Biz burynǵy rejımnen jańa memleket qurylysyna kóshý barysyndamyz
Almaty qalasynda referendým mazmunyn halyqqa túsindirý naýqany aıasynda túrli salanyń bilikti mamandary men sarapshylar arasynda qyzý pikirtalastar uıymdastyrylýda. Mysaly, keshe «Qazaqstandaǵy Respýblıkalyq referendým» atty sarapshylar dóńgelek ústeli ótti, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz.
Pikirtalas alańynda Almaty qalasy máslıhatynyń depýtattary, Qoǵamdyq keńes pen Ardagerler keńesiniń músheleri, saıasattanýshylar sóz aldy.
İs-sharanyń shymyldyǵyn Ulttyq Kásipkerler palatasynyń Almaty qalasy Óńirlik keńesiniń múshesi Qazybek Altaıuly ashty. Ol referendýmdy qur daýys berý retinde qabyldamaı, onyń el ómirindegi mańyzyn keńinen nasıhattaý qajettiligin alǵa tartty.
«Aldaǵy maýsymnyń 5-si kúni respýblıkalyq referendým ótedi. Onyń maqsaty men mazmuny osy otyrǵandarǵa málim dep oılaımyn. «Referendým» degende biz aldymen «Jańa Qazaqstan» termınin túsinip alýymyz qajet. Biz burynǵy rejımnen jańa memleket qurylysyna kóshý barysyndamyz. Ótkenniń kemshil tustary bolǵanymen, memleket retinde, táýelsiz el retinde qalyptasqanymyzdy moıyndaý kerek, biraq biz odan ári joǵaryǵa umtylýymyz qajet», - dedi Qazybek Altaıuly.
Ardagerler keńesi tóraǵasynyń orynbasary Serik Sholpanqululy referendýmnyń tarıhı negizderine keńinen toqtaldy.
«Osy taqyryp tóńireginde talaı suraqtar qoıylyp jatyr. Qalaı osy referendýmǵa jettik?• Onyń bastaýynda Prezıdenttiń 11 qańtar kúngi «Jańa Qazaqstandy birge quraıyq» degen úndeýi tur.
• 10 naýryz kúni Qasym-Jomart Toqaev saıası reformalardyń baǵdarlamasyn usyndy.
• 22 sáýirde Konstıtýsıany túzetý men tolyqtyrýlar engizý úshin jumys toby quryldy.
• 29 sáýir kúni Prezıdent búkilhalyqtyq referendýmdy ótkizýge sheshim qabyldady.Nátıjesinde bar-joǵy bes aıdyń ishinde bizdiń jańa tarıhymyzda úlken ózgerister oryn aldy. Iaǵnı, Jańa Qazaqstanǵa bir taban jaqyndadyq. Jańa el – degenimiz teń múmkindikter», - dedi Serik Sholpanqululy.
Qoǵamdyq keńes atynan sóılegen Beknur Seıtjanuly aldaǵy referendýmdy tarıhtan belgili «Qoǵamdyq shartqa» teńep, Konstıtýsıa túbegeıli bolmaı, ózgeristerge ushyrap otyrýy shart degen ustanymyn jetkizdi.
«Jalpy «Ekinshi respýblıka» degen túsinik Fransıa tájirıbesinen alynǵan dúnıe. Al referendým 18-19 ǵasyrdan belgili «qoǵamdyq shart» túsinigine saıady. Bul túsinik buǵan deıin barlyq fılosof, aqyn-jazýshylarmen talaı talqylanǵan. Onyń máni – halyq bolyp Ata Zańdy qurý. Iaǵnı aldaǵy referendýmda memleket bolashaǵyn el, jurtshylyq sheshetin bolady. Al Konstıtýsıany ózgertý qanshalyqty durys degenge aıtarym: Ata Zań túbegeıli bolmaýy kerek, halyq qalaýyna qaraı ózgermeli bolýy tıis», - dedi Qoǵamdyq keńes ókili.
Al áıelder quqyǵyn qorǵaýshy Zýlfıa Muhamedbekqyzy Konstıtýsıadaǵy adam quqyǵyna qatysty ózgeristerge toqtalyp, onyń bolashaqtaǵy áserin túsindirdi.
«Qazir referendýmǵa barýǵa eshkimdi kóndirýdiń qajeti joq dep oılaımyn, sondyqtan quqyqqorǵaýshy retinde óz oıymdy bildirgim keledi.
Meni adam quqyqtary jónindegi ýákildiń mártebesin aıqyndaıtyn jańa babtyń paıda bolýy asa qýantady. Sebebi, endi quqyqqorǵaýshylar eshqandaı memlekettik organǵa esep bermeıtin, táýelsiz ýákilge aınalyp otyr. Mundaı ózgeris bizge quqyqtyq jaǵynan qorǵan bolmaq. Adam quqyqtary jónindegi ýákilder ınstıtýty kúsheıtilmek. Buǵan deıin quqyqqorǵaýshylar demokratıanyń kórinisi retinde ǵana tanylsa, endi onyń basty quralyna aınalmaq.
Ekinshiden, áıel retinde biz 24-babtaǵy túzetýlerge qoldaý bildiremiz dep oılaımyn. Atalmysh babqa sáıkes májbúrli eńbekke tyıym salynǵan, al jańa túzetýler boıynsha ol jazalaýdyń bir túrine aınalmaq. Meniń 25 jyldyq tájirıbemniń sońǵy 15 jyly turmystyq zorlyq-zombylyq kórsetken quqyqbuzýshylardy eń bolmaǵanda májbúrli jumysqa salý jazasyn Zańǵa engizý jolynda ótti. Óıtkeni damyǵan elderde bul qarapaıym tájirıbe», - dedi quqyqqorǵaýshy.