Bıyl elimizde 453 balabaqsha, 201 mektep ashyldy.
Qazaqstan úshin aıtýly jyl bolǵan 2022 jyly saıası damý jáne ekonomıkalyq transformasıa kezeńine qadam bastyq, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz Úkmiettiń resmı saıtyna silteme jasap.
Áleýmettik sala
Jyl sońynda ony qorytyndylaý dástúrge aınalǵan. 2022 jyl Qazaqstan úshin aıtýly jyl boldy. Elimiz saıası damý jáne ekonomıkalyq transformasıa kezeńine qadam basty.
Kez kelgen memleket úshin áleýmettik salanyń damýy – mańyzy zor másele. Jańa mektepterdiń, aýrýhanalardyń, mádenı jáne basqa da qoǵamdyq nysandardyń ashylýy, azamattardyń tabysyn jáne áleýmettik tólemderdi arttyrý memlekettik basqarýdyń tıimdiligin kórsetedi.
Qazaqstanda bul baǵyttar Úkimettiń udaıy nazarynda turǵanyn statısıkalyq derekter men iske qosylǵan belgili bir áleýmettik obektilerden, damý baǵdarlamalarynan nemese qoldaý sharalarynan baıqaýǵa boldy.
Primeminister.kz redaksıasy respýblıkanyń áleýmettik salasynda bıyl atqarylǵan jumystardyń nátıjelerimen tanystyrady.
Bilim berý
Aldymen qazaqstandyq ata-analardy tolǵandyryp otyrǵan bilim salasyna toqtalýǵa bolady. Jyl basynan beri respýblıkada 37,7 myń balaǵa arnalǵan 453 balabaqsha ashyldy, nátıjesinde 3 jastan 6 jasqa deıingi balalardy mektepke deıingi bilimmen qamtý úlesi 98,4%-ǵa jetti.
Sonymen qatar, 10 jeltoqsandaǵy jaǵdaı boıynsha, 106 myń oqýshyǵa arnalǵan jańa 201 mektep ashyldy.
Munaıly aýdany Basqudyq aýylyndaǵy mektep (Mańǵystaý oblysy)
Bıyl Prezıdenttiń tapsyrmasy boıynsha «Jaıly mektep» ulttyq jobasy qabyldandy. Onyń aıasynda 2025 jylǵa deıin 842 myń balaǵa arnalǵan múldem jańa formattaǵy 400-den astam mektep salý josparlanyp otyr, olar qajetti oqý jabdyqtarymen, pán kabınetterimen, kompúterlik synyptarmen, zerthanalarmen jáne sheberhanalarmen, beınebaqylaý jáne dybystyq eskertý júıelerimen, balalarǵa arnalǵan jeke shkaftarmen jáne t.b. tolyqtaı jabdyqtalady.
Mundaı mektepter biryńǵaı standart boıynsha salynady. Jaıly mektepterde erekshe bilim alýǵa qajettiligi bar balalarǵa jaǵdaı jasalmaq.
Ulttyq jobanyń arqasynda oryn tapshylyǵyn boldyrmaý, apatty jáne úsh aýysymmen oqytatyn mektepterdi joıý josparlanyp otyr. Sonymen qatar muǵalimderdi daıarlaý jáne biliktiligin arttyrý jumystary jalǵasady. Jalpy 2026 jylǵa qaraı 100 myńǵa jýyq maman daıarlanady dep kútilýde.
Densaýlyq saqtaý
Densaýlyq saqtaý salasy da – azamattar úshin asa mańyzdy salalardyń biri. Bıyl jańadan 87 alǵashqy medısınalyq-sanıtarlyq kómek nysany ashyldy, olardyń qatarynda 4 emhana, 5 alǵashqy medısınalyq-sanıtarlyq kómek ortalyǵy, 24 dárigerlik ambýlatorıa, 11 feldsherlik-akýsherlik pýnkt jáne 43 medısınalyq pýnkt bar. Bul nysandardyń kóp bóligi aýyldyq jerlerde ashyldy. Onyń qatarynda Mańǵystaý oblysynda eki jańa stasıonar, medısınalyq uıymdar bazasynda 72 dárihana jáne aýyldarda 161 dárihana iske qosyldy.
