Májilis depýtaty Baqytjan Bazarbek sý máselesin kóterip, premer-mınıstr Álıhan Smaıylovqa depýtattyq saýal joldady.
Depýtattyń dereginshe, 2040 jyly elimizde sý tapshylyǵy 15 mlrd. tekshe metrdi quraıdy. Bul - shamamen Aral teńizine para-par sý, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz.
«Oılap qarańyzdarshy, elimiz taza aýyz sý retinde paıdalanatyn sýdyń kólemi kemi 50 prosentke azaıady. Sonda árbir ekinshi meniń otandasym aýyz sýsyz qalady degen sóz emes pe?! Al aýyz sýsyz adam 3 kún ǵana ómir súretin bilesizder. Bul óte qaýipti. Ekinshiden, elimizdiń dalasy kóktemde kólge aınalsa, jazda shólge aınalady. Bul másele jyl saıyn qaıtalanyp otyrsa da, áli kúnge osy sheshiler emes. Tabıǵattyń bizge bergen resýrsyn qumǵa quıyp jatyrmyz. Máselen, Keńes kezinde árbir sovhoz jaýyn-shashyn men qar sýyn jınaıtyn. Shaǵyn sý qoımalary bolatyn. Óıtkeni onyń bári – ishki sý qorymyz», - deıdi depýtat.
Prezıdentimiz Qasym-Jomart Toqaev sý tapshylyǵy máselesin der kezinde kóterip, arnaıy 20 jańa bógen salý men 3,5 myń shaqyrymdyq kanaldy jańǵyrtýdy tapsyrdy.
«Biraq, búgingi Úkimettiń salǵyrt ári baıaý qımylynan jaqyn arada Qazaqstandaǵy sý tapshylyǵy máselesi sheshimin tappaıtyndaı kórinedi. Oǵan birneshe dálelimiz bar. Mysaly, resmı derekter boıynsha, elimizde 1478 gıdrotehnıkalyq qurylǵy bar. Onyń ishinde 342 – sý qoımasy, 219 – damba, 119 – sý toraby, 313 – toǵan bar. Olardyń 333 respýblıkalyq menshikte, 895-i – komýnaldyq menshikte, al eń qyzyǵy 228-i jeke menshikte bolsa, 22-i – ıesiz eken. Sý qoımalary eń basty strategıalyq nysan. Sondyqtan elimizdegi mundaı mańyzdy sý saqtaý nysandarynyń kópshiliginiń jekeleshelenip ketkendigi bizdi qatty alańdatady. Sý qoımalary men kólderdiń qojaıyndarynyń ne istep, ne qoıyp jatqany belgisiz. Olardyń qanshalyqty tozyǵy jetip tur, ony nyǵaıtý boıynsha qandaı sharalar qolǵa alynǵan, ol jaǵy da beımálim. Jeke menshik nysan bolǵannan keıin onyń aýmaǵyna eshkim bas suqpaıdy. Memlekettik baqylaýdan da tys qalýda», - deıdi Baqytjan Bazarbek.
Al jekelegen faktiler boıynsha, memlekettik jer kadastri bazasynda tipti tabıǵı jolmen qalyptasqan kólder jer telimi retinde berilip ketken. Qojaıyndary kólderdi qorshap, halyqtyń narazylyǵyn týdyrýda. Bul jaǵdaı, keminde 5-6 oblysta kezdesetin jaı.
«Sondyqtan elimizdegi osyndaı nysandarǵa tolyqtaı túgendeme jasap, jaı-kúıin naqtylaý, qajet bolsa, olardy tez arada memleket menshigine qaıtarý – kezek kúttirmes is. Mysaly, plotınalardyń salynǵanyna 30-40 jyldan assa, onda apat bolý qaýpi artady eken. Al bulardyń jaı-kúıi qandaı, qanshasynyń tozyǵy jetken, qanshasyna jóndeý jumystary qajet degen málimetter anyq emes. Bul jaýapty memlekettik mekeme tarapynan baqylaý men monıtorıńtiń álsizdigin kórsetedi», - deıdi májilismen.
Sý paıdalanýdaǵy kelesi bir mańyzdy nysan – kanaldar. Málimetter boıynsha, elimizde shamamen 3,5 myńdaı magıstraldyq jáne sharýashylyq kanaly bar.
«Olardyń jartysynan astamynyń ábden tozyǵy jetken. Sonyń saldarynan 60% sý qurdymǵa ketip jatyr. Bul – úlken shyǵyn. Demek, bar sýdyń ózin ysyrap etip, durys paıdalana almaı otyrmyz. Naǵyz únemdeý osy jerde», - deıdi ol.
Depýtat elimizdegi jeke menshikke ótip, biraq qaraýsyz qalǵan, jumystary úılestirilmegen sý qoımalaryn, dambalardy, kólderdi, bógenderdi jáne taǵy da basqa strategıalyq mańyzdy sý nysandaryn memleket balansyna qaıtarý sharalaryn qolǵa alýdy talap etti.