Yqpaldastyǵymyzdy odan ári nyǵaıtýǵa jáne ony jańa beleske kóterýge múddelimiz.
Prezıdent Túrki memleketteri uıymynyń halyqaralyq róli artyp kele jatqanyna toqtalyp, Qazaqstan túrki áleminiń Atajurty retinde uıymǵa múshe barlyq elmen jan-jaqty qarym-qatynasty damytýǵa aıryqsha mán beretinin jetkizdi, dep habarlaıdy Aqorda baspasóz qyzmetine silteme jasap.
«Yqpaldastyǵymyzdy odan ári nyǵaıtýǵa jáne ony jańa beleske kóterýge múddelimiz. Túrki yntymaqtastyǵyna uıytqy bolǵan uıymdardyń tarıhyn zerdelesek, olardyń kópshiligine Qazaqstan bastamashy bolǵanyn kóremiz. TÚRKSOI, TúrkPA jáne Túrki akademıasy – sonyń aıqyn dáleli. Bul uıymdar baýyrlas elderdiń mádenı-rýhanı jaqyndasýyna ólsheýsiz úles qosyp otyr. Ózara baılanysty nyǵaıtý jolynda Túrkistandaǵy Qoja Ahmet Iasaýı atyndaǵy Halyqaralyq qazaq-túrik ýnıversıteti orasan zor ról atqarady», – dedi Memleket basshysy.
Prezıdent elimizdiń bastamasymen qabyldanǵan "Túrki áleminiń keleshegi – 2040" qujatyn iske asyrý úshin búgin Túrki memleketteri uıymynyń strategıasy qabyldanatynyn aıtty.
«Bul qujat elderimiz arasyndaǵy qarym-qatynasty kúsheıtýge jáne turaqtylyq beldeýin nyǵaıtýǵa yqpal eteri sózsiz. Sondyqtan yntymaqtastyǵymyzdyń bolashaǵy zor dep aıtýǵa tolyq negiz bar. Biz óńirlik jáne jahandyq máselelerdi sheshýge belsene atsalysyp, qýatty kúshke aınalýymyz kerek. Qazir geosaıası, geoekonomıkalyq qaıshylyqtar saldarynan Eýrazıadaǵy ekonomıka jáne kólik-logıstıka júıesi ydyrap barady. Syn-qaterlerdi eńserý úshin kúsh-jigerimizdi biriktirýimiz qajet», – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Sonymen qatar jıyn barysynda Memleket basshysy túrki tildes elderdiń yntymaqtastyǵyn nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan birqatar máselege nazar aýdardy.
«Qazirgi almaǵaıyp kezeńde kólik-tranzıt komýnıkasıasynyń áleýetin arttyrý jáne onyń múmkindigin barynsha paıdalaný asa mańyzdy. Sebebi bizdiń memleketterimiz Batys pen Shyǵysty, Soltústik pen Ońtústikti tikeleı baılanystyrady. Baýyrlas úsh el (Qazaqstan, Ázerbaıjan, Túrkıa) arqyly ótetin Transkaspıı halyqaralyq kólik dálizi – sonyń jarqyn mysaly. Sondyqtan biz kólik-logıstıka salasyna erekshe mán beremiz. Sońǵy 15 jylda Qazaqstan osy salany damytýǵa 35 mıllıard dollar qarjy bóldi. Biz kólik baǵdaryn kóbeıtýge jáne logıstıkany ózara yqpaldastyrýǵa múddelimiz», – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy bul maqsatqa 2025 jylǵa deıin taǵy 20 mıllıard dollar ınvestısıa tartý kózdelip otyrǵanyn aıtyp, túrki tildes halyqtardyń qurlyq ishindegi kólik-tranzıt dálizderin damytýy aıryqsha mańyzdy ekenin jetkizdi. Ásirese, shekara beketterin jańǵyrtýǵa, "sıfrlyq kólik júıesin" qalyptastyrýǵa basa mán berdi.
Prezıdent túrki memleketteriniń İT salasyndaǵy qarym-qatynasyn jandandyrǵan jón dep sanaıdy. Onyń aıtýynsha, sońǵy kezde geosaıası ahýalǵa baılanysty memleketter bir-birinen tehnologıalyq turǵydan oqshaýlanyp jatyr. Túrki elderiniń IT salasyna qatysty tyń tásilder ázirleýi aıryqsha mańyzdy.
