Bul qyzmetkerdiń jumys ónimdiligin arttyrady
Álemdegi tabysqa qol jetkizgender – únemi ózderin qaırap, árdaıym aqsha tabýdyń joldaryn izdegen. Al bıik deńgeıge kóterilgen shaqta, ózgelerdiń adal eńbegin baǵalaǵan. Sapaly is tyndyryp, tyńǵylyqty tirlik atqarǵandardyń eńbekaqysyn ulǵaıtqan. Óıtkeni, bilikti maman qaı jerde de suranysqa ıe. Eger onyń qabilet-qarymyn baıqap, isine qaraı baǵalasańyz, sol adamnan artyq isker jan bolmasy anyq. Bul qarjygerlerdiń san myńdaǵan jyldar boıy bizge dáleldep qaldyrǵan teoremasy. Sondyqtan ár eńbektiń qaıyry bolaryna senemiz.
Syılyq kóńil jadyratady
Dúnıede eki baılyqtyń kózi bar. Biri – materıaldyq, ekinshisi – rýhanı. Kóbisi ekinshisin durys kóredi. Ol da jón. Degenmen, kúndelikti tirshilikte tym baı-baǵlanǵa aınalmasańyz da, jetkilikti deńgeıde ǵumyr keshkenge ne jetsin?!
Adamnyń armany kóp. Al qıalynda tipti shek joq. Oıǵa alǵan isti kádege jaratý eptiliktiń, aqyldylyqtyń jáne oı ushqyrlyǵynyń bir belgisi sanalady.
Kóńilimizdi bir serpiltetin nárse, ol – syıaqy. Jasaǵan eńbegińniń jemisin kórý ǵanıbet. Al ol úshin mańdaı terdi syǵyp júrip qyzmet etken abzal. Sonda oılaǵanyńyzǵa qol jetkizesiz.
Gans Hrıstıan Andersen: «Qozǵalý, tynys alý, qalyqtaý, júzý, syılyq berý-alý, zertteý, saıahattaý – mine, ómirdiń máni osy», – depti. Bireýler úshin bul bilgirdiń oıy, ózi jazǵandaı, ertegi sıpatynda qabyldanýy múmkin. Dese de, astarynda talaı paıym-túsinikter tunyp jatyr.
Bilgenge – marjan
Qazirgi zaman adamzatqa mol múmkindikter usynýda. Kez kelgen jerde is atqaryp, kóp qarjy tabýǵa bolady. Ol úshin eń bastysy, barsha kedergilerdi eńserý kerek. Sonda ǵana jumysyńyz alǵa basady.
Qarjynyń syry ejelgi dáýirlerde jatyr. Jahanǵa áıgili Aleksandr Makedonskıı, Shyńǵysqan, Ámir Temir syndy patshalar dúnıedegi eń aýqatty tulǵalar sanalǵan. Olar ózderiniń dańqyn jan-jaqty paıdalanǵan jáne shyǵarǵan. Dańqty qolbasshylar ózderiniń dańqyn asyrý maqsatynda ártúrli áreketke barǵan. Qasynda júrgen úzeńgilesterine záýlim saraı, qapshyq-qapshyq altyn dınar, taǵy sol sıaqty nárselermen qurmet-razylyǵyn tanytqan. Oǵan dálel retinde 1520–1566 jyldary Osman ımperıasyn bılegen Súleımen Sultandy alýǵa bolady. Ol óziniń bas ýáziri ári kúıeý balasy Ibrahım patshaǵa arnap saraı saldyrǵan desedi. Árıne, bul záýlim ǵımarat altynmen aptalyp, kúmispen qaptalǵany sózsiz.
Erte zamanda sheksiz rızashylyq bildirý ártúrli sıpatta bolǵan. Baı-shonjarlar jibek mata, baǵaly ishik, keıbiri qomaqty tıyn salynǵan qapshyqtar usynǵan. Muny ár eldiń ózindik saltymen, ǵumyr keshken ýaqytymen, daǵdysymen baılanystyrýǵa bolady. Qysqasy, patsha, baı-baǵlan, t.b. razylyǵyn túrlishe bildirgen.
Eptiniń zamany
Búgingi kezeń arpalys sıaqty. Bári tez qımyldaıdy. Tipti, ýaqyttyń ózi jyldam ótip jatqan sıaqty. Keıbir eptiler «jumytqadan jún qyrqyp júr». Onysyna tek rızamyz. Sebebi, tabys kilti eptilikte ekeni aıqyn.
Burynǵy bilgir danalar «Syılyq – adam men adam arasyn jaqyndastyrady» dep ataly sóz qaldyrǵan. Bizdiń qoǵam naryqtyq aımaqta kún keshýde. Áleýmettik jeliden ata- anasyna, baýyryna, dosyna syılyq jasap, qýantyp jatqandardy kóremiz. Tańdanyp, tamsanamyz. Osynyń barlyǵy joǵaryda aıtylǵan tarıhtyń damyǵan, jetilgen sabaqtastyǵy desek, artyq aıtpaǵandyq bolar.
Shyǵys halyqtary úshin sapaly tirlik bárinen mańyzdy. Máselen, Japonıa, Ońtústik Koreıa da yntalandyrýǵa basa mán bergen. Tipti, aldyńǵy orynǵa shyǵarǵan. Aıryqsha den qoıǵan. Olarda kompanıa, korporasıadaǵylar ártúrli qarajat kóleminde syıaqy taǵaıyndaıtyn kórinedi. Ol jaǵyn ár uıym óziniń ishki qurylymyna saı sheshken. Naqtyraq qansha aılyq mólsherinde beretinin óz erejelerine sáıkes jasaıdy eken. Osy taqylettes dúnıeni AQSH, Túrkıa, Sıngapýr syndy damyǵan elderdiń tájirıbesinen ańǵaramyz. Osyndaı ıgi dástúr elimizge de oıysýda.
