynda jıi qoldanylatyn Arab kallıgrafıalyq jazýynyń bir túri – hıdjazı shrıftimen jazylǵan.