Elimizdegi eń úlken bes kóldi bilesiz be?
Qazaqstanda alýan túrli tabıǵı baılyq bar. Sonyń ishinde sulýlyǵyna kóz toımas kólderimizdiń jóni bólek. Olardyń árqaısysy kólemimen, ásemdigimen, elimizdiń ekonomıkasy men ekojúıesi úshin mańyzymen erekshelenedi, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz.
Elimizdegi eń úlken bes kól týraly Sý resýrstary jáne ırrıgasıa mınıstrliginiń resmı aqparatyna súıene otyryp, nazarlaryńyzǵa usynamyz.
5 ORYN. ZAISAN KÓLİ. AÝDANY: 1830 km²
Elimizdiń shyǵysynda ornalasqan Zaısan kóli bizdiń tizimde besinshi orynǵa ornalasty. Kól 420 m bıiktikte, uzyndyǵy 105 km, eni 22-48 km, maksımaldy tereńdigi 15 m. Ertistegi Buqtyrma GES qurylysyna deıingi kóldiń aýdany 1830 km2 bolady. Kólge Qytaıdan bastaý alatyn Qara Ertis quıyp, Ertis ózeni aǵyp shyǵady. Zaısanǵa quıatyn ózender taýly aımaqtardan bastaý alǵandyqtan, kól sýy qarmen jáne jańbyrmen tolady. Zaısanda balyqtyń 20-dan astam túri, al, tóńireginde ártúrli jabaıy ańdar mekendeıdi.
4 ORYN. ARAL TEŃİZİ. AÝDANY: 2850 km² (Soltústik Aral)
Aral - aǵynsyz tuzdy kól. 1960 jyly Aral teńizi shamamen 68 myń sharshy shaqyrym aýdandy alyp jatqan álemdegi eń iri tórtinshi kól boldy.
HH ǵasyrdyń 1960 jyldarynan bastap kólge quıatyn Ámýdarıa men Syrdarıa ózenderinen sýarý maqsatynda qarqyndy túrde sý alý saldarynan sarqyla bastady. 1989 jyly Aral eki oqshaýlanǵan sý qoımasyna – Soltústik (kishi) jáne Ońtústik (úlken) Aral teńizine bólindi. Búgingi tańda Soltústik Aral teńiziniń aýdany shamamen 2850 km2 quraıdy.
3 ORYN. ALAKÓL KÓLİ. AÝDANY: 2890 km²
Alakól Balqash-Alakól oıpatynyń shyǵys bóliginde, teńiz deńgeıinen 343 metr bıiktikte ornalasqan. Aýdany shamamen 2890 km2. Alakóldiń sýy ejelden óziniń emdik qasıetterimen tanymal. Onyń quramynda ıodtan basqa, Mendeleev kestesindegi barlyq elementter kezdesedi. Ataýyna sáıkes, Alakól bir kúnde túsin birneshe ret ózgertedi. Jel soqsa – sur, kún shyqsa – kók, al jaýyn jaýsa – qyzǵylt túske aınalady. Kólge Qatynsý, Úrjar, Jamanótkel, Emelquısa, Jamanty jáne Yrǵaıty ózenderi quıady. Biraq, kólden sý aǵyp shyqpaıdy, sondyqtan, ol aǵynsyz bolyp sanalady.
2 ORYN. BALQASH KÓLİ. AÝDANY: 18583,1 km²
Qazaqstanda kólemi boıynsha ekinshi orynda - elimizdiń ońtústik-shyǵysynda ornalasqan Balqash kóli. 18583,1 km2 aýmaqty alyp jatqan kól álemdegi eń úlken kólder tiziminde 14-shi orynda. Balqash kóliniń ereksheligi jarty bóligi tuzdy, al kelesi jartysy tushshy. Kólge aǵatyn sýdyń negizi İle ózeninen keletin bolǵandyqtan batys bóliginiń sýy tushshy, túsi sarǵylt-sary, laıly. Al, shyǵys bóliginiń sýy tuzdylaý, túsi kógildir, ashyq kók. Balqashta 40-tan astam aral bar.
1 ORYN. KASPII TEŃİZİ. AÝDANY: 390 000 km²
Kaspıı – Qazaqstandaǵy ǵana emes, álemdegi eń úlken kól sanalady. Jer sharyndaǵy muhıtpen baılanyspaıtyn eń úlken ishki sý aıdyny. Sýy – tuzdy. Aýdany shamamen 390,000 km2 jáne maksımaldy tereńdigi 1025 metr. Álemdegi barlyq kól sýynyń 40-44% Kaspıı teńizine tıesili. Onyń jaǵalaýynda bes memleket: Qazaqstan, Ázirbaıjan, Iran, Reseı jáne Túrikmenstan ornalasqan. Kaspıı teńizine 130 – dan astam ózen quıady, olardyń ishindegi eń irisi - Edil.