21 مامىر – ۇلت رۋحانياتىنىڭ وركەندەۋىنە، مادەني مۇرانى ساقتاۋ مەن ناسيحاتتاۋعا ولشەۋسىز ۇلەس قوسىپ كەلە جاتقان مادەنيەت جانە ونەر سالاسى قىزمەتكەرلەرىنە قۇرمەت كورسەتۋ كۇنى. بۇگىندە مىڭ جىلدىق تاريحى بار كونە شاھاردىڭ مادەني كەڭىستىگىندە سەرپىندى دامۋلار مەن تىڭ باستامالار جۇزەگە اسىپ جاتىر. ءبىز مادەنيەت جانە ونەر قىزمەتكەر-لەرىنىڭ كاسىبي مەرەكەسىنە وراي الماتى قالاسى مادەنيەت باسقارماسىنىڭ باسشىسى عاني مايلىبايەۆقا جولىعىپ، ونەر مەن رۋحانيات سالاسىنداعى جەتىستىكتەردى سارالاپ، الداعى جوسپارلارمەن تانىسقان ەدىك.
مادەنيەتپەن تىنىستاعان مەگاپوليس
– عاني ايدار ۇلى، ەڭ الدىمەن الماتىداعى بارلىق مادەنيەت جانە ونەر سالاسىنىڭ قىزمەتكەرلەرىن كاسىبي مەرەكەمەن قۇتتىقتايمىز! ەلىمىزدىڭ مادەني استاناسى سانالاتىن مەگاپوءليستىڭ بۇل سالاداعى جەتىستىكتەرى از ەمەس. شاھاردا جاڭا نىسانداردىڭ قۇرىلىسى ءجۇرىپ جاتىر، گاسترولدىك ساپارلار مەن جاڭا جوبالار تۋرالى باعدارلار دا بارشىلىق...
– راحمەت! الماتى – قازاق مادەنيەتىنىڭ التىن بەسىگى. مۇندا ۇلت رۋحىن تانىتاتىن تەاترلار، مۇراجايلار، فيلارمونيالار، كوركەم گالەرەيالار شوعىرلانعان. قالادا قازاق مادەنيەتى مەن ونەرىنىڭ الىپتارى – مۇحتار اۋەزوۆ، ءشامشى قالداياقوۆ، قاليبەك قۋانىشبايەۆ، بيبىگۇل تولەگەنوۆا سياقتى تۇلعالار ونەر كورسەتىپ، ءىز قالدىرعان.
شاھاردا بۇگىندە 12 تەاتر، 35 كوپشىلىك كىتاپحانا، 25 مۋزەي، 20-عا جۋىق كينوتەاتر مەن وزگە دە مادەني وشاقتار جۇمىس ىستەپ جاتىر.
وسىناۋ مادەني مەكەمەلەردىڭ ءبىرشاماسى الماتى اكىمدىگىنە قاراستى. ماسەلەن، ولاردىڭ قاتارىندا «الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترى، مەملەكەتتىك قۋىرشاق تەاترى، «الماتى اۋەندەرى» شىعارماشىلىق ۇجىمدارى، قازاق مەملەكەتتىك سيركى، 8 مۋزەيدەن تۇراتىن الماتى مۋزەيلەر بىرلەستىگى، مەملەكەتتىك ارحيۆ، الماتى حايۋاناتتار باعى مەن ورتالىقتاندىرىلعان كىتاپحانالار جۇيەسىنە كىرەتىن 28 كىتاپحانا بار. بۇل ۇيىمداردا ءقازىر 2 مىڭنان استام مادەنيەت قىزمەتكەرى ەڭبەك ەتىپ جاتىر. وتكەن جىلى وسى مەكەمەلەر مادەنيەت باسقارماسىمەن بىرلەسىپ 300-دەن استام ءىرى ءىس-شارا ۇيىمداستىرعان ەدى. تەاتر پرەمەرالارى، حالىقارالىق فەستيۆالدەر، اشىق اسپان استىنداعى كونسەرتتەر مەن كورمەلەر سەكىلدى الۋان ءتۇرلى شارالاردى 1،6 ميلليوننان استام قالا تۇرعىنى مەن قوناعى تاماشالادى.
«الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترى بىلتىرعى ماۋسىمدا 62 مىڭ كورەرمەنگە قىزمەت كورسەتتى. قويىلىمداردى 20-دان استام قازاق حالىق اسپاپتارىندا «ءتىرى ورىنداۋ» قولدانىلدى. «Mamluk. سۇلتان بەيبارىس»، «QULAN»، «الاتاۋ FM راديوسى» جانە «تەمىرتاس» سپەكتاكلدەرى كورەرمەننىڭ ىستىق ىقىلاسىنا بولەندى. تەاتر بيىل جاز ايلارىندا ماسكەۋدەگى چەحوۆ فەستيۆالىنە قاتىسىپ، فرانسياداعى اۆينون فەستيۆالىندە ونەر كورسەتەتىن بولادى. ءقازىر ۇلكەن دايىندىق ءجۇرىپ جاتىر. سونىمەن قاتار، قازىرگى تاڭدا ابايدىڭ 180 جىلدىعى مەن نۇرعيسا تىلەندييەۆتىڭ 100 جىلدىعىنا ارنالعان قويىلىمدار ازىرلەنۋدە. مەملەكەتتىك ءارحيۆتىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسى دا ايتارلىقتاي جاڭارتىلدى. سوڭعى ون جىلدا العاش رەت جاڭعىرتۋدان وتكەن مەكەمەگە زاماناۋي جابدىقتار مەن 140 كومپيۋتەر ساتىپ الىندى. بۇعان قوسا، 10 ميلليوننان استام پاراق سيفرلىق فورماتقا كوشىرىلىپ، قالپىنا كەلتىرۋ زەرتحاناسى اشىلدى. ارحيۆ بۇگىندە تاريحي جادىمىزدى ساقتاۋ مەن ۇرپاققا جەتكىءزۋدىڭ ناقتى تەحنولوگيالىق ورتالىعىنا اينالىپ وتىر.
مەملەكەتتىك قولداۋ بار
– سالا قىزمەتكەرلەرىنە قانداي قولداۋ كورسەتىلىپ جاتقانى جايلى دا ايتىپ وتسەڭىز...
– ارينە، مەملەكەت تاراپىنان كەڭىنەن قولداۋ بار. بۇعان مىسال، «الماتى جاستارى» باعدارلاماسى اياسىندا 139 جاس مامان باسپانالى بولسا، 2023 جىلدىڭ تامىزىنان باستاپ 2 مىڭنان استام مادەنيەت سالاسى قىزمەتكەرىنىڭ جالاقىسى 30%-عا ءوستى. سوڭعى جىلدارى الماتىنىڭ مادەني سالاسى حالىقارالىق دەڭگەيدە تانىلۋىنا كەڭىنەن قولداۋ كورسەتىلۋدە. وتكەندە عانا قازاق مەملەكەتتىك سيركى 35 جىلدان سوڭ العاش رەت شەتەلگە گاسترولگە شىعىپ، دۋشانبە مەن تبيليسيدە ونەر كورسەتىپ قايتتى.
سونىمەن قاتار، سيرك ارتىستەرى جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ ۇزدىك سيرك مەكتەپتەرىندە تاعىلىمدامادان ءوتىپ، ەۋروپا ەلدەرىندە ءوتكەن فەستيۆالدەردە جۇلدەلى ورىندارعا يە بولدى. وزدەرىڭىز دە ەستىپ جاتقانداي، ءبىزدىڭ سيركتىڭ ارتيستەرى گيننەستىڭ رەكوردتار كىتابىنا ەندى. سونداي-اق، 18 ەلدەن كەلگەن 80-نەن استام ءارتيستىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن «II Almaty Circus Festival» ءىس-شاراسى حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ ايقىن كورىنىسىنە اينالدى. الماتىنىڭ مادەني ايناسى ىسپەتتى سيرك عيماراتىنا قايتا جاڭعىرتۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋ ءۇشىن ءقازىر جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتاما ازىرلەۋ باستالدى. الەمدىك ارەنادا مەملەكەتتىك قۋىرشاق تەاترىنىڭ اتاعى ەرەكشە اتالادى. بۇل تەاتر ارتيستەرى دە ءقازىر ۇلكەن تابىستارعا جەتۋدە.
