Almatydaǵy A.P.Chehov atyndaǵy qalalyq Ortalyq kitaphananyń jas oqyrmandary, dálirek aıtsaq, №147 gımnazıanyń oqýshylary «Oqýǵa qushtar mektep» jobasy aıasynda, belgili aqyn, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń múshesi, QR «Daryn» jastar syılyǵynyń ıegeri Aqberen Elgezektiń «Bolmaǵan balalyq shaq» kitabyn talqylaý úshin «dóńgelek ústel» basyna jınaldy.
Ádebı-rýhanı is-sharaǵa jaqynda ǵana úlken ekranǵa shyqqan «Bolmaǵan balalyq shaq» fılminiń bas keıipkerleriniń birin oınaǵan jas akter Nurtilek Jarylqasyn arnaıy qonaq bolyp keldi. Sóıtip jasóspirimder kitaptan kınoǵa aınalǵan shyǵarmany kartına keıipkerimen birge talqylady. Júzdesý barysynda týyndydaǵy bala taǵdyry, onyń quqyǵy, jan jarasy, ata-anaǵa degen saǵynyshy, aǵaıyn-týystyń ara-qatynasy, aýyldyń tynys-tirshiligi, erkindik, rıasyz balań mahabbat taqyryby da eshkimdi beıjaı qaldyrmaǵanyn bildik.
«Dóńgelek ústel» basyndaǵy áńgime atalǵan kartınadaǵy Aqoshtyń bozbala shaǵyn somdaǵan Nurtilek Jarylqasynmen suhbat retinde jalǵasty. Jas oqyrmandar akterǵa saýaldaryn qoıyp, arada jaqsy dıalog ornady.
– Dástúrli suraǵym bar: bul rólge qalaı keldiń?
– Kastıng ashyq, jarıa túrde boldy. On myńǵa jýyq adam qatysty dep estidim. Solardyń ishinde baǵym janyp óttim. Aldymen kastıng dırektorynyń aldynan ótesiń. Odan soń «probaǵa» shaqyrdy. Birge oınaıtyn partnerlaryńmen birneshe «proba» ótedi. Sodan keıin ǵana shaqyrtý aldym. Sonyń ózinde de sengen joqpyn. Qulaǵyma «Túsirilim bastaldy. Dúbl» degen sóz jetkende ǵana naqty sengen bolarmyn dep oılaımyn.
– Akter bolý armanyń ba edi?
– Shynymdy aıtsam, akter emes, ánshi bolýdy armandadym. Toǵyzynshy synyptan keıin osy Almatyǵa keldim. Biraq aldymda «ne isteımin, qaıda baramyn?» degen suraq turdy. Chaıkovskıı atyndaǵy mýzyka kolejine barsam dedi bir oıym. Biraq qaıta oılandym. Akterlyqty tańdasam qalaı bolar eken dedim. Bul salada án de, bı de, qımyl-qozǵalys, bári bar ǵoı dep oıladym. Sóıtip Júsipbek Elebekov atyndaǵy Almaty estrada-sırk óneri kolejine tapsyryp, oqýǵa tústim. Oqý barysynda, dárister kezinde qyzyǵýshylyǵym údeı túsip, durys jolda ekenimdi túsindim. Seni eshkim kınoǵa túsip jatyr ekensiń dep jiberip qoımaıdy, árıne. Kınoǵa túsý barysynda kolejdegi oqýymdy da aqsatpadym. Kelesi jyly dıplom alamyn. Kıno álemindegi naǵyz saparym endi bastalady dep oılaımyn. Al negizi, jol salyp bergen «Bolmaǵan balalyq shaq» dep aıtýǵa bolady.
– Bul seniń eń alǵashqy basty róliń ǵoı, qandaı qıyndyqtar boldy?
