Álemde jyl saıyn 52 mıllıon tonna et qoqysqa tastalady.
Taǵam qaldyqtary aýaǵa kómirqyshqyl gazynan da 20 ese kúshti parnıktik gaz, metan bólip shyǵarady. Ásirese et ónimderi, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz 24.kz-ke silteme jasap.
Avstralıada jyl saıyn 123 tonna qoı, sıyr, dońyz jáne taýyq eti ysyrap bolady. Food Innovation Australia Limited (FIAL) deregi boıynsha, bul ekonomıkaǵa 36,6 mıllıard AQSH dollary kóleminde shyǵyn ákeledi.
AQSH, Úndistan, Ońtústik Afrıka, Brazılıa elderinde de jaǵdaı osylaı. Avstralıa ǵylymı-zertteý ortalyǵynyń ǵalymdary osynsha ettiń qoqysqa tastalý sebebin bylaı túsindiredi:
Janýar eti tez buzylady. Sondyqtan ony tasymaldaý kezinde, óziniń qalypty temperatýrasyn saqtamasa shirip ketedi. Meıramhanalar men dúkenderdiń qabyldamaýy sodan. Ári oǵan mal arasynda taraıtyn indetter de áser etedi.
«Ónerkásibi damyǵan elderde taǵam qaldyqtarynyń quny 700 mlrd dollarǵa jetip jyǵylsa, damýshy elderde bul kórsetkish 300 mlrd dollar. Búkil álemdik banktiń boljamy boıynsha, tabysy ortasha elderde taǵam qaldyǵynyń mólsheri 2025 jylǵa qaraı 50%-ǵa jetpek», - deıdi Avstralıa ǵylymı-zertteý ortalyǵynyń mamany Kolın Makmıllan.
Álemde jyl saıyn 4 mlrd.tonna astyq óndiriledi. Onyń 40 paıyzy bosqa ysyryp bolyp jatyr. Máselen, Byltyr Úndistanda 21 mln.tonna bıdaı durys saqtalmaýdyń áserinen bosqa shirip ketken. Brıtanıalyq ǵalymdar keltirgen statısıkaǵa súıensek, jemis-jıdek pen kókónóstiń 40 paıyzy óndirýshiden tutynýshyǵa jetpeı, jarty jolda qalyp qoıady. Bul jetkizýdiń durys jolǵa qoıylmaýy, jaman joldar men aýa raıynyń qolaısyzdyǵynan týyndaıdy deıdi, sarapshylar.
«Azyq-túlik salasyndaǵy "satyp al-paıdalan-laqtyr" degen qatyp qalǵan qaǵıdatty buzý kerek. Jahandyq agroónerkásipte adamzat densaýlyǵy men qorshaǵan ortanyń jaǵdaıy basty nazarda turýy tıis», - deıdi Halyqaralyq azyq-túlik jáne aýylsharýashylyq uıymynyń dırektory Súı Dýnúı.
Qazir álemniń 58 memleketinde 260 mln-ǵa jýyq adam tamaqqa muqtaj. Ǵalamdyq jylyný, ekonomıkalyq daǵdarystar, keshegi pandemıa mıllıondaǵan adamnyń qalypty ómir súrý daǵdysyn buzdy. Asharshylyqtan kóz ashpaı kele jatqan Aýǵanstan, Iemen, Nıgerıa, Sırıa, Sýdan, Efıopıa elderinde áskerı qımyldardyń jalǵasqanyna kóp jyl boldy. Saldarynan beıbit turǵyndar bir orynda turaqtap kásip ete almaı, bas saýǵalaýǵa májbúr.
Bir ǵana mysal. Qazir adamzat Taıaý Shyǵystaǵy ashtyqqa kýá bolyp otyr. Halyq tipti janýarlar jeıtin jem-shópti jeýge kóshken. Birikken Ulttar Uıymynyń málimetine qaraǵanda, byltyr dúnıejúzinde qarýly qaqtyǵys pen qýǵyn-súrginnen bosqynǵa aınalǵandar sany 100 mln asqan. Olardyń jartysynan kóbi azyq-túlik tapshylyǵy jaılaǵan elderdiń azamattary.