Jaqynda Prezıdent «Semeı ıadrolyq qaýipsizdik aımaǵy» týraly zańǵa qol qoıǵan bolatyn
Burynǵy Semeı synaq polıgonynyń tóńiregin keshendi túrde zertteý qajet. Óıtkeni jarylys bolǵan jerlerdiń zardaby belgili bolǵanmen, deńgeıi anyqtalmaǵan. Oǵan qosa ýlanǵan tóńirekte ashyq-shashyq jatqan aýmaq áli kóp. Biraq oǵan jaýapty uıym joq. Sondyqtan jaqynda Prezıdent «Semeı ıadrolyq qaýipsizdik aımaǵy» týraly zańǵa qol qoıdy. Qujat burynǵy polıgon aýmaǵynda turatyn halyqtyń radıasıalyq qaýipsizdigin kúsheıtýge baǵyttalǵan, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz qazaqstan.tv-ǵa silteme jasap.
Mamandardyń esepteýleri boıynsha burynǵy Semeı synaq polıgony aýmaǵy 18,5 myń sharshy shaqyrym bolsa, sonyń denine radıasıa taralǵan. Oǵan Abaı, Qaraǵandy, Pavlodar oblystarynyń jerleri kiredi.
«Biz endi sol radıoaktıvti zattardyń jerde, sýda, ósimdikte qanshasy bar ekendigin 50-den asa eldi mekenderde zertteý júrgizdik. Janýarlardyń etinde, sútinde bar. Radıoaktıvti zattardyń bolýynyń ózi birshama kedergiler týdyrady. Aýrýlar týdyrady. Radıoaktıvti zattardyń bir qasıeti organızmge qordalanady», - dedi veterınarıa ǵylymdarynyń doktory, profesor Serǵazy Dúısenbaev.
Aǵzaǵa túsken radıonýklıdter urpaqtan urpaqqa beriledi. Qazir Semeı óńirinde túrli sozylmaly aýralar men qaterli isik dertine shaldyqqandardyń tym kóp bolýy da sonyń aıǵaǵy deıdi ǵalymdar. Ulttyq ıadrolyq ortalyq mamandary da 90-shy jyldardan beri synyq júrgen jerdegi sýdy, topyraq pen aýany, jan-janýar men adamdardy zerttegen. Sáýlelengen 4 myńnan astam nysandy teksergen. Nátıjesi kóńil kónshitpeıdi.
«Zertteý barysynda radıasıanyń jer asty sýlary arqyly taralǵandyǵyn da anyqtadyq. Oǵan qosa óte zıandy «trıtıı» ızotopynyń barlyǵy da belgili boldy. Adam jarylys bolǵan jerde turýy múmkin. Biraq aǵzasy sáýlelenip jatqanyn sezbeıdi. Óıtkeni qazir ashyq jatqan jerlerge naqty ıe bolyp otyrǵan eshkim joq. Jańa zań kúshine engen soń, osy olqylyqtar retteler edi», - QR UIaO Radıasıalyq qaýipsizdik ınstıtýty dırektorynyń orynbasary Evgenıa Mýstafına.
Eger polıgon aýmaǵy zańmen rettelse, ol jerlerdi zalalsyzdandyrýǵa bolady. Biraq qazir ýlanǵan tóńirektiń deni kartaǵa túsirilgenmen, qorshaýsyz qańyrap jatyr. Keshendi zertteýlerdi jandandyrý úshin Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi de birneshe jobany iske asyrýǵa daıyn. Ol úshin Semeıdegi Shákárim ýnıversıeti bazasynda iri zertteý ortalyǵy qurylady.
«Qazirdiń ózinde Shákárim ýnıversıtetiniń ujymy, ǵalymdary 13 úlken ǵylymı jobalaryn daıyndady. Tikeleı Kýrchatov qalasyna jáne ıadrolyq polıgonǵa qatysty birneshe taqyryptarymyz bar. Semeı ıadrolyq polıgonynyn zertteýge 400 mıllıon teńgege deıin qarjylandyrý kómegin berýge daıynbyz», - deıdi QR Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstri Saıasat Nurbek.
Jańa zań burynǵy polıgon mańynda turatyn halyqtyń radıasıalyq qaýipsizdigin kúsheıtý úshin qajet. Al tabıǵaty lastanbaǵan, ekologıalyq ahýaly jaqsy jerlerdi aýylsharýashylyǵy jáne óndiristik maqsatta el ıgiligine berý kózdelgen.