Jańaózen qalasyndaǵy kóp salaly aýrýhana (Mańǵystaý oblysy)
Sonymen qatar aýyl turǵyndary úshin profılaktıkalyq tekserýler engizildi, 49 tuqym qýalaıtyn aýrýlardy anyqtaý úshin jańa týǵan nárestelerdi skrınıngten ótkizý boıynsha pılottyq joba iske qosyldy, balalardy kásibı tekserý paketteri keńeıtildi, «Járdem» jáne «Salamatty Qazaqstan» medısınalyq poıyzdarynyń jumysy qaıta jandandy, olar 147 stansıaǵa baryp, shalǵaıdaǵy eldi mekenderdiń 77 myńnan astam turǵynyna medısınalyq kómek kórsetti.
Jalpy elimiz boıynsha "jedel járdem" 4 mln-ǵa jýyq shaqyrtýdy qamtamasyz etip, medısınalyq avıasıa 1 myńnan astam reıs oryndady, stasıonarlarda 1,5 mln-ǵa jýyq naýqas emdeldi, 350 myńnan astam ota jasalyp, 200 myńǵa jýyq áıel bosandy.
Sonymen qatar memleket esebinen 18 myńnan astam kúrdeli medısınalyq qyzmet (80 túri) jáne 1 mln-nan astam qymbat medısınalyq qyzmet kórsetildi. Gamma-pyshaq jáne ıadrolyq medısına ortalyǵynda 300-den astam joǵary tehnologıalyq ota jasaldy, 400-ge jýyq pasıent emdeldi. Nátıjesinde jalpy ólim-jitim ótken jylmen salystyrǵanda 28%-ǵa, ana ólimi 3,5 ese tómendedi. Qan aınalymy júıesi aýrýlarynan bolatyn ólim-jitim kórsetkishi shamamen 32%-ǵa, qaterli isikten 9%-ǵa, jaraqattan 4%-ǵa, tynys alý organdarynan 33%-ǵa, týberkýlezden bolatyn ólim-jitim 17%-ǵa tómendegen.
Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha bıyl «Aýyldyq densaýlyq saqtaýdy jańǵyrtý» atty jańa ulttyq joba bekitildi, onyń aıasynda 2026 jylǵa deıin 655 alǵashqy medısınalyq-sanıtarlyq kómek nysanyn salý, rekonstrýksıalaý jáne jaraqtandyrý, 12 aýrýhanany jańǵyrtý jáne 20 jańa kóp salaly aýdandyq aýrýhana ashý josparlanyp otyr.
«Aýyldyq densaýlyq saqtaýdy jańǵyrtý» ulttyq jobasy aıasyndaǵy medısınalyq obektilerdiń eskızderi
Sonymen qatar 2023 jyly onkologıalyq aýrýlarmen kúres jónindegi úsh jyldyq keshendi jospardy iske asyrý bastalady.
Azamattardyń tabysyn arttyrý
Áleýmettik salany damytý týraly sóz qozǵaǵanda, azamattardyń tabysyn arttyrý máselesin aınalyp ótýge bolmaıdy. Bul baǵytta Úkimet arnaıy qoldaý sharalaryn júzege asyryp jatyr, sondaı-aq taǵy bir jańa baǵdarlama ázirlendi.
Máselen, bıyl 3 mln-nan astam adamnyń, onyń ishinde dárigerlerdiń jalaqysy 30%-ǵa, muǵalimderdiń jalaqysy 25%-ǵa, búdjet salasynyń basqa qyzmetkerleriniń jalaqysy 20%-ǵa, óndiristik qyzmetkerlerdiń jalaqysy 10-50%-ǵa ósti. Sonymen qatar Baǵdarlama aıasynda 583 myń jańa jumys orny quryldy, al bastapqyda 444 myń jumys ornyn qurý josparlanǵan bolatyn, ıaǵnı jospar 31%-ǵa asyra oryndaldy.
Sonymen qatar bıyl ǵalymdardyń jalaqysy 2 ese ulǵaıyp, ǵylymmen aınalysatyn jas mamandardy qoldaýǵa 1 000-nan astam grant bólindi. Daryndy ǵalymdarǵa (35 jasqa deıin) jyl saıyn 50 memlekettik ǵylymı stıpendıa beriledi, al 2023 jyly stýdentter stıpendıasynyń kólemin ulǵaıtýdy jalǵastyrý josparlanyp otyr.
