Almaty qalasyndaǵy Qudys Qojamıarov atyndaǵy Respýblıkalyq akademıalyq uıǵyr mýzykalyq komedıa teatry óz tarıhynda uıǵyrdyń klasıkalyq tarıhı dramalaryn qoıýdan bólek, álemdik ozyq shyǵarmalardan da qol úzgen emes. Sondaı-aq, qazaq qalamgerleriniń de kóptegen shyǵarmalary teatr sahnasynan kórermenge jol tartty. Teatrdyń sońǵy kezdegi bir jańalyǵy - tarıhy uzaq, túrki halyqtarynyń ortaq jaýhary atanǵan «On eki muqamdy» sahnalaǵany. «On eki muqam» buryn da sahnadan túsken emes, biraq bul jolǵysy «bul án burynǵy ánnen ózgerek» degendeı, jańasha sıpatpen túrlenip, túlep qulpyra túskendeı.
«Qoıylym osy kezge deıin mýzykalyq janr, án áýeni retinde mýzykanttar men ánshiler tobynyń birliginde oryndalyp kelip edi. 2022 jyldyń ózgesheligi sol, muqamǵa jazýshy, dramatýrg Ahmetjan Ashırı arnaýly dramalyq pesa jazypty. Ony Qazaqstannyń halyq ártisi, ánshi, qoǵam qaıratkeri, teardyń kórkemdik jetekshisi Murat Ahmadıev sahnalap, spektákl etip qoıyp shyǵypty. Osy kezge deıin bir retki qoıylymmen támamdalyp kele jatqan óner týyndysy, bul joly bes spektákl, bes kún boıy qatarynan júretin tek muqamnyń jelisimen júıeli júretin tolyqqandy «roman spektákl» bolypty. Osy bes qoıylymdy tolyq kórgen adam muqam degen ne, ol qandaı janr ekenine kóz jetkizedi. Tipti tereńdeı túsip, uıǵyr halqynyń án-áýenin, ánshilik mektebin, mýzyka aspaptaryn, oryndaýshylardy, bı mádenıetin túsinedi», – deıdi aqyn, aýdarmashy, QJO-nyń múshesi Dáýletbek Baıtursynuly.
Qarap otyrsaq, qoıylymda myń qubylǵan mýzykalyq ıirimdermen qatar totyqustaı túrlengen kıim mánerin kórip, kózaıym bolasyz. Ár spektákldiń boıaýy da bes túrli. Osydan alpys jyl burynǵy spektákl «Muqamshy» men búgingi «Muqamnyń» arasynda jer men kókteı aıyrmashylyq bar ekendigin baıqaýǵa bolady. Óıtkeni, urpaq aýysty, dáýir basqasha sıpat alýda.
«Baıqasaq, búgingi HHİ ǵasyrdyń kórermenine jetetindeı ádisti teatr ujymy sátti tapqan eken. Ol muqamdardy tikeleı oryndap, konsert berýden góri, muqamǵa ańyzdar men aqıqattaǵy oqıǵany qosyp, shendestiripti. Kórermen ári ulttyq dástúrli án tyńdaıdy ári sújetti oqıǵany kóre otyryp, esine saqtap, jadyna ornyqtyrady. Osylaısha muqamdy ár júrekke quıady. Bul «roman-spektaklden» dáýirdiń dúrsili, zamannyń úni, ýaqyttyń qoltańbasy kórinedi. Ásirese, búgingi ósip kele jatqan jańa býynǵa tárbıe berýdiń kórnekti úlgisin jasapty. Bul turǵysynda kórnekti dramatýrg, Qazaqstannyń eńbegi sińgen qaıratkeri, Qazaqstannyń qurmetti jazýshysy Ahmetjan Ashırıdiń eńbegi zor. Al qalamgermen til tabysa otyryp, alyp shyqqan teatrdyń kórkemdik jetekshisi, «Muqamnyń» qoıýshy rejısery Murat Ahmadıev ekenin aıtýymyz kerek», – deıdi aqyn, aýdarmashy, QJO-nyń múshesi Dáýletbek Baıtursynuly.
Uıǵyr halqynyń on eki muqamy - halyq poezıasy men mýzyka óneriniń toǵysqan tusy. Dástúrli án oryndaýdyń bıik dárejesi. Ol V ǵasyrda paıda bolyp, HVİ ǵasyrlarda býyny bekı túsip júıelengen. Onda ulttyń estetıkalyq jáne fılosofıalyq dúnıetanymy jınaqtalǵan. Ár spektákl naqtyly oqıǵalar jáne tarıhı kórinistermen kómkerilipti. Bir qoıylymnan keıin bir qoıylym oqıǵany damytyp, shıryqtyryp, kórermenin ilestirip otyrady. Oqıǵanyń tizbeginen ýaqyttyń ótip jatqanyn, dáýirdiń jyljyǵanyn keıipkerlerdiń kıim úlgisi, bet pishini, júris-turys qozǵalysy arqyly da sendire biledi.