Tutas Túrkıany sarsańǵa salǵan qaıǵyly jaǵdaı úlkenniń de, kishiniń de qabyrǵasyn qaıystyrdy. «Ǵasyr apaty» retinde sıpattalǵan bul úlken jer silkinisi 500 shaqyrymdyq aýmaqqa áser etti. Onda barlyǵy 13,5 mıllıon adam turǵan. Túrkıanyń 81 qalasy judyryqtaı jumylyp, zardap shekken aımaqqa qol ushyn sozyp jatqanyn tutas álem kórip otyr. Apat aýmaǵyndaǵy jurtqa kıim-keshek pen qajetti zattar tıelgen júk kólikteri kún-tún demeı aǵylyp jatyr.
Bir qýanysh, bir úmit. Úıindi astynan 130, 140, 150 tipti, 160 saǵattan keıin de aman-esen qutqarylǵandar bar. Adamzattyń sýsyz 4 táýlik qana ómir súrý yqtımaldyǵy bar ekenin eskersek, muny naǵyz ǵajaıyp desek bolady. Gazıanteptegi Nurdagy aýdanynda 155 saǵattan keıin 9 jastaǵy bala qutqarylǵan. Ony mýnısıpalıtetterdiń izdeý-qutqarý toptary Semıh Ege Indjeni Iýnýs Kaıa turǵyn úı kesheni úıindisiniń astynan tapqan. Taǵy bir jaǵdaı týraly aıtsam, kóp qabatty úılerdi tekserý barysynda qutqarýshy kómekke shaqyrǵan daýys estıdi. Úmitin úkilegen halyq bar kúshin dybys shyqqan jaqqa burady. «Inemen qudyq qazǵandaı» eńbektiń nátıjesinde 44 jastaǵy Naıme Shakar qoqystyń astynan tiri qutqaryldy. 165 saǵat boıy tózimdiligimen tańǵaldyrǵan azamatty jurt qol shapalaqtap qarsy alyp, ómirge qaıta kelýimen quttyqtap jatty. Jer silkinisinen keıingi 166-shy saǵatta taǵy bir tańǵajaıyp oqıǵa oryn aldy. Adyıaman provınsıasyna qarasty Besnı aýdanynda qıraǵan ǵımarattyń astynda qalǵan 60 jastaǵy Erengúl Onder tiri qutqaryldy.
Eriktiler men kásibı mamandar kún-tún demeı qutqarý jumysyn jalǵastyra berdi. Al 170 saǵattan keıin jermen-jeksen bolǵan 5 qabatty zamanaýı turǵyn úıiniń qazba jumystary eńbektiń esh emestigin kórsetti. Jer astyndaǵy ǵımarattyń kireberis qabatyna jetkende ómir úshin kúresken 40 jastaǵy Sıbel Kaıany aman alyp shyǵady.
Jeke adamdardyń kómegi, jan jylýy zilzaladan zardap shekkenderge kúsh-qýat berýde. Mysaly, myna bir jazba kópti jylatty. Edırne qalasyndaǵy Mımar Sınan sport keshenine otbasymen kelgen kishkentaı oqýshy qyz ata-anasynyń kúndelikti ustaýǵa bergen aqshasyn konverttiń ishine salyp: «Barlyq otbasy aman qalyp, bir-birimen qaýyshsa eken» dep jazba qaldyrǵan. Al Stambuldan jóneltilgen járdem qutysynan shyqqan másige bir meıirimdi jan: «Bul meniń aıaǵymdaǵy másim. Kıilgenin jibergenim úshin keshirim suraımyn, jańasyn alýǵa aqsham bolmady. Men jalań aıaq júre turarmyn, aıazǵa aıaǵym úırengen. Al ol jaq bolsa sýyq», – degen hat salyp jiberipti. Al taǵy bir qutydaǵy dápter qaǵazynda: «Men Ómer Farýk Toıkar úlkenderdiń meıramda bergen aqshasyna alǵan órt sóndirý kóligi oıynshyǵymdy sizderge joldadym. Órt sóndirýshi qyzmetkeri bolyp, betondardyń arasynan adamdardy qutqaryp alǵym keledi. İnim ekeýmiz sizder úshin kóp duǵa etip jatyrmyz. Alla járdemshińiz bolsyn. Dalada qar jaýyp jatyr, sizder úsimesin dep ózimniń kıimderimdi jiberdim. Tońyp qalmańyzdar. Sizder úshin kóp-kóp duǵa etetin bolamyn», – degen jazba kóptiń júregin eljiretti.