Aýyldarda el halqynyń shamamen 40%-y turady, osyǵan baılanysty Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha taıaý bes jylda shaǵyn nesıelendirýge qoljetimdilikti keńeıtý arqasynda aýyl turǵyndarynyń tabysyn ulǵaıtý jónindegi jobaǵa 1 trln teńge bólinedi.
Joba Jambyl oblysynda sátti synaldy, endi 1 mln-nan astam aýyl turǵyndaryn qamtý úshin ony elimizdiń barlyq óńirinde qoldaný úshin jumys júrgiziletin bolady. Nátıjesinde barlyq jeke úı sharýashylyǵynyń jartysy aýyl sharýashylyǵy kooperasıasyna tartylady, sondaı-aq 350 myńǵa jýyq jańa jumys orny ashylady. Kelesi jyly bul maqsattarǵa 70 mlrd teńge qarastyrylǵan.
Memlekettiń áleýmettik mindettemeleri jáne jumyspen qamtý
Joǵaryda damý baǵdarlamalary men sharalary týraly aıtyldy, osy oraıda memleket óziniń barlyq áleýmettik mindettemesin tolyq kólemde oryndap keledi. Máselen, búgingi tańda shamamen 2,2 mln zeınetker bar, al memlekettik járdemaqy alýshylar sany – 1,8 mln adam. Bıyl 140 myńnan astam otbasyna nemese 724 myńnan astam adamǵa (onyń ishinde 465,5 myń bala jáne 61 myń kóp balaly otbasy bar) ataýly áleýmettik kómek taǵaıyndaldy. Mektepke deıingi jáne mektep jasyndaǵy 378 myńnan astam balaǵa kepildendirilgen áleýmettik paket taǵaıyndaldy. Kelesi jyly 4,4 mln adam 4,6 trln teńgege ulǵaıtylǵan áleýmettik tólem alady.
Bul baǵytta «Otbasynyń sıfrlyq kartasyn» engizý boıynsha jumys júrgizilip jatyr, ol proaktıvti formatta belgilengen áleýmettik memlekettik kepildikter berý arqyly qazaqstandyq otbasylardyń áleýmettik táýekelderiniń aldyn alý júıesiniń negizine aınalady. Ony pılottyq iske asyrý sheńberinde 2022 jyldyń 1 qyrkúıeginen bastap 26 myń azamatqa áleýmettik tólemder taǵaıyndaldy.
Sonymen qatar QR Prezıdentiniń tapsyrmasy boıynsha elimizde bala kútimi boıynsha aqyly demalys merzimi bir jarym jylǵa deıin uzartylady. Búgingi tańda tólem mólsheri sońǵy eki jyldaǵy ortasha aılyq tabystyń 40%-yn quraıdy. Eki jáne odan kóp bala týǵan kezde tólem árbir balaǵa jeke taǵaıyndalady. Bala ómirge kelgennen keıin respýblıka azamattaryna avtomatty túrde birjolǵy járdemaqy túsedi: birinshi, ekinshi jáne úshinshi balaǵa – 38 AEK (110 myń teńgeden astam) jáne tórtinshi balaǵa – 63 AEK (150 myń teńgeden astam).
Sondaı-aq memleket azamattardy jumyspen qamtýǵa járdemdesý sharalaryn turaqty negizde iske asyrady jáne jetildirip keledi. Bıyl osy jumys aıasynda 900 myńnan astam adam jumysqa ornalastyryldy, onyń ishinde 250 myń jas bar. 2023 jyly shamamen 1 mln adamdy jumysqa ornalastyrý josparlanyp otyr.
Kúrdeli syrtqy ekonomıkalyq jaǵdaılarǵa, ishki daǵdarystarǵa jáne ótip bara jatqan jyldyń basqa da qıyndyqtaryna qaramastan, Úkimet áleýmettik salany josparly túrde damytýdy jalǵastyryp keledi. Iá, qaıta túrlendirý, azamattyq ınfraqurylymdy jaqsartý jáne jańa nysandardy paıdalanýǵa berý jyldamdyǵyn odan da arttyrýǵa bolady, alaıda memleketke áser etetin kóptegen faktordy, onyń ishinde syrtqy faktorlardy da eskerý qajet. Eń bastysy, qandaı qıyn kezeńder bolmasyn, azamattardyń ómir súrý sapasyn jaqsartý boıynsha jumystar toqyrap qalmaıtyny asa mańyzdy.