Qaladaǵy árbir ǵımarattyń óz tarıhy bar. Al kıiz úı tárizdes salynǵan Qazaq memlekettik sırkine bas suqsańyz óziniń erekshe dızaıny ózine tartyp alyp ketedi. Tipti, talaılardy tańdandyrǵan óner adamdarymen áńgime qursańyz talaı qyzyqqa toly áńgimelerge qanyǵasyz. Árıne, mundaı syrly áńgimeler tanysý maqsatynda barǵan bizdi odan saıyn yntyqtyra tústi. Búgin osynaý sıqyrly mekemeniń syryna qanyǵý maqsatynda arnaıy baryp, mekeme jaıynda az-kem áńgimelesip qaıttyq.
Sırk ishine enýimiz sol edi, óner ordasynyń basshysy Qazaq memlekettik sırkiniń basshysy Maqsat Maratbekuly Jaıkov kezdestirip aldy. Sodan aldymen ujymnyń ardageri, Mádenıet qaıratkeri Ómirbek Tazabekuly Isabekovpen pikirlesýdi usyndy. Ardager sózdiń basyn sırk tarıhynan bastap ketti.
- Jalpy qalada sırk salý isi 1960 jyldardyń aıaǵynda qolǵa alyndy. Endi ony qalaı salý kerek? Ǵımarat aqyr salynǵan soń osal bolmaýy tıis boldy. Sondyqtan sol kezdegi ataqty arhıtektor Vladımır Kasevke osy júk júkteldi. Al arhıtektor sırk juldyzdary Iýrıı Nıkýlınmen, Igor Kıomen, Valter Zapashnyımen keńese otyryp syzdy. Iý.Nıkýlınniń usynysy boıynsha kórermender ártisterdi jaqsy kórýi úshin zalda tek 17 qatar oryndyq jasaldy. Biregeı arhıtektor V.Kasev syzyp shyqqan arena da erekshe myqty boldy. Ol endi sol kezdiń erekshe dızaıny boldy.
Biraq bir máseleni aıtýymyz kerek. Ǵımarat Ashhabad sırkiniń kóshirmesi bola jazdady. Máseleni Dinmuhammed Qonaevtyń aralasýymen kıiz úı keıpi berilgen edi.
Osylaısha qurylysy bastalǵan Qazaq memlekettik sırki 1970 jyly Qazaq KSR halyq ártisi G.Ǵalıeva jetekshiligimen quryldy. Bul óner oshaǵynyń ashylýy qazaq sırkiniń jańa kezeńin bastady, sebebi 1972 jyly sırktiń jańa ǵımaraty saltanatty túrde ashylyp, óz jumysyn bastady. Bul ǵımarat qazaq sırkiniń ónerin damytýdyń mańyzdy kezeńi boldy, ári ulttyq sırk óneriniń órkendeýine yqpal etti.
1972-1978 jyldar aralyǵynda Qazaq sırki ulttyq boıaýy qanyq birneshe baǵdarlama daıyndady. Bul baǵdarlamalarǵa «Jylqyshylar», «Qyz qýý», «At oıyny», «Jer jánnaty», «Baıqońyr», «Atameken», «Kosmos sımfonıasy» sıaqty kóptegen shyǵarmalar kirdi. Sonymen qatar, sırktiń repertýarynda «Túıeler men aıýlar atraksıony», «Shyǵys oıyny» (rejıseri A. Ysmaǵulov), «Akrobatıkalyq ańyz» (rejıseri N.K. Vınnık) jáne «Tyń», «Medeý» sıaqty novelalar da oryn aldy.
Qazaqstan táýelsizdik alǵannan keıin sırk áleminde jańa baǵdarlamalar paıda boldy. Olardyń qatarynda «Sıqyrly kıiz úı», «Azıa juldyzdary», «Aıaz Atanyń kompúterlik oıyndary», «Sırk qoıyrtpaǵy», «Jańa jyldyq dýman» jáne «Úsh jýan» atty baǵdarlamalar usynyldy.
