*Qazaqy paıym
Sorpa as bolatyn, qoılar «oraza ustaıtyn», ańyzaq jel ańyrap soǵatyn, Almatyda «alma jaýatyn», mine, osy kez.
Qazaqy esepke júginsek, endi 10 kúnnen keıin jańa aı bastalady. Apta aıdyń basyna sáıkes kelip tur. Demek, aýa raıynda ózgeris bolýy ábden múmkin. Onyń ústine shildeniń merzimi bitýge taıap qalsa da, kúnniń qyzýy qaıtar emes.
Shilde aıynyń basynan oryn alǵan ystyq oqta-tekte jaýǵan jańbyrǵa qaramaı, almatylyqtardy pysynatyp-aq jiberdi. Mıllıondaǵan turǵyny bar alyp shahardyń ishi alaýǵa aınalǵandaı bet qaratpaıdy...
Aq basty Alataýdan soǵyp turatyn ádettegi salqyn samal azaıdy. Kúndiz túgili túnniń ózinde de sırek soǵady. Tańǵy mezgildegi alań-eleńde eleýsiz ǵana esip ótedi.
Tamyz aıynan mamyr aıyna deıin Qazaqstan jeriniń soltústik shyǵys jaǵynda «X» sıaqty nemese «romba» túrinde 5 juldyz únemi kórinip turady. Halqymyzdyń paıymdaýynsha, olar Shider (Tarazy) shoqjuldyzy dep atalady. Osy shoqjuldyz tórt túliktiń jaıymen jıi kóship-qonyp otyrǵan bizdiń babalarymyzdyń jyl maýsymdaryn dál anyqtaýyna jáne soǵan qaraı qam-qareket jasaýyna ıgi yqpal etken. Basqa shoqjuldyzdarǵa qaraǵanda edáýir uzaq kórinip turady. Tarazy shoqjuldyzynyń dál ortasynda qatar turǵan úsh juldyz erekshe jarqyrap kórinedi. Halqymyz olarǵa «Úsh arqar» dep at qoıǵan. Solardyń biri – Shider juldyzy.
Tamyzda Shider (Tarazy) týady, tań sýıdy. Tary, bıdaı pisedi, shóp býyny qataıady, gúl qartaıady, Shider týǵan túni shóp sabaǵy dárige aınalady. «Em izdeseń tarazynyń shóbinen izde, jem izdeseń tarazynyń shóbin kúze» degen qanatty sóz bar. Osy kezde aýa raıy salqyn tartyp, qoıý bult aspandy torlap, qońyr kúzdiń alǵashqy nyshany kórinis beredi.
Qazaq esepshileri jaz ortasy aýa bastaǵannan aspan juldyzdaryna kóz sala bastaıdy. Qaı kúni aspannan jarq etip Tarazy juldyzy týa qalsa, kúzdik jıyn-terimdi bastaıdy. Maldardy qyrdyń aq otyna qaraı aıdap baǵady. Bir juma oıdyń kók otyna, bir juma qyrdyń aq otyna baqqan maldyń eti men sorpasy dárige aınalady, emdik qýaty joǵarylaıdy dep esepteıdi. Kúz aıy bastaldy dep uıǵarady. Qazirgi kezde ǵylymda «orıon juldyzy» dep júrgeni - osy Shider juldyzy.
Ar jaǵynda kún, sosyn sý sýıdy. Shildeniń shilińgir aptabyn shiderleıtin osy Shider juldyz ǵana …Biraq munymen aptapty, ystyq kúnder bitpeıdi. Shýaqty kúnder áli alda barshylyq. Kúz qurǵaq ári jaımashýaq bolady degen joramal da joq emes...
BABALAR BOLJAMY
Kún men Aıǵa qarap jasalǵan joramal:
*Erteńgi kún qulaqtansa, elińdi jaý shapqandaı qoryq,
keshki kún qulaqtansa, keliniń ul tapqandaı qýan.
*Kún qulaqtanyp shyqsa, ne boran, ne aıazdyń belgisi. Kún
qulaqtanyp batsa, aýa raıy jyly bolady.
*Aı bulyńǵyr bolsa, jańbyr jaýatyndyǵyn, ashyq bolsa,
shýaqty bolatyndyǵyn bildiredi.
*Jazda quıyn kóp bolsa, qys aıazdy boldy.
*Jaz naızaǵaıly bolsa, qys jaıly bolady.
*Ańyzaq ystyq - qystaǵy qatty aıazdyń belgisi.