Men Ankara qalasynda turatyndyqtan «Qyzyl aı» shaǵynaýdanyndaǵy metromen qatynaımyn. Metroda meshit bar. Búginde sol jer lyq toly adam. Júrginshilerge bir aıaq jol qaldyrǵan. Qalǵan jerinde adamdardyń amandyǵyn Alladan suraǵan halyq duǵa etip otyrady.
Jer asty úıindisinen balalardyń din aman shyǵyp jatqany qýantady. Qutqarǵan 6 jasar balaǵa dárigerler tamaq bereıin dese, qarnym ash emes, ata tamaq berip júrdi depti. Qutqarýshylar sol jerde taǵy adam bar eken dep qandaı ata dese, aq kıim kıgen ata, saqaly bar dep aıtypty. Taǵy bir bala da qutqarylǵan soń, qarnym ashqan joq, azdap qoryqtym. Sodan keıin ata kelip, jubatty. «Balam qoryqpa dep qasyma kep júrdi», – depti. Birneshe kúngi ashtyq pen sýyqtan aman shyqqan balalardyń kóbi osy tektes áńgimeler aıtqan. Allanyń qudiretimen perishtesi qaqty degen osy bolar.
Qazir zilzaladan japa shekken 10 aımaqtyń turǵyndaryn basqa qalalarǵa ornalastyrý júrip jatyr. Osy oraıda Qazaqstan Elshiligi Túrkıada bilim alyp jatqan qazaqstandyq stýdentterge úndeý jasady. «Ózderińizge belgili bolǵandaı, 6 aqpanda Túrkıanyń ońtistik-shyǵys aımaǵynda oryn alǵan jer silkinisi saldarynan jaraqat alǵan azamattardyń sany artyp keledi. Osyǵan baılanysty Túrkıa prezıdenti eldegi joǵary oqý oryndary onlaın bilim berýge kóshiriletinin habarlady. Bul rette, memleket menshigindegi JOO-dardyń jataqhanalary zardap shekken azamattardy ýaqytsha ornalastyrý úshin paıdalanylatyn bolady. Aıta keteıik, Túrkıa bıliginiń bul habarlandyrýy jekemenshik páter-jataqhanada, sondaı-aq, jalǵa alynǵan páterde turyp jatqan stýdentterge qatysty emes», – delingen elshilik málimetinde.
Túrkıanyń ońtústik-shyǵysyndaǵy Shanlyýrfa provınsıasynda bas prokýratýra bastaǵan tergeý jer silkinisinen qıraǵan ǵımarattarda tabylǵan aqaýlardy zertteýdi jalǵastyrýda. Osy is boıynsha 8 adam qamaýǵa alynǵan.
Tergeý aıasynda qamaýǵa alý jáne jaýap alý jalǵasyp jatyr. Zilzala kezinde 70 myńnan astam polısıa qyzmetkeri, 60 myńnan astam jandarm jáne 1000 jaǵalaý kúzeti qyzmetkerleri kúndiz-túni aıaǵynan tik turyp qyzmet etýde. Túrkıada 99 elden barǵan 9677 qutqarýshy jumys istep jatyr. Arasynda Qazaqstan da bar.
Túrkıadaǵy jer silkinisi bolǵan aımaqtarda jumys istep jatqan qazaqstandyq qutqarýshylar 7 adamdy aman alyp shyqty. Úıindi astynda 72 saǵattan astam ýaqyt jatyp qalǵan qart kisi men eki jas jigitke Qazaqstannan barǵan medısına qyzmetkerleri kómek kórsetti. Munda temir-beton qurylǵylardyń kez kelgen ýaqytta qulap ketý qaýpi bar. Alaıda, buǵan qaramastan, qutqarý jumystary úzilissiz júrip jatyr. Zilzaladan zardap shekkenderdi anyqtaýǵa ıisshil ıtter men arnaıy izdeý quraldary tartylǵan. Baýyrlas eldegi zilzalaǵa baılanysty el Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtiń tapsyrmasymen Úkimet shuǵyl kómek retinde 1 mıllıon dollar bóldi. Qazaqstandyq qaıyrymdy jandar jınaǵan gýmanıtarlyq kómek kólemi kún saıyn artýda. Zilzala bolǵan aımaqtarǵa Qazaqstannan jetkizilgen 100-den asa kıiz úı ornatylyp jatyr.