Bul – Ulttyq quryltaıdyń eń basty mindeti.
Ulytaýdaǵy Ulttyq quryltaıda Memleket basshysy osylaı dedi, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz
«Biz ultty uıystyratyn parasatty, tyń ıdeıalar men usynystarǵa aıryqsha mán berýimiz qajet. Bul – Ulttyq quryltaıdyń eń basty mindeti. Sondyqtan, mynadaı baǵyttarǵa nazar aýdarý qajet dep oılaımyn.
BİRİNSHİ. Jalpyulttyq birlikti nyǵaıtý
Biz demokratıa dástúri jetilgen, myqty azamattyq qoǵam quramyz. Bul – strategıalyq baǵytymyz. Osy baǵdardy berik ustanýymyz kerek. Sońǵy úsh jylda bul salada biraz nátıjege jettik. Bılik pen halyq arasynda mazmundy dıalog ornattyq. Buǵan Ulttyq qoǵamdyq senim keńesi zor septigin tıgizgenin atap ótkim keledi. Sol arqyly birqatar ozyq ıdeıalar usynyldy.
Mıtıńiler týraly demokratıalyq zań shyqty. Partıalyq saılaý tizimine áıelder men jastar úshin otyz paıyzdyq kvota engizildi. Qoǵamdyq keńesterdiń jumysy jandana tústi. Saıası jańǵyrý baǵdarlamasy arqyly oń bastamalar laıyqty jalǵasyn tabary sózsiz».
«Biz «Túrli kózqaras, birtutas ult» qaǵıdatyn berik ustanýymyz qajet. Bir-birimizdiń oı-pikirimizdi tyńdap, qurmetteı bilsek, alǵa qadam basamyz.
Biz demokratıalyq reforma jasaımyz dep, memleketti álsiretýge esh jol bermeýimiz kerek».
«Zań men tártip – ishki turaqtylyqtyń birden-bir kepili. Onsyz qoǵamnyń damýy múmkin emes. Sondyqtan, bul qaǵıda bizdiń eń basty baǵdarymyz bolýǵa tıis.
Jalpy, otbasyn asyraý úshin tabandy eńbek etip júrgen, zańǵa baǵynatyn adamdar qurmetke ıe bolýy kerek. Ókinishke qaraı, bizde kóshe buzaqylary, jaýapkershilikten jurdaı blogerler jáne masyldyq pıǵylmen aıqaı shyǵaratyn adamdar búgingi kúnniń batyryna aınaldy. Depýtattar men atqarýshy bılik ókilderi solarǵa ǵana basa mán beretin boldy. Túrli deńgeıdegi sheneýnikter solardyń ǵana talabyn oryndaýǵa júgiredi.
Ortalyqtaǵy jáne aımaqtardaǵy bılik barlyq azamattyń muń-muqtajyna birdeı qaraýǵa tıis. «Halyq únine qulaq asatyn memlekettiń» kómegine senip otyrǵan, zańǵa baǵynatyn qarapaıym jurt nazardan tys qalmaýy kerek».
«EKİNSHİ. Reformalardyń mán-mańyzyn halyqqa túsindirý
Eń bastysy, bizdiń baǵdarymyzdy halyqtyń basym kópshiligi qoldap otyr. Azamattarymyz elimizde túbegeıli ózgeris bolatynyna senedi. Degenmen, referendým tabysty ótti eken dep, bosańsýǵa bolmaıdy. Naǵyz jumys endi bastaldy.
Reformany júzege asyrý barysyn elge udaıy túsindirip otyrýymyz kerek. Qazirdiń ózinde jańǵyrý úderisi birtindep jalpyulttyq sıpatqa ıe bola bastady. Shyn máninde, jańǵyrýdyń áserin árbir azamatymyz sezinýi qajet. Eldegi ózgeriske árkim óz isindeı qarasa, shyn máninde, jańarý jolyna túsemiz. Muny elimizdiń árbir azamaty tereń túsingeni jón».
«Qazir – ınternet dáýiri. Jastar ózine qajet málimetti ǵalamtordan alady. Dástúrli aqparat quraldarymen qatar, áleýmettik jelige basa mán berý qajet. Jańǵyrýdyń mańyzyn urpaq sanasyna sińirý úshin jańa tásilderdi qoldaný kerek.
Jalpy, túsindirý jumysy kezinde jastarǵa aıryqsha nazar aýdarǵan jón. Óıtkeni, búgingi reformalardyń ıgiligin erteń solar kóredi».
«ÚSHİNSHİ. Jańa tehnologıalar arqyly halyqty aýqymdy reformalarǵa qatystyrý
Quryltaıǵa qansha adam kirse de, qoǵamdy tolyq qamtı almaıdy degen pikir aıtylyp júr. Biraq, Quryltaı múshelerin kóbeıte bersek, odan paıda bolmaıdy. Budan jumystyń berekesi qashyp, uıymdastyrý isi qıyndap ketýi múmkin.