ماسەلەن، كانادادا وتكەن فەستيۆالدە گران-پري يەلەنىپ، گرۋزيا مەن بەلارۋستەن جۇلدەمەن ورالدى. سوڭعى ونجىلدىقتا العاش رەت تەاتر اۋقىمدى جاڭعىرتۋدان ءوتىپ، بيىل 90 جىلدىعىن اتاپ ءوتتى. تەاتر ۇجىمىنىڭ ۇزاق جىلعى ەڭبەگى اقتالدى. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ باستاماسىمەن تەاترعا «اكادەميالىق» مارتەبەسى بەرىلەتىن بولدى.
رۋحانياتقا دەم بەرگەن مەكەن
– قازىرگى تاڭدا الماتى مۋزەيلەرى مەن كىتاپحانالارى بۇرىن-سوڭدى بولماعان جاڭعىرۋ مەن سەرپىلىس كەزەڭىن باستان كەشىپ وتىر. وسى باعىتتاعى جۇمىستارىڭىزدى تارقاتساڭىز...
– وتكەن جىلى الماتى مۋزەيلەرى رەكوردتىق كورسەتكىشكە جەتتى. مۋزەيگە كەلۋشىلەر سانى 310 مىڭنان اسسا، بيلەت ساتىلىمىنان تۇسكەن تابىس 85،5 ملن. تەڭگەگە جەتتى. بۇل – وتە ۇلكەن كورسەتكىش. سوسىن تاعى ءبىر جاقسى جاڭالىق – الماتى قالاسىنىڭ اكىمى ەربولات دوسايەۆتىڭ باستاماسىمەن بارلىق مەكتەپ وقۋشىلارى مۋزەيگە تەگىن كىرۋ قۇقىعىنا يە بولدى. سوڭعى ۋاقىتتا الماتى مۋزەيلەرى شەتەلدەردە كورمە ۇيىمداستىرىپ، وسى سالانىڭ قىزمەتكەرلەرى كورەيا، تۇركيا، يتاليا، چەحيا مەن سينگاپۋردا تاعىلىمدامادان ءوتىپ كەلدى. بۇعان قوسا، قالامىزداعى مۋزەيلەر بىرلەستىگى «تۇركى الەمىنىڭ ۇزدىك مۋزەيى» اتانىپ، ەل تاريحىندا تۇڭعىش رەت مۇنداي مارتەبەگە قول جەتكىزدى.
كىتاپحانالارىمىزعا كەلسەك، قازىرگى كەزدە كوپشىلىك كىتاپحانالار زاماناۋي ءمادەني حابقا اينالا باستادى. الماتى كىتاپحانالارىنىڭ 95%-ى جاڭعىرتىلدى. جالپى، جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستاردىڭ دەنى تەك جوندەۋ جۇمىستارى عانا ەمەس، كەڭىستىكتى قايتا قۇرۋ، كىتاپحانانى زاماناۋي زياتكەرلىك ورتالىق رەتىندە جاڭاشا سيپاتتا قالىپتاستىرۋ سياقتى ءىس-شارالار دا قامتىلىپ وتىر. ءقازىر قالاداعى ءتورت كىتاپحانا تاۋلىك بويى جۇمىس ىستەيدى. سونداي-اق، اۆتونومدى كىتاپحانالار – وقىرماننىڭ وزىنە-وزى قىزمەت كورسەتۋ مۇمكىندىگىن ۇسىنىپ وتىر. قالا كىتاپحانالارىنىڭ قورى دا ارتتى. ءدال ءقازىر كىتاپ قورى 1،3 ميلليون دانادان اسىپ، وتكەن جىلى تاعى دا 96 مىڭ جاڭا زاماناۋي كىتاپپەن تولىقتى.