Qarjygerler «syıaqy yntanyń artýyna alyp keledi» dep jatady. Tegi, dóp aıtylǵan sóz. Árbir istiń jemisti, básekeniń jeńisti bolýyna jeteleıdi. Sol maqsatqa jetý jolynda qyrýar sharýa atqarylady. Al nátıje dámin tatýdy árkim kókseıdi.
Tabysty bolý óz qolyńyzda
Árbirimiz tabys kózin izdeımiz. Biraq qaıda, qalaı qadam basarymyzdy bile bermeımiz. Al qarjygerler bolsa, tabysty ózińizdiń kúsh-qýatyńyzdan izdeý kerektigin meńzeıdi.
Bizdiń zamanymyz naǵyz tabys tabýdyń shaǵy sıaqty. Kim nemen aınalysady ózi biledi. Eń bastysy, shekten aspasa, bireýdiń ala jibin attamasa bolǵany. Qalǵan tirshilik óz retimen júzege aspaq.
Adam balasy bolǵan soń tezirek mol qarjyǵa kenelýdi oılaımyz. Sol arqyly úı-jaı salyp, birneshe páter, qymbat kólik minýdi kózdeımiz. Degenmen, sol jolda taktıka kerektigin onsha eskere bermeımiz.
Búgingi tańda onlaın jumys isteıtinder qatary artqan. Máselen, buryn bul termın tańsyq bolatyn. Ásirese İT, arhıtektorlar, blogerler, saıtta jumys jasaıtyn tilshiler t.b. tolyp jatqan mamandyq ıeleri qashyqtyqtan jumys jasap júr. Olardyń aılyq tabysy da óte jaqsy. Tipti, Túrkıa, Japonıa, Amerıka Qurama Shtattarynda júrse de, osynda óz jumysyn ǵalamtordyń kómegimen tyndyra alady. Bul bir jaǵynan, ınternettiń adamzatqa bergen zor múmkindigi dep bilemiz.
Eńbek elense eken...
Árbir adam eńbek istep, taban et, mańdaı terin tógedi. Qaıtse de jaqsy aılyq taýyp, qajettiligin japqysy keledi. Sol úshin talpynady. Kúndiz-túni eńbek etedi.
Jas kezde adam qıalshyl bolady. Armanyn asqaq qoıady. Aýyldan úlken shaharlarǵa baryp is qylady. Á degende maı shelpek joq. Ábden ómirdiń súrleýinen ótedi. Sol ortaǵa sińedi. Sóıtip, birtindep úıli-jaıly bola bastaıdy. Al qazirgi ıpoteka syıqyn bilesiz. Paıyzdyq mólsherleme tym qymbat. Ipotekanyń alǵashqy jarnasyn tóleımin dep, ekinshi deńgeıdegi bankterden kredıt alady. Bar-kúsh jigerin salǵannan keıin jóndeý jumystaryn qatyryp istep kirip alýǵa nıettenedi. Al osynyń bári aılyǵynan kóp bolyp shyǵa keledi. Sony tóleımin dep qosymsha jumystarǵa jegiledi. Jaratqannan áıteýir 8–10 jyl ıpoteka merziminde aýyryp- syrqamaýyn tileıdi. Sondyqtan istep júrgen ortasynda isi nyq, artyq sózi joq óz isin tyńǵylyqty atqarýǵa barynsha tyrysady. Adam armansyz bolmaıdy ǵoı. Qatarlastary 2-3 aılyq syıaqy alǵanyn kórip estip, ózi de úmittenedi. Qashanǵy ishte saqtap júre bersin, soǵan qaraı talpynady. Mine, sodan kelip premıa degen halyqaralyq termın tekke shyqpaǵan. Eńbegimiz elenip jatsa, moınymyzdaǵy ıpotekaǵa birshama áser eter edi. Nıetimizge jeteıik!
Túbi bir jaqsylyq bolady
Syıaqynyń qanshalyqty qundy ekenin kóziqaraqty aǵaıyn biler. Óıtkeni, óz esebi túgel, aılyq tabysy joǵary jandar asa bir qumartpaýy da múmkin.
Alaıda, kóbisi syılyq alyp, mereıi ústem bolǵanyn qalaıdy. Ol jaǵyn jasyryp-jasqaýdyń qajeti shamaly. Sebebi, barshamyz jumyr basty pendemiz. Bireý bala- shaǵasyna, endigisi aýyldaǵy ata-anasy, baýyrlaryna beredi. Solardyń kerek-jaraǵyna jumsaıdy. Dese de, «jylamaǵan balaǵa...», túsindińizder, ıá!
Qazir ınflásıa 20% qurap tur. Júrip-turý quny artty. Baǵa sharyqtap barady. Baıaǵyda oılaýshy edim «nelikten úlken depressıa túsedi» dep. Kiltıpan turmysta eken ǵoı. Sonyń jolyna biz de tústik. Ne bolsa da, densaýlyq myqty bolsyn. Bizdiki arman. Al ol bálkim, oryndalar nemese basqasha... Eń bastysy, óz isińizdiń sheberi bolýǵa jazsyn. Sonda ataq-mansap ózi taýyp keler.
P.S.
Dúnıe júzindegi eń qundy syılyq – Nobel premıasy. Kınoda – Oskar. Osy sıaqty tizim ár salada jalǵasa beredi. Syıaqy men syılyq – egiz uǵym. Muny ıelenýge eńbegi adal, tirligi nyq, isker árbir jan úmitti ári laıyq demekpiz.
«Almaty-akshamý», №99, 19 tamyz, 2023 jyl