Quryltaı – belgili bir adamdar ǵana bas qosatyn jer emes. Ol, shyn máninde, jalpyulttyq jıynǵa aınalýy kerek. Bul – óte mańyzdy mindet».
«Biz Jańa sıfrlyq tehnologıanyń múmkindigin keńinen paıdalanýymyz qajet. Sonda memleket pen halyqtyń qarym-qatynasy barynsha tıimdi bolmaq.
Men Qurultay degen arnaıy mobıldi qosymsha ázirleýdi usynamyn. Sol arqyly halyq eldi jańǵyrtý týraly oı-pikirin onlaın rejımde aıta alady.
Jurt reformanyń naqty paıdasyn kórýi qajet. Sondaı-aq, oǵan tikeleı qatysýǵa múmkindigi bolýy kerek. Azamattar ózekti máseleler boıynsha ınteraktıvti saýalnamaǵa qatysady. Kez-kelgen túıtkildi sheshý jolyn usynyp, elimizdi jańǵyrtýǵa óz úlesin qosa alady.
Qaıyrymdylyq isterdi úılestiretin túsinikti ári tıimdi elektrondy servısti iske qosýǵa bolady. Munyń bári sıfrlyq demokratıany damytatyn tehnologıalyq platformanyń negizin qalaıdy. Damyǵan memleketter osyǵan umtylyp jatyr. Biz ǵalamdyq órkenıettiń kóshinen qalyp qoımaýymyz qajet. Ulttyq quryltaıdyń elektrondy nusqasyn jasaǵan jón. Sonda árbir azamatymyz ortaq iske atsalysady».
«Men byltyr elimizdiń akademıalyq úlgidegi jańa tarıhyn jazý týraly tapsyrma berdim. Qazir Qazaqstan tarıhynyń kóp tomdyǵy ázirlenip jatyr. Belgili ǵalymdarymyz jumylyp, osy mańyzdy iske atsalysýda. Men ózim de bul jumysqa úlesimdi qosamyn. Ony kelesi jyldyń ortasynda túbegeıli aıaqtaý kerek. Degenmen, másele ýaqytta emes, sapada.
Tarıhymyz júıeli, shynaıy, eń bastysy, táýelsiz eldiń kózqarasymen jazylýy kerek. Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligine muny aıryqsha qadaǵalaýdy tapsyramyn. Qajet bolsa, shetel ǵalymdaryn da tartýǵa bolady».
«Ulttyq merekeler men ataýly kúnder tizbesine birqatar ózgeris engizgen jón. Men Respýblıka kúnine ulttyq mereke mártebesin qaıtarýdy usynamyn. Sondyqtan, qazannyń jıyrma besi kúni jyl saıyn Egemendik kúnin elimizdiń basty merekesi retinde atap ótýimiz kerek.
1990 jyly 25 qazanda Qazaqstannyń egemendigi týraly deklarasıa qabyldandy. Bul elimizdiń táýelsizdik jolyndaǵy tuńǵysh qadamy bolatyn. Osy qujatty qabyldaǵan kezde Tuńǵysh Prezıdent Nursultan Nazarbaev asa mańyzdy, tipti sheshýshi ról atqardy.
Respýblıka kúni eldiń memleket qurý jolyndaǵy tarıhı qadamynyń sımvoly bolýy kerek. Árıne, Táýelsizdik kúniniń bastapqy máni saqtalady. Bul kún memlekettik mereke bolyp qala beredi. Biraq, táýelsizdik alýǵa zor úles qosqan ulttyq batyrlarymyzǵa taǵzym kúni retinde atap ótilýi kerek».
«Álemde eńbekti básekelestik deńgeıine kótergen memleketter bar. Sonyń arqasynda olar sapaly ónimderimen jer júzin moıyndatyp otyr. Bul halyqtar óz urpaǵyn jas kezinen tynbaı jumys isteýge baýlıdy. Solardyń tájirıbesin ózimizge beıimdep, bala tárbıesine engizý jaıyn qarastyrǵan jón.
Halqymyz «Eńbek – yrystyń bulaǵy, baqyttyń shyraǵy» dep beker aıtpaǵan. Jańa Qazaqstanda eńbekqor adam eń syıly adam bolýǵa tıis. Biz óskeleń urpaqty adal eńbekke baýlyp, jahandyq naryqta básekege qabiletti etip tárbıeleýimiz qajet. Mańdaı termen tapqan ár tıyn – naǵyz ardyń isi, Abaı aıtqan «tolyq adamnyń» eńbegi ekenin jastardyń sanasyna toqýymyz qajet».
