ق ر پرەمەر-مينيستر ولجاس بەكتەنوۆتىڭ توراعالىعىمەن وتكەن ۇكىمەت وتىرىسىندا قارجى ءمينيسترى ءمادي تاكييەۆ سالىقتىق جانە كەدەندىك اكىمشىلەندىرۋ شارالارىن جەتىلدىرۋدىڭ پەرسپەكتۆالى جوسپارلارى تۋرالى باياندادى.
ءمينيستردىڭ مالىمدەۋىنشە، سوڭعى 5 جىلدا، سالىقتىق جانە كەدەندىك اكىمشىلەندىرۋ شارالارى مەن ولاردى سيفرلاندىرۋ ەسەبىنەن، رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت قوسىمشا 4 ترلن تەڭگەگە تولتىرىلدى. ونىڭ 23%-ى، نەمەسە 932 ملرد تەڭگەسى 2023 جىلى ءتۇستى.
بيىل اكىمشىلەندىرۋگە ارنالعان كىرىس بويىنشا 1،6 ترلن تەڭگەگە جوسپار قۇرىلعان. بۇل – الدىڭعى جىلعى دەڭگەيدەن 173%-عا كوپ.
«اتالعان ناقتى مىندەتكە قول جەتكىزۋ ءۇشىن ءبىرقاتار شارالار اتقارىلىپ جاتىر. بىرىنشىدەن، «تازا پاراقتان رەتتەۋ» شەڭبەرىندە سالىقتىق تەكسەرۋدى بەلگىلەۋ كەزىندە، تاۋەكەلدەردى باسقارۋ جۇيەسىنىڭ (تبج) ولشەمشارتتارى قايتا قارالدى. ەندى ولار، ناقتى ىرىكتەۋ ادىسىمەن جۇرگىزىلەدى. ناتيجەسى، ايتارلىقتاي جاقسى بولىپ تۇر. ماسەلەن، 2022 جىلمەن سالىستىرعاندا، سالىقتىق تەكسەرۋ سانى 16%-عا ازايسا دا، سالىقتىق ءوندىرىپ الۋ ەكى ەسەگە ۇلعايدى»، — دەدى سپيكەر.
ونىڭ ايتۋىنشا، بيىلعى ءبىرىنشى جارتىجىلدىقتا تەكسەرۋ جۇرگىزۋ ءۇشىن، تاۋەكەل دەڭگەيى جوعارى 760 كاسىپكەرلەر سۋبەكتىسى ىرىكتەپ الىنعان. وعان قوسا، ءىرى سالىق تولەۋشىلەردىڭ، سونداي-اق مۇناي سەكتورى مەن تاۋ-مەتاللۋرگيا كەشەنى كاسىپورىندارىنىڭ سالىقتىق الەۋەتىن ارتتىرۋ ماسەلەسى دە بەلسەندى پىسىقتالۋدا.
ولاردى ءتيىمدى اكىمشىلەندىرۋدە، دەڭگەيلەس مونيتورينگ بويىنشا پيلوتتىق جوبانى ىسكە اسىرۋ ۇلكەن الەۋەتكە يە، ول – جاڭا سالىق كودەكسىندەگى جاڭاشىلدىقتىڭ بىرىنە اينالادى.
جوبا مەملەكەت پەن بيزنەس اراسىنداعى سەنىمدى قاتىناس جولىن قۇرۋ مۇمكىندىگىنە بايلانىستى، كەلەشەگى زور. فيسكالدىق ورگاندار كاسىپورىنداردىڭ قارجىلىق ەسەپتىلىگى مەن تاريحي دەرەكتەرىنە قول جەتكىزە الادى، ال كاسىپورىندار ءوز كەزەگىندە ولاردىڭ ساراپتامالىق ۇسىنىستارىن الادى. پيلوتتىق جوبا ىسكە قوسىلعاننان بەرى بيۋدجەت 102 ملرد تەڭگەگە تولىققان.