«Bul bizdiń sıfrlyq damýymyzǵa jol ashady. Jýyrda Astanada "Digital Bridge" atty halyqaralyq is-shara ótti. Onda İT salasynda jumys isteıtin kreatıvti jastarymyz bas qosyp, bastamalary men ozyq ıdeıalaryn usyndy. Sondaı-aq memleketterimizdiń IT habtary arasyndaǵy ózara is-qımyl týraly memorandýmǵa qol qoıyldy. Osy rette men Astana hab halyqaralyq tehnoparki negizinde Túrki memleketteri uıymynyń sıfrlandyrý ortalyǵyn qurýdy usynamyn. Bul qurylym saýda, kólik, sý resýrstary, aqparattyq qaýipsizdik jáne basqa da salalarǵa qajetti sıfrlyq sheshimder ázirleýge múmkindik beredi», – dedi Memleket basshysy.
Sonymen qatar Prezıdent "Jasyl ekonomıkany" damytýdy asa mańyzdy mindet retinde atap ótip, klımattyń ózgerýi kóptegen jahandyq syn-qaterler týdyryp otyrǵanyn aıtty.
«Álem elderi sońǵy 7 jylda "jasyl" oblıgasıalarǵa 2,5 trıllıon dollardan astam qarjy bóldi. Osy rette men bul saladaǵy kapıtal naryǵyn damytý úshin "Túrki jasyl qarjy keńesin" qurýdy usynamyn. Ony "Astana" halyqaralyq qarjy ortalyǵynyń Jasyl qarjy ortalyǵy negizinde ashýǵa bolar edi. Búginde "Astana" halyqaralyq qarjy ortalyǵy álemdegi iri kompanıalar arasynda tanymal bolyp, joǵary deńgeıde moıyndaldy. Ol jańa Keńestiń Hatshylyǵy qyzmetin atqara alady», – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Budan bólek, Qasym-Jomart Toqaev túrki memleketteriniń bilim jáne ǵylym salasyndaǵy yntymaqtastyǵyn nyǵaıtý qajettigine toqtaldy. Osy rette elimiz 2023 jyly Qazaqstanda İİ Túrki ýnıversıadasyn uıymdastyrýdy josparlap otyrǵanyn málimdedi.
«Biz akademıalyq utqyrlyqty damytyp, stýdentter arasynda mádenıetaralyq dıalog ornatýǵa jaǵdaı jasaýymyz kerek. Sondaı-aq joǵary oqý oryndarynyń biryńǵaı bilim berý keńistigin qalyptastyrý qajet. Sondyqtan 2023 jyly túrki elderi ýnıversıtetteriniń ortaq jelisin qurý múmkindigin qarastyrýdy usynamyn. Bul bastama stýdentterimizdiń túrki tilderin úırenip, baýyrlas elderdiń tynys-tirshiligimen tanysýyna jol ashady», – dedi Memleket basshysy.
Prezıdent túrki elderiniń rýhanı derekkózderin zerdeleıtin jobalarǵa erekshe kóńil bólý kerek dep sanaıdy. Sondaı-aq bıyl Túrki akademıasy Mońǵolıada júrgizgen qazba jumysynyń nátıjesinde mańyzdy jańalyq ashqanyn, ekinshi Túrki qaǵanatyn qaıta tiriltken Qutlyq qaǵannyń keshenin tapqanyn aıtty.
«Bul – "túrki" degen sózi bar eń kóne jazba eskertkish. Osy oraıda men Túrki halyqtarynyń ortaq jazba murasyn zertteýge arnalǵan "jol kartasyn" ázirleýdi usynamyn. Ol úshin elderimizdiń muraǵattary ózara ashyq bolýyn qamtamasyz etý qajet. Keleshekte sonyń negizinde Túrki memleketteri uıymynyń "Sıfrlyq kitaphanasyn" qurýǵa bolady», – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy halyqaralyq kún tártibindegi máselelerge qatysty Qazaqstannyń ustanymyn jetkizdi.
«Qazaqstan barlyq eldiń terıtorıalyq tutastyǵyn birjolata qoldaıdy jáne Birikken Ulttar Uıymynyń Jarǵysyn qatań saqtaýdy qajet dep esepteıdi. Bul – elimizdiń negizgi múddesine tolyǵymen saı keletin qajetti qaǵıdat. Sondyqtan biz osy ustanymǵa árdaıym basymdyq beremiz», – dedi Prezıdent.