– Maǵan basynda kameraǵa jumys isteý qıyndyq týǵyzdy. Túsirilim alańyndaǵy barlyq adamnyń kózi bir saǵan qadalyp turady, sondaı kezde rólimdi senimdi oınaı almaı, alǵashynda qınaldym. Sanańda «bul fılm erteń úlken ekranǵa shyqqanda qalaı bolady, men qalaı kórinedi ekenmin» degen qorqynysh boldy. Biz negizi eki saǵattyq kınony bir demde kórip shyǵa salamyz ǵoı. Biraq onyń arǵy jaǵynda qanshama eńbek jatqanyn oǵan qatysqan adamdar jasqy biledi. Osy kartınany túsirý kezinde Almaty oblysyndaǵy alty-jeti aýylda boldyq-aý. Qys mezgilindegi atpen bolǵan sahnalarda qıyndyqtar týdy. Narynqol aýdanyndaǵy Toǵyzbulaq degen aýylda boldyq. Odan keıin Kegen aýdanyndaǵy Besmoınaq aýylynda túsirdik. Odan Jambyl aýdanynyń Aqqaınar, Mátibulaq, Suranshy batyr aýyldarynda boldyq. Otar stansasynda da túsirilimder boldy. Osylaı birneshe aýyldy aralap júrip túsirdik. Kamera aldynda ózińdi senimdi ustaýda rejıser Aıdyn Sahaman da, Aqberen aǵanyń ózi de kóp qoldaý kórsetti. Rólge, oqıǵaǵa júregińmen kirip ketkennen keıin, kamerany da elemeı ketesiń.
– Ádette kastıngten ótkenderge talaptar qoıylady ǵoı. Kınoǵa túsetiniń sheshilgen kezde saǵan nendeı talaptar aıtyldy?
– Kúnde júgirý, tórt keli salmaq tastaýyń, atqa jaqsy otyrýyń kerek degen sekildi talaptar qoıyldy. Men ózi aýylda atpen shaýyp ósken balamyn, sondyqtan esh qınalǵan joqpyn.
– Kınoda júregińe jaqyn alǵan qandaı sahnalar boldy?
– Kartınada kishkentaı Aqoshty anasy tastap ketedi. Mende aıanysh sezimi boldy balaǵa degen. Kitabyn oqyǵanda da qınalǵanym bar. Ózimniń balalyq shaǵymnyń baqytty ótkenine, áke-sheshemniń meıirimine qanyp óskenime táýbemdi aıttym ishteı. Degenmen, shyn ómirde basymnan ótpegen oqıǵa bolsa da, Aqoshtyq taǵdyryn júregime qatty qabyldadym, sahna kezinde jylap qalǵan sátterimiz de az bolǵan joq.
Aqoshtyń aǵasy Danyshpannyń qaıtys bolatyn sahnasy qatty áser etti maǵan. Men ol kezde rólde emespin, sahna syrtynda turmyn. Osy fılmde balalar jaqsy oınady, júrekpen oınady. Danyshpan (rólde Álıhan Seısembaı) «Men ólem ǵoı, ıá?» dep inisi Aqoshqa (rólde Shákárim Almasbek) suraýly júzben qaraıdy. Álıhannyń ózi óz suraǵyna sahnada shyn jylap qalady. Odan keıin aǵasynyń kóz aldynda ketip bara jatqanyna shyn qınalyp Shákárim de jylap jiberedi. Osy sátte syrttaı baqylap turǵan búkil túsirilim toby kózine jas aldy. Dereý túsirilim toqtatylyp, eki saǵatqa úzilis jasaldy sonda. Osyndaı áserli, óksik qysqan sátter meniń Erlan Bilál aǵammen, Aqbota Rahat ápkemmen bolǵan sahnalarymda jıi boldy. Kartınany barlyq akter júrekpen alyp shyqty dep oılaımyn.
– Maǵan Berik Aıtjanovtyń jumystary qatty unaıdy. Únemi salıqaly, sabyrly keıipkerlerdi, er minezdi rólderdi somdaıdy. Kınodaǵy ógeı, qatygez áke Taǵaıdy da jaqsy alyp shyqty. Sen sondaı myqty aktermen sahnalas boldyń. Qandaı adam, qandaı akter?
– Iá, óte ornyqty adam eken. Óte tıanaqty, bir sózdi. Aıtylǵan ýaqytta keledi, bitken ýaqytta ketedi. Ár sózi, ár qadamy naqty ári anyq. Tártiptiń adamy. Ýaqytty baǵalaı biletin jan desem qatelespespin, bálkim.
– Juldyz aýrýymen aýyrǵan joqsyń ba?
– Iá, bul kartına meni tanymal etti. Ómirime ózgeshelik engendeı. Buryn teledıdardan kórip júretin ataqty akterlarmen bir kınoda, bir jobada jumys isteımin, partner bolamyn, túsirilim alańynda birge júrip, birge sháı ishemiz dep kim oılaǵan. Bul da bir taǵdyrymnyń syıy shyǵar. Kóshede, áldebir jıyndarda kórgen kezde «senimen sýretke túsýge bola ma?» dep suraıdy. Árıne, qýanasyń ishteı tanymal bola bastaǵanyńa. Biraq jigitke ustamdy bolǵan durys dep oılaımyn.
