Úsh álem
Adam ǵumyry qarapaıym. Týylý, er jetý, qartaıý. Úsh-aq aýyz sóz. Esh qospasyz, aıta salýǵa ońaı. Osy úsheý - úsh kezeń, úsh taǵdyr, úsh úmit. Barlyǵy úshten turady. Buǵan deıinde bul taqyrypty qozǵaǵanbyz. Biraq, ashyp sıpattaı almaı kelemiz. Bálkim, máńgi qupıa shyǵar. Kim bilsin?!
Tereńdeý. Ár halyq óziniń tarıhyn madaqtaıdy. Ony teristeıtinder neken-saıaq shyǵar. Bárinde batyr bar, shejirege baı oqıǵalar jeterlik. Grekter Afınysyn, ıtalándyqtar Rımdi, túrikter Osmanly dáýirin maqtaıdy. Al qytaı, reseılikterdi aıtpasa da túsinikti. Bylaı qaraǵanda tarıhı oqıǵalarǵa óte baı. Bizdiń ata-babalarymyzdyń da atan túıege artatyn mol shejiresi áli kúnge deıin jumbaq bolyp tur. Mine, bul – tarıh. Ótken, keıbir syry óshken kezeń. Naq sol shaqta ne bolǵanyn bir jaratýshydan basqa eshkim bilmeıdi. Bile de almas múmkin!
Jyljý. Bizdiń zamanymyz burynǵylar aıtqandaı – «túlki zaman». Tazynyń áli kelmeı, álsiregendeı kórinedi. Qaıtsin, júgirip, sekirip, sharshaǵan shyǵar. Biraq, solaı eken dep tórt tabandap jatyp alýǵa bolmaıdy.
Búgingi qoǵam úsh bólikke bólingen. Eski kózqarasty quptaýshylar. Zamanaýı ádispen júrýshiler. Qıalmen kún keshetinder. Osy úsheýi bir-birine múlde jat. Kózqarastary toǵysa qoımaıdy. Dese de, bir qoǵamda jasap jatqan jaıy bar.
Qazirgi adamdar nege, kimge ılanaryn bilmeıtin sıaqty. Aqparattardyń kóptiginen mı qorytyp úlgermeıdi. Quddy «Matrısa» fılmi bolyp jatqandaı. Ári qaraı árkim ózi baǵamdar.
Qol sozý... Arnaıy úsh núkte qoıdym. Kesip-piship bolashaqqa boljam aıtar biz emes. Dese de, bolashaq ta burynǵydaı saǵym emes. Tipti, qupıalyǵynan aıyrylǵandaı. Keleshekte adamdar Marsqa, Galaktıkaǵa ushyp, jerden basqa jaqqa qonys aýdaratyny anyq. Buǵan, árıne, qoly jetetinder, asa aýqattylar barady. Sosyn jappaı tendensıaǵa aýysady. Olar úshin jer álemniń qyzyǵy túgesilgeni qashan? Aldaǵy 5-10 jylda aspanda jeńil kólikter ushatyn sıaqty. Adamdar tildesýdi ańsaıdy-aý. Biraq, sóılesetin adam joq. Sebebi, bári vırtýaldy álemge ótip ketken. Sondyqtan, arnaıy muń-sher tyńdaıtyndar kóptep paıda bolady. Olardyń qyzmeti aqyly bolmaq. Robottar jaıly aıtýdyń ózi bir bólek áńgime. Olar adamnyń basqarylýynan shyǵyp ketýi de ǵajap emes. Elektrondy júıeden aqaý shyqsa, arǵysyn bilmedim! Álemniń tym damyǵan elderinde adam kapıtaly azaıyp, kenje damýshylarda áli de týý kórsetkishi basymdaý bolmaq. Bálkim, bári birneshe jerden ǵana basqarylatyn shyǵar. Barlyq adamzat bir-birimen aralasyp-quralasyp ketýi múmkin. Ótken umyt bolmaq. Muny jahandaný deıdi.
Túıin. Bir ýaqyttarda Úndistan kósemi bolǵan Mahatma Gandı «Bolashaǵyńnyń ózgerýin qalasań, sol ózgeristi tap qazir jasa» depti. Ár sáttiń óz qadiri bar. Bastysy, joǵaryda aıtylǵan oılardy bir arnaǵa toǵystyrǵanda osyǵan saıady. Jaqsylyqtan úmitimiz árdaıym zor. Soǵan talpynaıyq!