جۇمىسىمىزدىڭ تاعى ءبىر باعدارى – حايۋاناتتار باعىن تولىق جاڭعىرتۋ جۇمىستارى 2028 جىلعا دەيىن جالعاسادى. جوبا اياسىندا جاڭا ۆولەرلەر مەن كەشەندەر، ۆەتەرينارلىق ءبولىم، ءدارىس زالدارى، ينكليۋزياعا بەيىمدەلگەن كىرەبەرىستەر بوي كوتەرەدى. وسى جىلى الماتى حايۋاناتتار باعى 37 جىل ىشىندەگى رەكوردتىق كورسەتكىشكە جەتتى. ياعني ءبىر جىل ىشىندە 1 ميلليوننان استام ادامدى قابىلدادى. ونىڭ 250 مىڭى – الەۋمەتتىك وسال توپ وكىلدەرى، كوپبالالى وتباسىلار، زەينەتكەرلەر، بالالار ءۇيىنىڭ تاربيەلەنۋشىلەرى جانە ەرەكشە قاجەتتىلىگى بار بالالار.
ۇلت جادىن جاڭعىرتاتىن باعدارلار
– عاني ايدار ۇلى، ءسوز سوڭىندا الداعى ۋاقىتتا الماتىدا قانداي مادەني نىساندار بوي كوتەرەتىنى تۋرالى دا ماعلۇمات بەرسەڭىز ...
– ءساتىن سالسا، جاقىندا جاستار تەاترى مەن جاڭا كورمە ورتالىعىنىڭ قۇرىلىسى باستالادى. سوسىن، قالادا العاش اشىلاتىن ينكليۋزيۆتى مادەنيەت ءۇيىنىڭ جوبالاۋ-سمەتالىق قۇجاتتاماسى ازىرلەنىپ جاتىر. سونىمەن قاتار، بورالداي قورعاندارىندا ساق مادەنيەتى ورتالىعىنىڭ قۇرىلىسى، تمد ەلدەرى ىشىندە العاشقى بالالار عىلىم مۋزەيى مەن Observatorium مۋزەيىنىڭ اشىلۋى، رايىمبەك باتىر كەشەنىن مۋزەيلەندىرۋ مەن الماتى مۋزەيىنىڭ جاڭا ەكسپوزيسياسىن قالىپتاستىرۋ جۇمىستارى باستالادى. ءدال قازىرگى ۋاقىتتا ن.ساس اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترىندا كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارى ءجۇرىپ جاتىر. تاعى دا ءبىر ايتا كەتەرلىك جاڭالىعىمىز – قالامىزدا 2029 جىلعا دەيىن وزىنە-وزى قىزمەت كورسەتۋ جۇيەسىمەن جابدىقتالعان 20 جاڭا كىتاپحانا اشىلاتىن بولادى.
جالپى، زاماناۋي مەگاپوليس رەتىندەگى الماتىنىڭ مادەني ميسسياسى – قازاق ەلىنىڭ حالىقارالىق برەندىنە اينالۋ، ۇلتتىق ونەرىمىز بەن مادەنيەتىمىزدى جاھاندىق دەڭگەيدە تانىتۋ. ۇلتتىق رۋحتى ساقتاي وتىرىپ، ونى زاماناۋي وركەنيەتپەن ۇشتاستىرۋ، شىعارماشىلىقتى قولداپ، ۇلتتىق مارتەبەمىزدى ونەر مەن مادەنيەت ارقىلى جاڭعىرتۋ. بۇل – تەك قالانىڭ ەمەس، تۇتاس ۇلتتىڭ مادەني بولاشاعىنا باعىتتالعان ميسسيا.
سۇحباتتاسقان
رايا ەسكەندىر.