ALMATY. AQSHAMNEWS.KZ Chjeszán provınsıasyndaǵy Iýı aýyly qorshaǵan ortany lastaıtyn óndiris oryndaryn jaýyp, jasyl ekonomıkany damytý arqyly mol paıdaǵa kenelýde.
Iýı aýylynyń ár ǵımaraty kún sáýlesinen qýat alady, al kólikter tek elektr qýatymen júredi. Taza aýa, móldir bulaqtar men sulý tabıǵat týrıserdi jyl saıyn kóbirek tartyp otyr. Týrızmnen túsken tabys aýyl turǵyndaryna teńdeı bólinedi, sebebi aýyldyń kórkeıýine jergilikti halyqtyń úlesi zor.
Iýı aýyly Qytaıdyń shyǵysyndaǵy Chjeszán provınsıasyndaǵy shaǵyn aýyldardyń biri. Buryn bul jerde áktas pen sement óndirisi bolǵandyqtan, aýa lastanyp, turǵyndar qıyn jaǵdaıda ómir súrgen. Biraq 2005 jyly Iýı «Jasyl damý» baǵdarlamasy boıynsha pılottyq aýyl retinde tańdalyp, ekotýrızm men aýylsharýashylyǵyn damytýǵa kóshti.
Aýyl ortasynda turǵyndardyń ómirlik ustanymy tasqa qashalyp jazylǵan: «Tabıǵatty aıala! Ol seni – altynmen aptap, kúmispen kúptep esepsiz baılyqqa keneltedi».
«Aýylsharýashylyǵynan qomaqty tabys taýyp otyrmyz. Mysaly, egin egip, tabıǵı taza ónim alamyz. Orman jáne kólderimiz aýylymyzdy ekotýrızmniń ortalyǵyna aınaldyrdy. 1989 jyly bizdiń provınsıada orman alqaby 57% bolsa, qazir ol 74% jetti. Biz eń jasyl aımaqtardyń birimiz», - deıdi Sıbý qalasy meriniń orynbasary Djan Szın.
Iýı aýylynda klımattyń ózgerýi men qorshaǵan ortany zertteıtin Hýjoý ınstıtýty ornalasqan. Instıtýt ǵalymdary jasyl ekonomıkany damytý máselelerimen aınalysady. Ǵylymı jańalyqtar osy aýylda iske asyrylady, sondyqtan Iýıdegi ǵımarattar ekotalaptarǵa tolyqtaı jaýap beredi.
«Aýyl-aımaqqa ınfraqurylym tartqanda eń áýeli onyń qorshaǵan ortaǵa áserine mán beremiz. Jobalyq jumystardan bastap, ony iske asyrǵanǵa deıingi qurylys tizbegi muqıat qadaǵalanady. Osyndaı baqylaýdyń arqasynda tabıǵatqa keltiriletin zalaldyń mólsheri 30%-ǵa azaıyp, óńirdegi ekologıalyq ahýal aıtarlyqtaı jaqsardy», - deıdi «TsingShan Steel Pipe» korporasıasynyń ókili Gýeı Chanzın.
Qytaı bıliginiń jasyl ekonomıkany damytýy halyqtyń ál-aýqatyn arttyryp, ómir sapasyn jaqsartty. Bul eldiń ınvestısıalyq ahýalyna da oń áserin tıgizdi. Jyl saıyn mıllıondaǵan týrıs qabyldap, jıylǵan qomaqty túsimdi turǵyndarǵa dıvıdend retinde bóletin Iýı aýyly osynyń jarqyn mysaly.