قارجى مينيسترلىگى الدىن-الۋ تەتىكتەرىمەن بەلسەندى جۇمىس جۇرگىزىپ، ورىن العان قۇقىق بۇزۋشىلىقتى قۋدالاعانشا، ونىڭ الدىن العان دۇرىس دەگەن قاعيدانى ۇستانادى. وسى ماقساتتا، «ەلەكتروندىق شوت-فاكتۋرا» اقپاراتتىق جۇيەسىندە ەلەكتروندىق شوت-فاكتۋرالاردى تىركەۋ نەمەسە جازىپ بەرۋ كەزىندە ادامدى بيومەتريالىق سايكەستەندىرۋ فۋنكسياسى ىسكە اسىرىلدى. بۇل كومپانيالاردى بوگدە ادامدارعا تىركەۋ، سونداي-اق جالعان شوت-فاكتۋرالاردى جازىپ بەرۋ تاۋەكەلدەرىن الدىن الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
«مەملەكەت باسشىسىنىڭ بيىلعى ناۋرىز ايىنداعى بەرىلگەن تاپسىرماسىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا قوسىلعان قۇن سالىعىن قايتارۋ راسىمدەرى قايتا قارالدى. سونداي-اق قوسىلعان قۇن سالىعىن جەدەل قايتارۋدى قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن، تالدامالىق جۇيە ازىرلەندى. بۇل وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەرگە ايتارلىقتاي قولداۋ بولادى. اتاپ ءوتۋ كەرەك، سوڭعى ەكى ايدا ءبىز ەكسپورتتاۋشىلارعا قوسىلعان قۇن سالىعىن قايتارۋ بويىنشا بەرەشەكتىڭ جالپى سوماسىنىڭ شامامەن جارتىسىن بيۋدجەتتەن قايتاردىق. بۇل جۇمىس جالعاساتىن بولادى»، — دەپ اتاپ ءوتتى مينيستر.
كەدەندىك اكىمشىلەندىرۋدە تاۋەكەل بەيىندەرى جەتىلدىرىلىپ، جۇكتەردى تەكسەرۋ ۋاقىتى ايتارلىقتاي ازايدى. سونداي-اق قاعازسىز ترانزيت بويىنشا پيلوتتىق جوبا جۇزەگە اسىرىلىپ كەلەدى، بۇل دا تەكسەرۋلەر سانىن ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. جوبا سىناقتان ءساتتى وتكەن جاعدايدا، وسى تاجىريبەنى تاراتۋ جوسپارلانىپ وتىر.
9 وتكىزۋ پۋنكتىن جاڭعىرتۋ، جانە زاماناۋي شەشىمدەردى ەنگىزۋ جالعاسۋدا. بۇل ءتيىستى پۋنكتتەردىڭ وتكىزۋ مۇمكىندىگىن 6 ەسەگە ۇلعايتادى، ءوز كەزەگىندە جۇكتەردىڭ ءوتۋ ۋاقىتى 2 ەسەگە قىسقارادى. بارلىق جۇمىستار جىل سوڭىنا دەيىن اياقتالادى. قابىلدانىپ جاتقان شارالار، ەلدىڭ كولىك-لوگيستيكالىق الەۋەتىن ايتارلىقتاي نىعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
سىرتقى شەكارانىڭ بارلىق وتكىزۋ بەكەتتەرىندە (جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسى، وزبەكستان رەسپۋبليكاسى، تۇرىكمەنستان رەسپۋبليكاسى) جانە ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا مۇشە ەلدەرمەن ىشكى شەكارانىڭ 7 وتكىزۋ بەكەتىندە ەلەكتروندىق كەزەك جۇيەسى ەنگىزىلدى. ناتيجەسىندە، تاسىمالداۋ پروسەسىنىڭ اشىقتىعى مەن جىلدامدىعى قامتاماسىز ەتىلدى، اۆتوكولىكتىڭ جينالىپ قالۋى بارىنشا ازايتىلدى. بۇل – ورتالىق ازياداعى جالعىز جۇيە. اتالعان فاكتورلار جالداۋ قۇنىنا اسەر ەتەدى، تاسىمالداۋشىلار شىعىندارىنىڭ تومەندەۋىنە الىپ كەلەدى، بۇل تاۋاردىڭ باعاسىنا وڭ اسەر ەتەدى.
