Shylymqorlar on jylda temekige 3 mln teńgesin shyǵyndaıdy eken
Almaty turǵyny 40 jyldan keıin temekisin múldem tastady. Al bul múmkin be? Álde bul qadamyna áldebir sebep boldy ma eken? Osy jóninde az-kem tarqataıyq.
Shylymǵa qumar azamat júrek syrqaty syr berip, "jedel járdem" kóligimen aýrýhanaǵa jetkizilgen. Esin jıǵanda dárigerlerdiń aıtqany – temekisin qoıý kerek. Al eger bul ádetinen bas tartpasa, júrek-qan tamyrlary aýrýy asqynyp, ólip ketýi de múmkin ekenin eskertedi aq halattylar. Sóıtip, shylymdy bozbala shaǵynan shegip kele jatqan 68 jastaǵy azamat Almaty qalalyq psıhıkalyq densaýlyq ortalyǵyna shıpa izdep barady. Sodan beri arada baqandaı segiz jyl ótipti.
– Iá, segiz jyldan beri temekini aýzyna almaıdy. Qazir densaýlyǵy jaqsy. Osy tusta aıtarym, osynshama uzaq jyldan beri temeki tartyp kelgen adamnyń birden tastap ketýi qıyn. Sondyqtan aldymen «osy ádetimnen qutylamyn, bas tartýym kerek qalaıda» degen sanaly sheshimi bolýy mańyzdy. Táýeldilikten arylý ońaı emes. Alǵashynda ashýlanshaq bolyp, uıqysy da, mazasy da qashyp, boıyn kernegen qumarlyqpen arpalysýyna týra keledi. Bul qumarlyqtyń emi bar. Mundaı kezde dári-dármek taǵaıyndaımyz. Bizdiń ortalyqta temekige táýeldi turǵyndarǵa psıhologıalyq, psıhoterapıalyq kómek kórsetiledi. Eger emdelýshiniń temekini qoıamyn degen nıeti bolmasa, emniń paıdasy bolmaıdy, – deıdi ortalyq dırektory S.Rahmensheev.
Qazaqstanda shylymqorlar jaıly statısıkalyq sanaq júrgizilmeıdi eken. Degenmen Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń málimetinshe, jer betinde jyl saıyn tirkeletin 8 mıllıonǵa jýyq ólim-jitim júrek-qan tamyrlary aýrýynan, ártúrli qaterli isikten, qant dıabetinen emes, osy keselderdiń paıda bolýyna jáne syrqattyń órshýine óte joǵary deńgeıde qaýip týdyratyn temekiniń kók tútini eken. Halyqaralyq uıym 2025 jylǵa deıin jer sharynda 23 mıllıon adam shylymǵa qumarlyqtyń saldarynan zardap shegýi múmkin dep dabyl qaǵyp jatyr.
Temeki quramyndaǵy nıkotınnen basqa, tútinindegi shaıyr, amıak, organıkalyq qyshqyldar sıaqty hımıalyq zattar shylym shegýshiniń aǵzasyn búldirip, ómirin qysqartady deıdi dáriger. Densaýlyqqa zıany orasan zor hımıalyq zattar qan tamyrlarynyń qyzmetin buzyp-jaryp, qan aınalymyn álsiretedi. Nátıjesinde temekige áýes jannyń qan qysymy kóterilip, júrek qaǵysy jıileıdi. Asqazan jarasy, bedeýlik, júrek syrqaty, qaterli isik, sýsamyr sıaqty juqpaly emes aýrýlardyń bas kóterýine yqpal etedi.
– Kók tútinge táýeldi jandardyń basym kópshiligi shylym shegýden nasybaı atyp qutyldym dep oılaıdy. Ókinishke qaraı ekeýiniń de quramyndaǵy zıandy zattardyń eshqandaı aıyrmashylyǵy joq. Shylym shekkende nıkotın qanǵa ókpe arqyly tarap, aǵzany ýlaıdy. Ókpe tazarady degen málimet jalǵan. Nasybaı atqanda zıandy zattar aýyz qýysynyń qan tamyrlary arqyly qanǵa túsip, aýyz qýysynyń, ókpeniń, asqazannyń qaterli isigi paıda bolýy múmkin. Óıtkeni nasybaıdyń quramynda taýyqtyń qıy, áktiń sýy, sekseýildiń kúli, qaraaǵashtyń shaıyry, temekiniń japyraǵy bar. Nasybaı atqan adam da nıkotınge táýeldi degen sóz. Qazirgi kúni sánge aınalǵan elektrondy temeki de asa qaýipti, – deıdi ortalyq dırektory.
Temeki aǵzany azdyryp, mı qyzmetin álsiretedi. Onyń ýly tútini erte qartaıý úderisin jedeldetýge áser etedi. Shylymqorlardyń otbasy búdjetine ákeletin shyǵyny da orasan. Elimizde bir qorap temekiniń ortasha baǵasy 750 teńge. Sonda nıkotınge táýeldi adam kúnine bir qorapty taýysyp, temekige aıyna 22 500 teńge, jylyna 270 000 myń teńge jumsaıdy. Al on jylda 2 mln 700 myń teńgesi ketedi. Oılanaıyq!
- Shylymqorlar on jylda temekige 3 mln teńgesin shyǵyndaıdy eken.
- DDSU 2025 jylǵa deıin jer sharynda 23 mln adam temekiden zardap shegýi múmkin dep dabyl qaǵyp otyr.
- Nasybaıdyń quramynda taýyqtyń qıy, áktiń sýy, sekseýildiń kúli, qaraaǵashtyń shaıyry, temekiniń japyraǵy bar.
- Emdelýshiniń «temekini qoıamyn» degen nıeti bolmasa, emniń paıdasy bolmaıdy.