الماتىدا 21 قازان كۇنى قالا تۇرعىندارى «جاڭا قازاقستان. تازا تابيعات» اتتى رەسپۋبليكا كۇنىنە ارنالعان جالپىقالالىق سەنبىلىكتى شىقتى. بۇل ناۋقاندى وتكىزۋگە قالانىڭ ءماسليحات دەپۋتاتتارى مەن ەكوبەلسەندىلەر مۇرىندىق بولىپ، قالا تۇرعىندارى يدەيانى قولدادى. الماتى اكىمدىگى كوشەتتەر مەن تازالاۋعا قاجەتتى قولعاپ، سومكە، كۇرەك، تىرما سىندى قۇرال-جابدىق ۇسىندى.
قالانى قوقىستان تازارتۋعا شاھاردىڭ لاستانۋىنا بەي-جاي قارامايتىن ءتۇرلى جاستاعى ادامدار اتسالىستى. ەكوبەلسەندىلەر، ستۋدەنتتەر جانە وزگە دە تۇرعىندارمەن بىرگە زەينەتكەرلەر دە سەنبىلىككە شىقتى.
ەكولوگيالىق ناۋقانعا بارلىعى 34 مىڭنان استام قالا تۇرعىنى قاتىسىپ، 239 بىرلىك تەحنيكا جۇمىلدىرىلدى.
نەگىزگى ءىس-شارالار «كوكتوبە» تاۋىنىڭ باۋرايىندا، ALA ساياباعىندا، الماتى يندۋستريالىق ايماعى مەن «باتىس» زيراتىنىڭ سانيتارلىق-قورعاۋ ايماعى اراسىنداعى ۋچاسكەدە جانە كوكقاينار شاعىن اۋدانىنداعى بورالداي وزەنىنىڭ جاعاسىندا ءوتتى.
جالپىقالالىق اكسياعا اۋدان اكىمدىكتەر دە اتسالىسىپ، ءوز اۋماعىندا كوممۋنالدىق قىزمەتپەن بىرگە جەرگىلىكتى سەنبىلىكتەر وتكىزدى.
سەنبىلىكتەن اۋدان اكىمدەرى دە قاعىس قالماي، توبە كورسەتتى. الاتاۋ اۋدانىنىڭ اكىمى ازامات قالدىبەكوۆ قالا ەكولوگياسىن جاقسارتۋعا اركىم ۇلەس قوسۋ ءۇشىن تۇرعىندار اراسىندا ەكولوگيالىق باستامالاردى دامىتۋدىڭ ماڭىزىن اتادى.
«ALA ساياباعىنا 300 تەرەك وتىرعىزامىز. بيىلعى كۇزگى كەزەڭدە 150 مىڭنان استام اعاش وتىرعىزىلىپ، ءار شاعىن اۋداندا 1000 كوشەت ەگىلەدى. ءبىز ALA ساياباعىندا تامشىلاتىپ سۋارۋدى قولدانعان ءبىرىنشى اۋدانبىز، بۇل اعاش تامىرىن قورەكتەندىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. جەرگىلىكتى سەنبىلىكتەر اپتا سايىن وتكىزىلەدى»، – دەدى ازامات قالدىبەكوۆ.
سەنبىلىك بارىسىندا دەمالىس ايماقتار، ساياباقتار، سكۆەرلەر، اۋلالار تازالانىپ، 5 مىڭ تەكشە مەترگە جۋىق قوقىس جينالىپ، قالا اكىمدىگى ونى پوليگونعا شىعاردى.
سەنبىلىكتە اتا-انالارمەن بىرگە اۋماقتى قوقىستان تازارتۋعا بەلسەندى قولعابىس قىلعان بالالاردى دا كەزدەستىرۋگە بولادى.
بۇل ەكومادەنيەتكە بالا كەزدەن باۋلۋ كەرەكتىگىنە جارقىن مىسال. بۇل تابيعات پەن ەڭبەككە سانالى كوزقاراس قالىپتاستىرۋمەن قاتار، وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ اۋىزبىرشىلىگىنە دە ىقپال ەتەدى.
سەنبىلىك اياسىندا بەلسەندىلەر قوقىستى سۇرىپتادى، پلاستيك، شىنى جانە قاڭىلتىر بوتەلكەلەر، قاعاز، تەمىردى قايتا وڭدەۋگە ارنالعان بولەك قاپتارعا جينادى.
