Ulýdyń jyl ataýyna qalaı aınaldy?
Naýryz aıynyń 14-inen bastap Ulý jyly kirdi. Ejelden babalarymyzdyń boljaýynsha, ár jyldyń ózine ǵana tán ereksheligi bar. Dana halqymyz árbir jylǵa tek jaqsylyq pen qut-bereke ákeledi dep senimmen qarap, úkili úmitpen boljam jasap otyrǵan. Ulý jylyn «Uly jyl», «Úlgili jyl» dep erekshe qasterlep, qutty jyldyń sanatyna qosqan.
Degenmen, qaster tutatyn ózge dúnıelerimiz turǵanda, «Ulý bizdiń jyl sanaýymyzǵa qalaı enip ketken?» degen oı jıi mazalaıdy. Zerttep, zerdelep júrgen ǵalymdardyń aıtýynsha, ejelgi kóshpendiler haıýandyq kúntizbeni qytaılardan qabyldap alǵan kórinedi. Degenmen, kemshiliksiz kóshirilgen deı almaımyz.
Aıtalyq, Qytaıda Maımyl jyly, qazaqtarda Meshin jyly dep atalady. Al Ulý jylynyń sanaqqa kirýi týraly eki boljam bar. Birinshisi, tabıǵatqa táýeldi kóshpendiler kóbine jazy qýańshylyq bolyp, qysy jutpen este qalǵan Qoıan jylynan keıingi keletin jylǵa jaýyn-shashyn mol bolsyn degen yrymmen sýly jerde ómir súretin ulýdyń atyn berse kerek. Ekinshi boljam, qytaılar aıdahardy «lun» dep ataıtyn kórinedi. Ulý sózi osy «lun» sózinen shyǵýy yqtımal degen pikir.
Ulý jylyn uıǵyr, túrikmen jáne Qazaqstannyń keıbir ońtústik aýdandarynda turatyn qazaqtar Balyq jyly dep te ataıdy. Ulýdy keıbir halyqtar aıdahar nemese temsaq dese, keıbireýleri kishkene qus dep esepteıdi. «Ulý – qasqyr» degen pikir de joq emes. «Ulýdyń basyna aq quıady» degen qısynsyz, kúlkili dolbar sózdi de estımiz. Bul sonda ne bolǵany? Qazaq jylannyń basyna aq quıyp shyǵarmaıtyn ba edi? Ulýdyń qazaq múshelimen asa qabyspaıtynyny osydan-aq kórinip turǵan joq pa?
Shor, hakastar, sahalar, qyrǵyzdar sol ulymany «ulý» dep aıtady eken. Jáne jaı aıtpaı «ý-l-ýý» dep «ulyp» aıtady. Sonda ulý jyly degen ulyma bolyp shyǵa kelmeı me? Qasqyr – túrkiniń anasy! Jurtta qalǵan balany emizgen… Sondyqtan qazaq jyl sanaǵynda qasqyrdy qaldyryp ketýi aqylǵa syımaıdy. Kók túriktiń anasy Kókbóri bolsa, qazaq anasyn umytatyn halyq emes qoı... Osy mańyzdy máseleni júıeleıtin ýaqyt bolǵan sıaqty.