سونداي-اق وتكەن جىلى جۇڭگو باعىتىنا ەلەكتروندى فورماتتا شەتەلدىك رۇقسات بلانكىلەرىن بەرۋ بويىنشا پيلوتتىق جوبا ىسكە قوسىلدى. وتكىزۋ مۇمكىندىگىنىڭ 61%-عا ءوسۋى اتالعان قىزمەتتىڭ وڭ اسەرىن راستاپ وتىر. بۇل رەتتە نارىقتاعى وتاندىق تاسىمالداۋشىلاردىڭ ۇلەسى ارتتى. وسىعان بايلانىستى، كولىك مينيسترلىگىمەن كەلىسىم بويىنشا پيلوتتىڭ مەرزىمى، تاعى ءبىر جىلعا ۇزارتىلادى. جالپى قابىلدانىپ جاتقان شارالار، وسى جىلى كەدەندىك تولەمدەردى 2023 جىلمەن سالىستىرعاندا 31%-عا ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
ءمادي تاكييەۆ قارجى مينيسترلىگىنىڭ سالىقتىق جانە كەدەندىك اكىمشىلەندىرۋدى سيفرلىق ترانسفورماسيالاۋ بويىنشا جۇرگىزىپ جاتقان جۇمىسى تۋرالى باياندادى.
«ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىز – مەملەكەت الدىنداعى سالىقتىق مىندەتتەمەلەردى ورىنداۋدىڭ بارلىق پروسەسىن بارىنشا جەڭىلدەتە وتىرىپ، سالىق تولەۋشىلەر ءۇشىن مەيلىنشە قولايلى جاعدايلار جاساۋ. بىرىنشىدەن. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا مەملەكەتتىك كىرىستەر كوميتەتىنىڭ بارلىق اقپاراتتىق جۇيەلەرىنە، تاۋەلسىز IT-اۋديت جۇرگىزۋ بويىنشا جۇمىس باستالدى. ونىڭ ناتيجەسىندە، مەملەكەتتىك كىرىستەر كوميتەتىنىڭ جاڭا اقپاراتتىق ارحيتەكتۋراسى قالىپتاسادى. وسىعان قاراماستان بيىل سالىقتىق جانە كەدەندىك اقپاراتتىق جۇيەلەردى ينتەگراسيالاۋدى اياقتايمىز. 14 جۇيەنىڭ ورنىنا تەك 5 جۇيە جۇمىس ىستەيتىن بولادى. وسىلايشا، ءبىز تۇبەگەيلى جاڭا ءارى ءبىرتۇتاس سيفرلىق جۇيە ازىرلەۋدەمىز. ول بيزنەستىڭ جۇمىس ىستەۋ سيكلىنىڭ بارلىق كەزەڭدەرىندە ونى قولداۋدىڭ سەرۆيستىك ۇلگىسىنە اينالادى، بۇل كاسىپكەرلەرگە تۇسەتىن اكىمشىلىك جۇكتەمەنى ايتارلىقتاي ازايتادى»، — دەپ مالىمدەدى قارجى ءمينيسترى.
بۇگىندە سالىق تولەۋشىلەر، الداعى ۋاقىتتا سالىق تولەۋ جانە سالىق ەسەپتىلىگىن تاپسىرۋ مەرزىمى تۋرالى push-حابارلامالار ارقىلى ەسكەرتىلەدى. «E-Salyq Business» ءموبيلدى قوسىمشاسى، ارنايى سالىق رەجيمىن قولداناتىن جەكە كاسىپكەرلەرگە سالىق ەسەپتىلىگىن ۇسىنۋدان باس تارتۋعا مۇمكىندىك بەردى. باعدارلاما كىرىستى اۆتوماتتى تۇردە انىقتايدى جانە سالىقتى ەسەپتەيدى.
ءموبيلدى قوسىمشا 2023 جىلى قىركۇيەكتە پلاتفورمالىق جۇمىس ىستەۋ بويىنشا پيلوتتىق جوبانى ىسكە قوسۋعا مۇمكىندىك بەردى. ءبىرىنشى كەزەڭدە ياندەكس تاكسيمەن ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم جاسالدى. ءقازىردىڭ وزىندە استانا، الماتى قالالارىندا 10 مىڭعا جۋىق تاكسي جۇرگىزۋشىسى جوباعا قاتىسۋدا.
