TikTok áleýmettik jelisi qazaqstandyq balalarǵa qaýip tóndire me, álde ol basqa áleýmettik jelilerden asa qaýipti emes pe?
Mınıstrdiń múmkindikke qatysty málimdemesi
22 sáýirde Mádenıet jáne aqparat mınıstri Aıda Balaeva parlament otyrysynda TikTok áleýmettik jelisine tosqaýyl qoıý múmkindigi týraly málimdedi. Mınıstrlik bul másele arnaıy zerttelip, talqylanyp jatqanyn málim etti, dep habarlaıdy almaty-akshamy.kz.
"Mınıstrliktiń atyna Májilis depýtattarynyń Qazaqstanda kámeletke tolmaǵandarǵa arnalǵan TikTok áleýmettik jelisine tyıym salý týraly saýaldary men bastamalary joldandy. Depýtat Erlan Saırov qazaqstandyq jastarǵa arnalǵan kontentti onlaın-platformalarda retteý máselesin kóterdi," - dep habarlady Mádenıet jáne aqparat mınıstrligi.
TikTok qaýiptiligi týraly máseleler
Mınıstrlik TikTok balalardyń paıdaly dúnıelerge qol jetkizýin qatań shektemeıdi dep sanaıdy. TikTok onlaın platformasynyń ishki erejelerine sáıkes, ony paıdalaný 13 jastan bastap adamdarǵa qol jetimdi. Sonymen qatar, basqa áleýmettik jelilerde de uqsas erejeler bar.
"2023 jyly TikTok onlaın-platformasynda 8 857 zańsyz materıaldar anyqtaldy. 2024 jylǵy 24 sáýirdegi jaǵdaı boıynsha menshik ıesi 3 511 zańsyz materıaldardy joıdy. Jyl basynan bastap 2024 jyldyń 13 mamyryna deıin TikTok-ta 1 770 zańsyz materıal anyqtaldy," - dep habarlady vedomstvodan.
Halyqaralyq tájirıbe
Mádenıet jáne aqparat mınıstrligi keıbir memleketterde TikTok buǵattalǵanyn eske saldy. Mınıstrlik basqa elderdegi TikTok onlaın-platformasyn buǵattaý tájirıbesin zerttedi, bul máseleni eki negizgi sebeppen túsindiredi: saıası yqpal etý jáne ulttyq qaýipsizdikke qaýip tóndirý.
"Mınıstrlik óz kezeginde basqa elderdegi TikTok onlaın-platformasyn buǵattaý tájirıbesin zerttedi. Halyqaralyq tájirıbe kórsetkendeı, qosymshany paıdalaný negizinen eki jaǵdaıda shekteledi. Birinshisi-qosymsha saıası yqpal etý jáne ulttyq qaýipsizdikke qaýip tóndiretin qural retinde qarastyrylady. Bul ásirese geosaıası qaqtyǵystarǵa qatysatyn elderge tán: AQSH, EO elderi, Ońtústik-SHyǵys Azıa (Taıvan) jáne Reseı Federasıasy. Ekinshi-buǵattaý orynsyz mazmunnyń bolýymen jáne jasóspirimderdiń (ortalyq jáne Ońtústik Azıa elderi) psıhıkalyq jáne adamgershilik damýyna zıan keltiretin aýdıtorıaǵa teris áserimen túsindiriledi. Osy máselelerdi zerdeleý úshin tereń taldaý jasaý qajet, biraq biz úshin qazaqstandyq paıdalanýshylardyń qaýipsizdigin jáne múddelerin qorǵalýyna basymdyq beremiz. Degenmen, baqylaýsyz aqparat aǵynynyń dúnıetanymnyń qalyptasýyna, rýhanı jáne adamgershilik damýy men balalardy tárbıeleýge teris áseriniń saldaryn eskerý qajet".
