«Tarazy juldyz» týǵanda

Dala shóbi qataıyp, dárige aınalady. Danyshpan halqymyzdyń  «Em izdeseń, tarazynyń shóbinen izde, jem izdeseń, tarazynyń shóbin kúze» degen qanatty sózi bar

Qazir Sartamyz amaly júrip jatyr.Tamyzdyń 25-ine deıin jalǵasady. Sartamyz sózi tamyzdyń sońy degen maǵynany bildiredi. Shóp sabaǵynyń sarǵaıýyna qaratylyp aıtylǵan syńaıly. Elimizdiń keıbir alys aımaǵynda «sarsha ta­myz», «ańshy amaly» dep atalady.

Amal kezinde aýa raıy óte ystyq bolǵandyqtan, maldyń kúıi ketedi, malshylar orta jaılaýdan tór jaı­laýǵa kóshedi. Osy mezgilde mal shel­denip, toıynyp úlgermese, qysta qar qalyń bolyp, qazaqtyń «qaıyń saý­ǵan» deıtin jutyna ushyraýy múmkin. Amal ýaqytynda buǵylar buzaýlap, jas tólin ertip jaıylady, osyny paıdalanyp, ańshylar ań aýlaıdy.

Aýa raıy salqyn tartyp, kók júzin qysyr bulttar búrkep, kúz ny­shany sezile bastady. Bul – kúzdiń al­ǵashqy belgisi. Qazaq esepshileri bul juldyzdyń shyǵýyna qarap «Tarazy týsa, tań salqyn, bıdaı, tary pisedi» dep tujyrymdaǵan. Osy kezeńdi Tara­zynyń týýy dep ataıdy. Qazirgi kezde ǵalymdardyń ǵylymda «Orıon jul­dyzy» dep júrgeni - osy Tarazy juldy­zy.

Qazaq esepshileri jaz ortasy aýa bastaǵannan aspan juldyzdaryna kóz tige bastaıdy. Qaı kúni aspannan jarq etip Tarazy juldyzy týa qalsa, kúzdik jıyn-terimge kirisedi. Maldardy qyr­dyń aq otyna qaraı aıdap baǵady. Bir juma oıdyń kók otyna, bir juma qyr­dyń aq otyna baqqan maldyń eti men sorpasy dárige aınalatynyn, emdik qýaty joǵarylaıtynyn qazekeńe ómirdiń ózi úıretken.

Qazaq analary bul kezdegi aıran, sút, qurt, irimshik, irkit, shubatty dári retinde balalaryna meılinshe ishkizip, jegizedi. Ásirese, «qymyzdyń dámi keldi, Tarazy týdy, qymyz dári, sary qymyz – aýrýǵa em dári qymyz» dep uǵynǵan.

Qazaqta Tarazy juldyzdy «Kúz juldyzy», «Salqyn juldyz» dep ataıtyny da sodan. Tarazy juldyzy jaz ben qystyń, kóktem men kúzdiń, ystyq pen sýyqtyń, salqyn men jylynyń arasyn tarazylap turady. Sondyqtan bul juldyzdy qazaq «Ta­razy juldyzy» nemese «Qazy jul­dyz» dep atap ketken. Tarazy juldy­zy týǵan kúnnen bastap kúzdiń alǵashqy usaq marjan, salqyn jańby­ry bastalady. Qyrdyń qara oty tara­zy jańbyrymen qaıta jaıqalyp ósip tolady. Artynan tez sirge aınalady. Jaıylym malǵa erekshe juǵymdy bola bastaıdy. Tórt túlik mal tez qońdanady, shildenedi. Toıynyp, jup- jumyr bolyp semiredi...Tarazy jul­dyzy araǵa aı salyp «Tarazy amaly» bolyp oralady.

Shilde ótkesin Sholpan juldyz tań aldynda shyǵystan jarqyrap týsa, kúz jıyn-terimge qolaıly, qys sharýaǵa jaıly bolady degen buryn­nan kele jatqan boljamy bar. Uıqy­syn qıyp, tańnan buryn shyǵysqa kóz salǵan adamnyń Sholpan juldyzyn ańǵarary anyq.

Tań aldynda sap-sary altyndaı bolyp kúnshyǵys jaqtan jarqyrap týǵan juldyzdy Sholpan juldyzy dep ataıdy da, onymen jarysa artynan týǵan sál kishileý jaryq juldyzdy «Tańsholpan» dep ataǵan. Qazaqta Shol­pan juldyzy men Tańsholpan juldy­zynyń qatar týǵanyn kórgen adam ómir boıy, tipti jeti atasymen baqyt­ty bolady, mol rızyqty, taýsylmas dáýletti bolyp ótedi, uzaq ómir súredi dep yrymdaǵan. Bul eki juldyzdy tańmen talasa oıanǵan qyz ben jigit qatar kórse, eki dúnıede bir-birine ǵa­shyq bolyp, aralaryna jamandyq kirmeı, urpaqty, ǵumyrly bolady dep uǵynǵan.

Búgin qoldanystaǵy kúntizbe bo­ıynsha, tamyzdyń 18-i, aı júıesimen tamyzdyń 20-sy, qazaqsha esepke súıensek, tamyzdyń besinshi kúni. De­mek, apta aıdy túgel qamtyp tur. Bul aptanyń qubylmaly bolatynyn bildirse kerek... Kún saıyn az da bolsa salqyndyq sezilip turady.