Jap-jasyl jelekke oranǵan shaǵyn ǵana kent. Arba jekken at pen jaıaý júrginshiler ǵana shaǵyn shahardyń ajaryn kirgizgendeı. Bıik qara aǵashtar, syldyrap aqqan aryq sýy kóshe boıyna erekshe kórik bergen. Nebári 300 myńǵa jýyq turǵyny bar shahardyń 30-jyldardyń sońy, ıaǵnı soǵys aldyndaǵy kórinisin osylaı elestetýge bolady. Bul kezde qala basshylyǵyna (1939-1941) Hasen Baıuzaqov keldi.
Qalalyq atqarý komıtetiniń tóraǵasy bolǵan ol kóriktendirý, kógaldandyrý jumystaryna basym sıpat berdi. Qalaǵa jańa mádenıet alyp kelýde jańa betburystarǵa jol ashty. Qysqasy, ózgelerdiń tájirıbesine súıene otyryp, qala degen uǵymnyń arab tilinen aýdarǵanda mádenıet degen maǵyna beretinin de erekshe eskerip, eksheı kele jańa úlgidegi qala salý úrdisterine bet burdy.
Bul rette eń aldymen qalada shaǵyn óndiris oryndaryn salýdy qolǵa ala bastady. Óıtkeni, qala halqynyń jyl saıynǵy ósimi basty nazarda bolyp, olardy jumyspen jetkilikti qamtamasyz etý qajet boldy. Onyń ústine osy jyldary aýyl halqynyń qalaǵa qonys aýdarýyna múmkindikter jasala bastaǵan. Osyǵan oraı, bir jaǵynan Qazaq KSR-iniń depýtaty retinde Hasen Baıuzaqovtyń qala búdjetin qorǵaýǵa zor múmkindigi de boldy. Sonyń arqasynda 1940 jyly shahar sharýashylyǵy sony serpinmen damyp, qala búdjeti 108,7 paıyzǵa oryndalyp, 5561 myń rúbl kiriske shyqty. Bul óndiristik jaǵynan endi betburystar jasaı bastaǵan shahar úshin aıtýly tabys edi. Bul rette shahar basshysynyń eńbegi ókimet tarapynan joǵary baǵalanyp, «Eńbek Qyzyl Tý» ordenimen marapattaldy.
Bar tirshiligi endi qalyptasyp, tamyryna qan júgire bastaǵan shaharda tótenshe jaǵdaılarmen betpe-bet kelýge týra keldi. Osy kezde qala ishin kenetten órt shaldy. Keıbir derek kózderinen málim bolǵanyndaı, soǵystyń alǵashqy jyldarynda Almatyǵa ishki Reseıden áskerı qorǵanystyq mańyzy zor zaýyttar men fabrıkalardy kóshirip ákeldi. Sonymen qatar, syrttan jaıaý-jalpylap, aryp-ashyp jetken halyqty da baýyrǵa basyp, pana bolý ońaıǵa soqqan joq. Sonymen qatar, osy jyldary Almatyǵa «Mosfılmdi» de ýaqytsha kóshirip ákelgen bolatyn. Mine, osynaý taǵdyrly sátte qala basshysy úlken sabyrlylyq tanytyp, máseleni sheshýde aıryqsha uıymdastyrýshylyq qabiletimen kózge tústi.
Árıne, qalany basqarýdaǵy ár basshynyń óz qoltańbasy, artynda qalǵan izi bolady. Hasen Baıuzaqov sharýashylyqtyń, óndiristiń sheber uıymdastyrýshysy, óz kásibı mamany bolýmen qatar, shahardyń mádenı, rýhanı damýyn da basty nazarda ustap, ózin ıdeıalyq jaǵynan shyńdalǵan ıdeolog retinde de tanytty.
Bul rette ol qazaqtyń zıaly, tanymal azamattarymen aralasa júrip, olardy qala jumysyna tartyp, kóp keńesip otyrýdy daǵdyǵa aınaldyrdy. Máselen, Ábdilda Tájibaev, Málik Ǵabdýllındermen úlken syılastyqta bolǵan. Bul kisiniń qyzy Gúlpannyń aıtýynsha, Sháken Aımanovpen et baýyr jaqyn dos bolǵan. Bir-birine jıi qonaqqa baryp, uzaq ýaqyt áńgime-dúken quratyn kórinedi. Tipti, uly Almastyń kıno operatory bolýy da tekten-tek eme s edi. Keıinirek Almas Sh.Aımanov atyndaǵy «Qazaqfılm» kınostýdıasy kınohronologıasynyń dırektory boldy.
«Hasen Baıuzaqov – Almaty atqarý komıtetiniń alǵashqy tóraǵalarynyń biri. Ol kezde biz stýdentpiz. Biletinim, sol ýaqytta Almatyda úkimet úıi salyna bastady», – deıdi memleket jáne qoǵam qaıratkeri Haıdar Arystanbekov.
Qysqasy, Hasen Baıuzaqov Almatyny kúrdeli kezeńde basqaryp, tyǵyryqtan shyǵarýda dostyń da, dushpannyń da tilin taýyp, jol taba bildi.
Árıne, 50-jyldardyń súrgini ony da aınalyp ótpedi. Onyń sońyna shyraq alyp túsýshiler de boldy. Osy jolda oǵan qoldaý bildirgen nar tulǵanyń biri, qalalyq atqarý komıtetiniń tóraǵasy Ahmet Ádilov edi. Ahań oǵan qorǵan bolyp qana qoımaı, páter alyp ta bergen. Ol kisini Hasen aǵa «Ádiletti Ádilov» dep otyrady eken.
Almatyny soǵystyń aldynda nebári eki jyl ǵana basqarǵan, Aımanovtyń aınymas dosy Baıuzaqov onyń eń kúrdeli kezeńdegi jaǵdaıyn bastan keshti. Sodan da umytylmaıdy.
Qalı QOSHQARULY.