Mınıstrlik buǵattaý týraly sheshim qabyldamaý úshin áleýmettik jeli ákimshiligi zańsyz mazmundaǵy kontentti joıyp, óz tarapynan belsendilik tanytýǵa tyrysýda.
"Tanymal onlaın-platformalar el azamattarynyń ómiriniń ajyramas bóligine aınalǵanyn eskergen mınstrlik shekteý sharalaryn qoldanýǵa múddeli emes. Mundaı problemaǵa tek Qazaqstan ǵana tap bolmaıdy. Halyqaralyq tájirıbe kórsetkendeı, sońǵy birneshe jylda álemniń kóptegen elderinde TikTok jumysyna shekteý sharalary qoldanylýda", - dep qorytyndylady mınıstrlikte.
Taqyrypqa oraı
"Qazaqstannyń Internet qaýymdastyǵy" zańdy tulǵalar birlestiginiń prezıdenti Shavkat Sabırov Aıda Balaeva men depýtattardyń jalpy áleýmettik jelini buǵattaý týraly emes, quqyqqa qaıshy kontentpen kúres týraly aıtady dep esepteıdi.
"Bul TikTok-ty buǵattaý týraly emes. Mınıstr Aıda Balaeva buǵattaý faktileri týraly emes, zańǵa qaıshy keletin kontentterge qarsy kúres týraly aıtty. Kópultty Qazaqstannyń kelisimi men beıbitshiligine nuqsan keltiretin arandatýshylyq habarlamalardy paıdalanýshylar, aqparattyq býllıng arqyly taratady. Meniń oıymsha, eshkim TikTok jumysyn ishinara nemese tolyǵymen shektegisi kelmeıdi. Tipti azamattardyń ómirin mánsiz etip, al blogerlerdi tabysanan shektegisi kelmeıdi. Aıda Balaeva men Májilis depýtaty Erlan Saırov, ókinishke oraı, TikTok-ta kezdesetin zańsyz kontent týraly aıtty. Biraq TikTok ókilderi mundaı kontentpen jáne negatıvpen qalaı jumys isteıtinderin aıtýdyń ornyna, Naýryz merekesi men konkýrstardy qalaı ótkizetinderin aıta bastady. Olar osylaısha uzaq ýaqyt jaqsy qarym-qatynas ornatamyz degen oıda. Osyndaı áreketterden keıin olardyń uzaq ómir súrýine jáne yntymaqtastyǵyna baılanysty olarǵa qoıylatyn talaptar azaıatyn kórinedi? Másele onda emes. Áleýmettik jeliler zań talaptaryn saqtaýy kerek. Olar ózderiniń áleýmettik jelisinde ne taralyp jatqanyn qadaǵalap otyrýlary kerek", - dep esepteıdi Shavkat Sabırov.
Óz kezeginde, zańger Janetta Kameleva qazirgi álemde áleýmettik medıany buǵattaý - bul bir qadam artqa ketý dep sanaıdy.
"Meniń oıymsha, búkil álem býllıngpen kúresip jatqan kezde áleýmettik jelini buǵattaý máseleni sheshpeıdi. Býllıng Tik Tok paıda bolǵanǵa deıin bizdiń ómirimizdiń bir bóligi boldy. Qorqytý, úrkitý, qýdalaý, jeke basynyń tutastyǵyn buzatyn jáne adamnyń qadir-qasıetine áser etetin qorlaý árqashan bolǵan. Qalaı bolǵanda da, mundaı qubylystar tıisti tárbıeniń bolmaýynyń nátıjesi bolyp tabylady. Memleket óskeleń urpaqtyń mádenıeti men tárbıesimen jumys isteýi kerek. Birtutas ıdeologıa, otbasylyq qundylyqtardy qorǵaýǵa tárbıeleý kerek. Balalar men jastar úshin sport seksıalary, úıirmeler qoljetimdi bolýy tıis. Mektepterde medıa saýattylyq boıynsha sabaqtar ótkizý qajet", - dep esepteıdi Janetta Kameleva.