سونداي-اق بۇگىندە، سيفرلىق شەشىمدەردىڭ اۋقىمىن كەڭەيتۋ بويىنشا ازىرلەمەلەر جۇرگىزىلۋدە. وسى ماقساتتا كاسىپكەرلەردىڭ پىكىرىن ەسكەرە وتىرىپ، بيىل تاعى 20 قوسىمشا قىزمەت ءتۇرىن ەنگىزۋ جوسپارلانىپ وتىر. وسىلايشا، ازاماتتاردىڭ سالىقتاردى ەسەپتەۋگە جانە ولاردى ەسەپتەۋدىڭ دۇرىستىعىنا از ۋاقىت جۇمساۋى ءۇشىن فيسكالدىق شارالارعا ەكپىن بەرمەي، پرواكتيۆتى مودەلگە كوشۋ جۇزەگە اسىرىلدى.
«بيزنەستى قولداۋدىڭ تولىققاندى سەرۆيستىك مودەلى باسقا ۋاكىلەتتى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ دەرەكتەر قورىنداعى مالىمەتتەردى تولتىرۋدى، ونىڭ ىشىندە ولاردىڭ ينتەگراسياسىن تالاپ ەتەدى. بيىل ءبىز بىرنەشە كوزدەن الىنعان دەرەكتەردى تالداۋ جانە باقىلاۋ مۇمكىندىكتەرىن دامىتۋ، سونداي-اق زاماناۋي تالداۋ قۇرالدارىن پايدالانۋ، تاۋەكەلدەردى باسقارۋ جۇيەسىن قولدانۋ اياسىن كەڭەيتۋ مەن تاۋەكەلدەردى انىقتاۋ تۇرعىسىنان، ەلەكتروندىق شوت-فاكتۋرا جانە تاۋەكەلدەردى باسقارۋ جۇيەلەرىنىڭ فۋنكسيونالىن كەڭەيتۋ جۇمىستارىن اياقتاۋدى، جوسپارلاپ وتىرمىز. ول جاساندى ينتەللەكت ەلەمەنتتەرى نەگىزىندە تالدامالىق ەسەپتەۋلەر جۇرگىزۋگە، جانە سالىقتىق بۇزۋشىلىقتار مەن تاۋەكەل ايماقتارىن بەلسەندى تۇردە انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى»، — دەدى سپيكەر.
ءمينيستردىڭ اقپاراتىنا سۇيەنسەك، «استانا-1» جانە «ءبىر تەرەزە» اقپاراتتىق جۇيەلەرىنىڭ قولدانىستاعى فۋنكسيونالىن، جاڭادان قۇرىلعان «كەدەن» اقپاراتتىق جۇيەسىنە بەرىلەدى. اتالعان جۇيە اياسىندا باسقا دا پايدالى جاڭا قىزمەتتەر مەن مودۋلدەر ازىرلەنەتىن بولادى.
سونىمەن قاتار قارجى مينيسترلىگى بويىنشا، كوپتەگەن ماسەلەنى شەشەتىن جاڭا سيفرلىق پلاتفورما قۇرۋ جۇمىستارى باستادى، ول:
-
بيۋدجەتتى جوسپارلاۋدان باستاپ، يگەرۋگە دەيىنگى بيۋدجەتتى الدىن الا باقىلاۋدى جۇزەگە اسىرۋعا؛
-
وتاندىق وندىرۋشىلەر تۋرالى تولىق تالداۋ جاساۋعا، ونىڭ ىشىندە كومپانيالار مەن وندىرىسكە مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىنىڭ، جەڭىلدىكتەر مەن باسقا فاكتورلاردىڭ اسەرىنە قاتىستى جانە تاعى باسقا وزەكتى ماسەلەلەردى شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
«قارجى مينيسترلىگى بيىل بيۋدجەتتىڭ كىرىستەر بولىگىنىڭ اتقارىلۋى، سالىقتىق جانە كەدەندىك اكىمشىلەندىرۋدى جەتىلدىرۋ، ولاردىڭ پروسەستەرىن سيفرلاندىرۋ بويىنشا كەشەندى جۇمىستاردى جالعاستىراتىن بولادى»، — دەپ قورىتىندىلادى ءمادي تاكييەۆ.