Al endi osyndaı qoıylym daıyndaǵan bizdiń ujym birneshe halyqaralyq baıqaýlarda joǵary nátıjelerge qol jetkizgenin aıtýymyz kerek. 1978–1982 jyldary Búkilodaqtyq sırk óneriniń baıqaýynda jeńimpaz atandy. Al 1983 jyly Praga qalasynda uıymdastyrylǵan halyqaralyq baıqaýda Murat jáne Elızaveta Jumaǵalıevter Edýarde Basse atyndaǵy bas júldeni ıemdendi.
1990 jyldary gastróldik saparmen Qytaı, Polsha, Fransıa, Belgıa, Japonıa, Germanıa, AQSH, Aýstralıa elderine baryp, óner kórsettik. Al endi bertin 2000 jyldary Verona (Italıa), Monte-Karlo men Qytaıdaǵy halyqaralyq sırk festıválderinde óner kórsetken ujymymyzdyń ónerine qalyń jurt tánti boldy. Ol jaqtanda qur qol qaıtqan joqpyz. Jeńimpaz atandyq.
Jalpy Qazaq memlekettik sırkiniń tarıhy men jetistikteri ulttyq ónerimizdiń damýyna zor úles qosyp keledi. Negizi, búginderi qazaq sırkin álemge tanyldyq jáne osy salada júrgen óner adamdaryn ózimizdiń úzdik qoıylymdarymyz arqyly moıyndattyq desem artyq aıtpaǵan bolar edim, - dep toqtady sırk ardageri Ómirbek Tazabekuly.
Al óner ordasynyń basshysy Maqsat Maratbekulynan búgingi tynys-tirshiligin bilý maqsatynda az-kem suraǵymyzdy qoıdyq.
Qaı elderge bardyńyzdar?
- Almaty qalasy ákimdiginiń qoldaýymen bizdiń sırk ujymy 30 jyldan keıin halyqaralyq gastróldik qyzmetti jandandyrǵanyn maqtanyshpen atap ótýge bolady. 2023 jyldyń kúzinde Tbılısıde jáne Dýshanbede «Álem kúmbezi astyndaǵy sırk» gastróldik baǵdarlamasy uıymdastyryldy. Sol jaqqa baryp, ónerimizdi kórsetip qaıttyq.
Belsendi gastróldik sapar 2024 jyly da jalǵasyn tapty, ótken jyldyń kókteminde Almaty sırkiniń shyǵarmashylyq ujymy Astana, Qaraǵandy qalalaryna gastróldik saparmen baryp qaıtty, sonymen qatar Tbılısı memlekettik sırkinde «Magic Show» atty tolyq aýqymdy sırk baǵdarlamasy aıasynda qoıylym qoıyp qaıttyq.
Qaı elderdiń ókilderi keldi?
- Búgingi tańda Almaty qalasy ákimdigi úlken qoldaý kórsetip keledi. 2023 jyly alǵash ret «Almaty Circus Festival» İ Halyqaralyq sırk óner festıvalin uıymdastyrdyq. Aıtýly shoý ótken jyly da uıymdastyryldy, 2024 jyly ótken İİ-shi «Almaty Circus Festival» halyqaralyq sırk óner festıvali birinshi Festıváldiń joǵary nátıjesiniń kórsetkishi bolyp, qazaqstandyq jáne halyqaralyq BAQ-ta úlken rezonans týdyryp, kórermenderdiń erekshe yqylasyna bólendi. Festıvál ózge elmen yntymaqtastyqty nyǵaıtý, Almatynyń tanymaldylyǵyn arttyrý jáne týrıser aǵynyn kóbeıtý úshin ótkizilip jatqan is-shara. Birinshi jyly atalmysh festıválge álemniń 15 eliniń úzdik ártisteri qatyssa, ekinshisine 18 el qatysty. Álemniń úzdik sırkteriniń top-menedjerleri kásibı halyqaralyq qazylar alqasynyń quramynda boldy.
Jalpy qoıylymdaryńyzdy tamashalaý úshin jylyna qansha adam keledi?