«Qazaq – qoly ashyq, qaıyrymdy, qonaqjaı halyq. Buǵan eshkimniń talasy joq dep oılaımyn. Biraq, álemde osyndaı qasıetterge ıe halyqtar az emes. Jastarymyz, eń aldymen, zıatkerlik qabileti joǵary, oıy ushqyr, eńbekqor bolýy qajet.
Qazir – aqyl-oı jáne daryn ıeleriniń zamany. Qazaqstan da osy kóshten shet qalmaýǵa tıis. Ozyq bilim men qajyrly eńbekti ushtastyra bilsek qana elimiz ósip-órkendeıdi. Kózdegen maqsatyna jetedi.
Halqymyz qanaǵatshyl, únemshil, ónertapqysh bolýǵa umtylýy kerek. Osyndaı jaqsy qasıetter árkimniń muratyna aınalýǵa tıis».
«Qoǵamda qyzý talqylanyp jatqan taǵy bir máselege toqtalsam. Bul – kadr saıasaty.
Ádiletti Qazaqstandy qurý kadrlardyń ornyn aýystyra berý degen sóz emes. Óz isin jetik biletin kásibı mamandar, otanshyl azamattar qashanda baǵaly. Memlekettik qyzmetshilerge qandaı da bir klannyń múshesi retinde qaraýǵa bolmaıdy. Árıne, olardyń quramyn jańartyp otyrǵan durys. Biraq, muny tereń oılanyp, baıyppen jasaý qajet. Kadrlardy jappaı jumystan shyǵarý jaqsylyqqa aparmaıdy.
Áleýmettik jelide «eski kadrmen Jańa Qazaqstandy qalaı qurýǵa bolady?» deıtinder bar. Bul – oryndy suraq. Biraq, negizinen kadrlardy birtindep aýystyrý kerek».
«Jalpy, memlekettik qyzmetshilerdi qolynan túk kelmeıdi dep kemsitýdi doǵarý kerek. Tipti, olardy «Halyq jaýlary» sıaqty kóretinder de bar. «Sheneýnik» degen sóz jaǵymsyz uǵymǵa aınalyp barady. Bul – durys emes.
Memlekettik qyzmette adal ári bilikti kadrlar óte kóp. Olar Otanymyzdyń ıgiligi jolynda tynbaı eńbek etip júr. Biraq, ókinishke qaraı, «Bir qaryn maıdy bir qumalaq shiritedi» degen de bar. Ondaı adamdarmen biz birden qoshtasyp jatyrmyz. Bolashaqta da solaı bolady».
«Biz sybaılas jemqorlyqqa qarsy belsendi kúres júrgizip jatyrmyz. Bul – elimiz úshin óte ózekti, qajetti másele. Qazaqstan jemqorlyqpen kúrestiń negizgi kórsetkishteri boıynsha aıtarlyqtaı alǵa basty. Halyqaralyq reıtıń agenttikteri osylaı dep baǵalap otyr.
Biraq, toqmeıilsip otyrýǵa bolmaıdy. Ókinishke qaraı, jemqorlyq – jurttyń sanasyna sińip, ábden ádetke aınalyp ketken. Bul – ashshy bolsa da, shyndyq».
«Azamattarymyz saıası qoldaýǵa ıe bolǵan keıbir adamdardyń shekten tys baıyp ketetinine narazy. Oǵan qosa, olar baılyqtarynyń qomaqty bóligin shetel asyryp áketken. Halyqtyń ashýyn túsinýge bolady.
Sondyqtan, meniń Jarlyǵymmen Arnaýly mekemearalyq komısıa quryldy. Komısıanyń mindeti – shetelge zańsyz shyǵarylǵan qarjyny elge qaıtarý. Bul – óte kúrdeli jumys, uzaqqa sozylýy múmkin. Sebebi, kóptegen zańdyq prosedýradan ótý kerek. Biraq, biz qalaı bolsa da, bul máselemen muqıat aınalysýymyz qajet. Áıtpese, ádiletti qoǵam týraly sóz qozǵaýdyń ózi qıyn bolady».
«Biz barlyq salada bárine birdeı múmkindik beretin naǵyz ádil qoǵam qurýymyz kerek. Onyń bir joly – táýelsiz sot júıesi.
Babalarymyz «Týra bıde týǵan joq degen» degen sózdi tegin aıtqan joq. Biz qara qyldy qaq jarǵan bıler jolyn jalǵastyrýǵa tıispiz. Qazirgi tańda elimizde úsh júzge jýyq sýdıa jetispeıdi. Sol oryndarǵa ádil, adal jáne bilikti jastardy tartýymyz qajet. Men myqty kásibı zańgerlerdi Ádiletti Qazaqstandy birge qurýǵa shaqyramyn».