«بۇگىن اۋا-رايى دا قاراسىپ تۇر، قوقىستى جيناۋعا، سۇرىپتاۋعا كومەكتەسكەن ستۋدەنتتەرگە ريزامىز. سولاردىڭ ارقاسىندا ءبىراز اۋماقتى تازارتتىق. وكىنىشكە قاراي، قوقىس تاستاماي، جيناپ ءجۇرۋ سىندى بۇقارالىق مادەنيەت جوق. سەنبىلىكتىڭ پايداسى نەدە؟ قوقىس تاستاعان ادامدى ساناسىن وزگەرتۋ قيىن، ءبىراق ىشتەي وزگەرەسىڭ»، - دەدى «جاسىل الماتى» جوبالىق كەڭسەسىنىڭ باسشىسى ەۆگەنيي مۇحامەدجانوۆ.
اۋماقتى تازالاۋمەن قاتار، جاپپاي اعاش وتىرعىزۋ جۇرگىزىلدى. تەرەكتەن باسقا تاڭدالعان سورتتاردىڭ اراسىندا الما مەن ورىك اعاشتارى جەرگىلىكتى كليماتقا تەز جەرسىنىپ، جاقسى وسەدى.
بارلىعى 9 مىڭنان استام كوشەت وتىرعىزىلدى. الماتىلىق ساۋلە شىلىموۆانىڭ ايتۋىنشا، سەنبىلىككە ستۋدەنتتەرمەن بىرگە قاتىسۋ – قالا ءۇشىن ماڭىزدى ەكولوگيالىق وقيعا.
«مەملەكەتتىك جاستار ساياساتىن دامىتۋ قورىندا جۇمىس ىستەيمىن، قالامىزدىڭ گۇلدەنۋى ءۇشىن جاسوسپىرىمدەرمەن بىرگە اعاش وتىرعىزۋعا كەلدىم. بۇرىنعىداي جاسىل جەلەكتىڭ كوپ بولعانىن قالايمىن. بىزدەگى ولكەتانۋ فاكۋلتەتىندە دە اعاش وتىرعىزىپ، ەكولوگيالىق سەنبىلىكتەر وتكىزەمىز، سوندىقتان بۇگىن دە وسىندامىز»، - دەدى ساۋلە شىلىموۆا.
بۇعان قوسا، جەرگىلىكتى سەنبىلىكتەر باۋم توعايىندا، ۇاك، جاس قانات شاعىن اۋدانى بويىندا، اينابۇلاق-4 شاعىن اۋدانىندا، سايران كولىنىڭ شىعىس جانە باتىس جاعالاۋىندا، «دوستىق» ساياباعىنىڭ اۋماعىندا جانە شۇعىلا شاعىن اۋدانىندا ءوتتى.
اۋماقتا مادەني ويىن-ساۋىق باعدارلاماسى ۇيىمداستىرىلدى.
«اكىمدىكپەن بىرلەسىپ بارلىق اۋداننان لوكاسيا تاڭدادىق. ءبىزدىڭ مىندەتىمىز مەرەكەلىك اتموسفەرا جاساۋ. ەكولوگيا – بۇل سەنبىلىك قانا ەمەس، وعان دۇرىس كوزقاراس قالىپتاستىرۋمىز كەرەك: تازالاۋمەن قاتار، الەمگە پايدا اكەلەتىنىمىزدى ءتۇسىنۋىمىز كەرەك»، - دەدى «KazEcoPatrol» قب مەملەكەتتىك ورگاندارمەن بايلانىس دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى ءادىل نۇرپەيىسوۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا، ALA ساياباعى سەنبىلىككە ارنالعان ورىننىڭ ءبىرى رەتىندە كەزدەيسوق تاڭدالماعان، وندا ءبارى وتە لاستانعان. ءبىراق جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، كوتەرىڭكى اتموسفەرادا قالا تۇرعىندارى بۇل اۋماقتى تازارتا الدى.
«ءار اپتا سايىن سەنبىلىكتەر وتكىزەمىز. تۇرعىندار قالا ورتالىعىنداعى ناۋقانعا قاتىسادى. كەيدە سەنبىلىككە شەتەلدىكتەر كەلەدى. جىل باسىنان بەرى 30-دان استام ەكولوگيالىق ناۋقان وتكىزىلدى. جىل سوڭىنا دەيىن الماتى قالاسى ەكولوگيا جانە قورشاعان ورتا باسقارماسىنىڭ مالىمدەۋىنشە، 236 مىڭ اعاش وتىرعىزۋ جوسپارلانىپ وتىر»، - دەدى ءادىل نۇرپەيىسوۆ.
ەكوناۋقانعا قاتىسقان قالا تۇرعىندارىنىڭ پىكىرىنشە، مۇنداي سەنبىلىكتەر قالانىڭ تازالىعى اركىمگە بايلانىستى ەكەنىن كورسەتۋدە تاماشا مۇمكىندىك. الماتىدا تۇراتىن كەز كەلگەن ادام وسى يگى ىسكە ءوز ۇلەسىن قوسا الادى.