1991 jyldyń 16 jeltoqsan kúni bekitilgen elimiz Táýelsizdiginiń eń alǵashqy qujaty «Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik táýelsizdigi týraly» Konstıtýsıalyq zańda «Tarıhı taǵdyr ortaqtastyǵy qazaq ultymen biriktirgen Respýblıkanyń barlyq ulttardyń azamattary Qazaqstannyń birtutas halqyn quraıdy, bul halyq Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy egemendiktiń birden-bir ıesi jáne memlekettik bıliktiń qaınar kózi bolyp tabylady, Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasy men zańdary negizinde tikeleı de, sondaı-aq ózi saılaıtyn memlekettik organdar arqyly da memlekettik ókimet bıligin júzege asyrady.
Respýblıka azamattary ózderiniń ultyna, ustaıtyn dinine, qandaı qoǵamdyq birlestikke jatatynyna, tegine, áleýmettik jáne múliktik jaǵdaıyna, shuǵyldanatyn qyzmetine, turǵylyqty ornyna qaramastan, birdeı quqyqtar ıelenip, birdeı mindetkerlikte bolady» dep jazylǵan. Osynyń ózi elimizde táýelsizdiktiń alǵashqy kúnderinen bastap bir shańyraq astyndaǵy kópetnosty halyq ishinde ózara kelisim men dostyq qatynastar negizinde birlikke qol jetkizýge erekshe mán berilgenin aıǵaqtaıdy. Bul baǵytta, ásirese, óz taǵdyryn ózi sheshý quqyna ıe bolyp, jańa memlekettik qurylymdaryn qalyptastyrý sıaqty kúrdeli kezeńde el tizginin qolynda ustaǵan elimizdiń Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń eńbegi óte orasan. Buǵan Táýelsizdiktiń 30 jyly ishinde qabyldanǵan kóptegen qaýly-qarar men strategıalyq mańyzy bar Joldaýlarǵa, baǵdarlamalyq qujattarǵa nazar aýdarý arqyly kóz jetkizýge bolady. Búgingi tańda álem tanyǵan dana basshynyń durys saıasatyn sátti jalǵastyryp jatqan Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev ta bul máseleni turaqty nazarda ustap keledi.
Etnosaralyq kelisim men dostyqtyń qazaqstandyq úlgisiniń qalyptasýynda jetekshi ról atqarǵan, qazir de barlyq otandastarymyzdy bir maqsat tóńiregine toptastyryp kele jatqan Qazaqstan halqy Assambleıasynyń HHİH sesıasynyń «Birliktiń, tatýlyq pen kelisimniń 30 jyly» kún tártibimen shaqyrylýy da sonyń bir aıqyn kórinisi.
Birlik pen dostyq máselesiniń kez kelgen memlekettiń ómir súrýinde negizgi orynǵa ıe bolǵan syrtqy saıasat, ekonomıka, mádenıet, ǵylym sekildi salalarmen qatar qoıylýy jáne únemi qaperde ustalýy kezdeısoqtyq emes. Sebebi joǵaryda atap ótilgen jáne basqa da salalardyń barlyǵy bir-birimen tyǵyz baılanystylyǵy, olardyń árqaısysynyń óz aldyna derbes órkendeýiniń múmkin emes ekeni tarıhta burynnan dáleldengen shyndyq. Ásirese, 130-dan astam etnos ókilderiniń ortaq úıine aınalǵan bizdiń el úshin bul – óte mańyzdy másele.
Kópshiliktiń esinde bolsa, burynǵy Keńes Odaǵy ydyrap, onyń quramyndaǵy respýblıkalar táýelsiz memleket retinde qalyptasýǵa bet burǵan kezeńde kóptegen sarapshy Qazaqstan halqynyń ulttyq quramynyń áralýandyǵyn qaperde ustap, onyń bolashaǵyna kúdikpen qaraǵan edi. Alaıda ómirde olar boljaǵandaı bolmady. Biz, kerisinshe, Elbasynyń dana saıasatynyń arqasynda áralýandyǵymyzdy memleket múddesi úshin tıimdi paıdalana bildik. Táýelsizdikke qol jetkizgen keıbir respýblıkalar durys jol taba almaı, saıası jáne ekonomıkalyq daǵdarystar saldarynan qaýip-qater astynda ómir súrgen zamanda, biz álem jurtshylyǵynyń nazaryn ózimizge qaratyp, jahandyq is-sharalardy ótkizýge, mıllıardtaǵan ınvestısıalardy tartýǵa, sol arqyly zamanaýı keshenderdiń salynýyna, kóptegen jumys oryndarynyń ashylýyna qol jetkizdik. Eger elimizde birlik, saıası turaqtylyq bolmaǵanda, bul sharalardyń birde-bireýin iske asyrý múmkin emes edi. Sebebi eshqandaı memleket, eshqandaı kompanıa belgili bir eldegi birlik pen tynyshtyqtyń turaqtylyǵyna kóz jetkizbes buryn oǵan ókilin jibermeıdi, ınvestısıa jumsamaıdy, órkendeýine úles qosqysy kelmeıdi. Demek, qoǵam tynyshtyǵyn qamtamasyz etetin birlik pen dostyq – kez kelgen memlekettiń saıası turaqtylyǵynyń, ekonomıkalyq damýynyń, mádenı gúldenýiniń jáne basqa da jetistikteriniń kepili.