2024 jyly Qazaq memlekettik sırki 130 qoıylym qoıdy. Ónerimizdi tamashalaý úshin 190 000-nan astam kórermen keldi. 2023 jylmen salystyrǵanda 10%-ǵa kóp, onyń ishinde 8 baǵdarlama múmkindigi shekteýli balalar men eresekterge, balalar úıleriniń, az qamtylǵan jáne kóp balaly otbasylardyń balalaryna, Almaty qalasynyń ardagerlerine arnalǵan qaıyrymdylyq qoıylymdary boldy. Qaıyrymdylyq baǵdarlamalaryn 13 600 kórermen tamashalady. Taǵy da salystyrmaly túrde aıtar bolsam, 2023 jylmen salystyrǵanda 50% -ǵa kóbeıgen. Aıta keterligi, jyl saıyn sırk ónerin baǵalaıtyn kórermender sany artyp keledi.
Endi qandaı jetistikterińizben maqtanasyzdar?
2024 jyly Qazaq memlekettik sırkiniń ártisteri sırk óneriniń halyqaralyq festıválderine qatysyp, joǵary nátıjelerge qol jetkizdi. Jalpy qorjynymyz 6 júldemen tolyqty. Jeke-jeke toqtalsam,
qańtar aıynda Monte-Karlo qalasynda uıymdastyrylǵan «New Generation» halyqaralyq sırk festıvalinde O.Demıdovanyń jetekshiligindegi «Ekvılıbr hýla-hýp» nómiri qolany aldy. Aıta ketý kerek, bul álemdegi eń bedeldi sırk festıvali bolyp esepteledi.
Iakýtsk qalasynda ótken «Mamontónok» halyqaralyq sırk festıvalinde O.Demıdovanyń jetekshiligindegi «Jaryq jebesi» nómiri, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Q.Dosbatyrovtyń jetekshiligimen «Jańbyrda ushý» nómiri II «Almaty Circus Festival» halyqaralyq sırk óner festıvalinde kúmis júldege ıe boldy jáne «Iýnıor» kúmis marapatyn Máskeýde ótken «Artıs» II Halyqaralyq sırk óner festıvalinde D.Dosbatyrovtyń jetekshiligindegi «Amanat» áýe dýeti jeńip aldy.
Al Saratov qalasynda ótken «Sırk hanshaıymy» halyqaralyq sırk festıvalinde «Kor-de-parel» nómirimen M.Ulyqpanova qola medaldi aldy.
Eń bedeldi júldelerdiń birin Týla qalasynda uıymdastyrylǵan «Álem tilinde» IV halyqaralyq sırk festıvalinde D.Dosbatyrovtyń jetekshilgindegi «Amanat» áýe dýeti alǵashqy oryndy alyp, altynnan alqa taqtyq.
Sondaı-aq, Qazaqstan atynan Almaty sırkiniń ártisteri brıtandyq tanymal «Britian's Got Talent» talanttar realıtı-shoýynda alǵash ret óner kórsetkenin atap ótkim keledi.
Almaty sırkiniń «Golden Dragon» jańa jyldyq ertegisi «Jyldyń úzdik sırk is-sharasy» nomınasıasynda «Ticketon Award 2024» mádenıet, óner jáne sport salasyndaǵy qazaqstandyq syılyqtyń jeńimpazy atandy.
Qazir alys-jaqyn shetelmen baılanys ornatý jaǵy, tájirıbıe almasý jaıyna kóshsek. Shetelmen ara-qatynastaryńyz qandaı? Qansha adam tájirıbıeden ótti?
Sońǵy eki jylda «Almaty qalasynyń jol kartasy» jobasy aıasynda Qazaq memlekettik sırkiniń ártisteri men qyzmetkerleri Máskeýdegi «GITIS - Reseı teatr óneri ınstıtýtynda», Beıjińdegi «Qytaı halyqaralyq akrobatıka mektebinde», Majarstandaǵy «Joǵary sırk bilimi», «Býdapesht sırk óneri jáne qazirgi zamanǵy bı kolejinde» biliktilikterin arttyrýdan ótti. Tabysty taǵylymdamadan keıin sırk ujymynyń 29 qyzmetkeri halyqaralyq sertıfıkattarmen marapattaldy.
Áńgimeńizge rahmet! Jalpy bıyl Sizderdiń ashylǵandaryńyzǵa 55 jyl bolyp otyr. Osy mereıtoılaryńyzben quttyqtaımyn! Eńbekterińiz jemisti bolsyn!