– Meniń «Oqýǵa qushtar mektep» jobasy aıasynda eń qyzyǵyp oqyǵan úsh kitabym boldy – «Qarakóz», «Mahabbat, qyzyq mol jyldar» jáne «Bolmaǵan balalyq shaq». Sen túsken kartınanyń ón boıynda tragedıa, drama jatyr desem qatelespespin. Al, óziń oqyǵan, qatty áserlengen úsh kitabyńdy aıtyp bere alasyń ba?
– İlıas Esenberlınniń «Mahabbat, qyzyq mol jyldary», Sábıt Muqanovtyń «Móldir mahabbaty», Dýlat Isabekovtiń «Gaýhartasy». Al kınoǵa túser aldyndaǵy áserlenip oqyp shyqqanym – Aqberen Elgezektiń «Bolmaǵan balalyq shaǵy». Al dál qazir Ularbek Nurǵalymulynyń «Daıaǵashshy» degen kitabyn oqyp jatyrmyn. Odan keıin «Abaı jolyn» qaıtalap oqyp shyqsam degen oıym bar.
– Eń sátti, erekshe bolǵan sahna qaısy dep oılaısyń?
– Eń erekshe bolǵan sahna deısiz be? Kartınanyń eń sońǵy núktesi qoıylǵan sát shyǵar, bálkim. Bul – balanyń názik júregindegi qorqynysh pen úmittiń tartysy týraly, biraq aldaǵy kúnderge úmit syılaıtyn fılm. Iá, emosıalyq turǵydan óte aýyr boldy. Biraq eń sońynda taǵdyrly bala – Aqoshtyń anasymen túsinisip, tabysqanyn sezinýdiń, mahabbat pen meıirimniń kúshi bárinen de bıik ekenin túsinýdiń ózi ǵajap kúı syılaıdy. Onyń ústine, neshe aıdan beri bárimizdiń bir-birimizge baýyr basyp qalǵanymyz bar, kókeıde qımastyq sezimi boldy.
– Jalpy, qandaı rólder janyńa jaqyn, qandaı kınoda ózimdi jan-jaqty kórsete alar edim dep oılaısyń?
– Ol jóninde áli oılanbappyn. Degenmen, ekshn janryndaǵy kartınalarǵa túsýdi armandaımyn, qabilet-qarymymdy sol baǵytta synap kórgim keledi.
Osy túsirilimde akter aǵalar, aktrısa ápkelerden kóp dúnıe aldym. Batasyn da aldym. Bir kartınaǵa shaqtyrý túsken edi, buıyrtsa, aldaǵy aıda soǵan kirisemiz.
– Osyndaı taǵylymdy kezdesýler jas urpaqtyń kitapqa, shyndyqqa, ómirge degen kózqarasyn keńeıtip, rýhanı baıytýda úlken ról atqaratyny sózsiz. Kezdesýge №147 gımnazıanyń 8-shi jáne 10-synyp oqýshylaryn kezdeısoq shaqyrǵan joqpyn. Atalǵan gımnazıa jetkinshekteri «Oqýǵa qushtar mektep» jobasyna belsendi qatysyp keledi. Bul bilim oshaǵynda kórkem shyǵarmalardy udaıy oqyp turý mindettelgen. Oqyp qana qoımaıdy, synyp ishinde sol shyǵarmany taldaıdy. Búgingideı gadjetke jipsiz baılanǵan zamanda kitap oqıtyn balanyń kóbeıip kele jatqanyna qýanamyn.
Al «Bolmaǵan balalyq shaq» týraly birer sóz aıtar bolsam, Aqberen Elgezektiń bul kitaby bestsellerge aınalyp, 40 myń dana bolyp satylǵan. Men de oqyp shyqqanmyn. Kınosyna da bardym. «Bolmaǵan balalyq shaq» – jaı ǵana kıno emes, jannyń aınasy der edim. Bul fılmdi otbasymen birge kórýge bolady. Sebebi ol ana men bala mahabbatyn, baýyrǵa degen ystyq yqylasty, aǵaıyn-týys arasyndaǵy tartysty hám otbasy qundylyqtaryn sýretteıtin maǵynaly týyndy, – deıdi keshti uıymdastyrýshy, A.P.Chehov atyndaǵy qalalyq Ortalyq kitaphananyń kitaphanashysy Aınur Balaýbaeva.
Nurjamal ÁLİSH
Almaty aqshamy gazeti, №40, 3 mamyr 2025 j.