Barshaǵa aıan, belgili sharttarsyz, sebep-maqsattarsyz qandaı da bir qoǵamdyq túzilistiń nemese qubylystyń týyndaýy múmkin emes. Olaı bolsa, basqasyn aıtpaǵannyń ózinde, geografıalyq turǵydan tili de, dili de, dini de bir-birine múlde uqsamaıtyn álemdegi eń alpaýyt eki memleketpen shekaralas bolǵan, ózine de alýan túrli mádenıetter shoǵyrlanǵan Qazaqstan sekildi elde qalaısha dostyq pen birlikke qol jetkizý múmkin boldy? Munyń bári elimiz táýelsizdik alǵan alǵashqy kúnderden bastap-aq, ulttar dostyǵyn qamtamasyz etýdiń negizgi faktorlarynyń biri bolǵan teń quqyqtylyqqa erekshe mán berilgeniniń nátıjesi. Teńdiksiz shynaıy dostyqtyń bolmaıtynyn, al shynaıy dostyq joq jerde birliktiń de bolmaıtynyn adamzat baıaǵydan túsinip bolǵan. Ejelgi grek fılosofy Platonnyń «Dostyq teńdikten bastalady» dep aıtqan sózi osyǵan dálel. Qazaqstanda qazaq jáne orys tilderinen bólek, birqatar etnostyń tilderinde gazet-jýrnaldardyń jaryq kórýi, radıo habarlarynyń taratylýy, teatr jáne mektepterdiń jumys isteýi sol teń quqyqtylyǵymyzdyń ómirdegi kórinisi bolyp tabylady. Bolashaqta mundaı sharalar aıasynyń keńeıýi, ǵasyrlar boıy jalǵasyp jatqan dostyǵymyzdyń, birligimizdiń odan ári nyǵaıýyna septigin tıgize beredi.
Alaıda ara-tura, osy bizdiń aırandaı uıyǵan uıymshyldyǵymyzǵa, birligimizge qyzǵanyshpen qarap, ártúrli aıla-amaldar arqyly aramyzǵa iritki salýǵa umtylatyn kúshterdiń de alańǵa shyǵyp qalatyny – ashshy shyndyq. Osyndaı kezderde men únemi Nursultan Nazarbaevtyń «Táýelsizdiktiń bizdiń bárimizge artar mindeti mol. Endi eńseli el bolýdyń jolyna shyńdap túsýimiz kerek. Áýletimizdiń asýy da, dáýletimizdiń tasýy da óz qolymyzda. Keń-baıtaq jerimizdiń baılyǵy osy dalanyń túpkilikti halqyna da, taǵdyr qosyp birge ómir súrip jatqan basqa ulttar ókilderine de molynan jetedi. Ne istesek te aqylmen isteıik, arzan uranǵa ermeıik, ushpa sezimge erik bermeıik degim keledi. Ásirese, jastar, salqynqandylyqtan, úlkendi syılaýdan, sózge toqtaýdan aınymasa, qashanda dostyqqa adal bolsa, baýyrmal, keńpeıil bolsa, halyqtyń atyna sóz keltiretin ustamsyzdyq ataýlydan aýlaq júrse dep tileıik», degen sózderin esime alamyn.
Sebebi etnosaralyq qatynas – birtutas shyny ydysqa uqsaıtyn asa názik másele. Sondyqtan tas onyń qaı bóligine laqtyrylsa da, barlyǵy úshin birdeı qaýipti. Al onyń bir buryshyn ǵana syndyryp, qalǵan bóligin aman alyp qalamyn deý – aqymaqtyqtan basqa eshteńe emes.
Men qyzmet babymen jáne basqa da sebeptermen shet memleketterde kóp boldym. Sol saparlar barysynda ol elderde turatyn ártúrli etnostardyń, sonyń ishinde óz ultymnyń ókilderimen de jaqyn aralasqan kezder boldy. Baıqaǵanym, men olarmen qansha tyǵyz qatynas jasasam da, báribir, týyp-ósken Otanym – Qazaqstandaǵy dostarymdaı, al olardyń arasynda ártúrli etnos ókilderi bar, shynaıy jaqyndyqty, oı-pikir birligin sezindim dep aıta almaımyn. Sana-sezimimizdiń, dúnıetanymymyzdyń, ómir saltymyzdyń keıbir tustary bir-birine saı kelmeıtinine kóz jetkizdim. Óıtkeni uzaq jyldar boıy qazaq halqynyń ádet-ǵuryptary jáne dástúrleri, sondaı-aq sol eldi Otanym dep bilgen túrli mádenıetter áseri negizinde qalyptasqan halyqtar birliginiń qazaqstandyq modeli – bul álemniń eshbir eline uqsamaıtyn, árqaısymyzdyń sanamyzdan tereń oryn alǵan tól úlgi. Men muny dúnıe júzindegi eń bekem birlik dep sanaımyn.