QR Oqý-aǵartý mınıstriniń nazaryna!
Elimizde oqýshylardyń bilim sapasyn saraptaıtyn «Mektepterge arnalǵan PISA» zertteýi bastaldy. 15-jeltoqsanǵa deıin jalǵasatyn bul zertteýge qazaqstandyq 1000 bilim mekemesinen 15 jastaǵy 54 myńnan astam oqýshy qatysady. Onyń barysynda shákirtterdiń oqý úlgerimi men jetistikteri saralanady.
Zertteý dástúrli PISA saýalnamasynyń ádistemesine negizdelgen jáne mekteptiń bilim berýdegi jetistikterin jan-jaqty kórsete otyryp, oqý, matematıka jáne jaratylystaný sıaqty negizgi fýnksıonaldyq saýattylyq daǵdylaryn baǵalaıdy.
3 jyl saıyn ótetin halyqaralyq negizgi PISA-dan aıyrmashylyǵy – «Mektepterge arnalǵan PISA» jyl saıyn ótkiziledi. Oqý-aǵartý mınıstrliginiń Bilim salasyndaǵy sapany qamtamasyz etý basqarmasynyń basshysy Dınara Ábilqanovanyń aıtýynsha, atalǵan zertteý jeke alǵandaǵy árbir mekteptiń nátıjesin taldaý arqyly jetildirýge tıisti naqty salalardy anyqtaýǵa múmkindik beredi. Mektep ákimshiligi analız qorytyndysyn bilim sapasyn jaqsartý turǵysyndaǵy baǵdarlamalar men strategıalardy ázirleýge paıdalanady.
Kópshilikke túsinikti bolýy úshin osy arada bilim júıesin baǵalaýdyń syrtqy normalaryna toqtala keteıik. Onyń birinshi joly – oqýshylardyń bilim jetistikteriniń monıtorıńi (MODO). Oqý-aǵartý mınıstriliginiń málimetinshe, bıyl MODO-ǵa elimizdiń 1471 mektebiniń 4-9 synyby boıynsha 50 myńnan astam oqýshy qatysqan jáne Astananyń barlyq mektebi qamtylǵan. Ókinishke qaraı, nátıje ótken jylmen salystyrǵanda áldeqaıda tómen bolǵan.
Bilim sapasyn baǵalaýdyń halyqaralyq taǵy bir joly – PISA-ǵa keletin bolsaq, munda da aýyz toltyryp aıtar jetistik shamaly. Atalǵan zertteýge qatysý barysynda sońǵy 9 jylda eleýli ózgeris baıqalmaǵany, ásirese, balalardyń jaratylystaný jáne oqý saýattylyǵy boıynsha nátıjeleri tómen ekeni baspasóz betinde aıtylyp ta, jazylyp ta júr.
Jalpy, halyqaralyq MODO, PISA zertteý nátıjeleri men mektepterdiń bilim berý sapasyndaǵy aıyrmashylyq jer men kókteı ekeni jasyryn emes. Bul rette, respýblıkalyq «QAZBILIM» ortalyǵynyń dırektory Aıatjan Ahmetjanuly aıtpaqshy, bilim basqarmalary mektepterdi ótirik sapa jasaýǵa ıtermeleýdi doǵarýǵa tıis ekendigi daýsyz.
Sonymen qatar, Aıatjan Ahmetjanuly bilim sapasyna qatysty halyqaralyq zertteýlerge baılanysty týyndaıtyn tildik máseleni de ózekti dep esepteıdi. MODO, PISA suraqtarynyń basym bóligi, tipti 100% ózge tilde daıyndalyp, sosyn qazaq tiline aýdarylatynyna qynjylǵan ol: «Ekeýiniń de qazaqshasy adam túsinetindeı deńgeıde emes. Osydan kelip, qazaq mektepterindegi bilim sapasyz degen túsinik qalyptasady. Biraq qazaq jáne orys mektepteriniń UBT nátıjelerine qarasaq, jaǵdaı kerisinshe. Sondyqtan til máselesinde naqty tildik qoldanysty, tildik saýattylyqty durys qoldanyp, sapaly aýdarma máselesin qarastyrý kerek dep oılaımyn. Munda dıalektik, google jáne ıandeks aýdarmany qoldanýǵa bolmaıdy», – deıdi.
Demek osy arada qazaq mektepteri oqýshylarynyń halyqaralyq testterde jaqsy nátıje kórsetýine aýdarma sapasy kedergi bolyp júrgeni baıqalady. Mektepti bylaı qoıǵanda, tipti bakalavr bitirip, magıstratýraǵa túsýge test tapsyrǵan birneshe talapker qazaqsha mátindi túsinbeýi saldarynan nátıjesi tómen bolyp qalǵanyn aıtqany bar.
Jaqynda «Qazaq tili» qoǵamdyq birlestiginiń basshysy Raýan Kenjehanuly da óziniń bir suhbatynda qazaq tilinde bilim alyp júrgen balalardyń 64 %-y oqyǵan mátinin túsinbeıtinin, ıaǵnı oqyǵan dúnıesiniń negizinde oı qorytyp, ne aýyzsha, ne jazbasha jetkize almaıtynyn aıtypty.
Bul másele sońǵy ýaqytta áleýmettik jelide de jıi kóterilip júr. PISA testin qazaq tilinde tapsyrǵan ár 5 oqýshynyń 3-eýi qazaqsha mátindi túsinbegeni belgili medıatrener, jýrnalıs Asqat Erkimbaıdy da oılantqan. Sóıtip, ol tıisti saıtqa kirip, test mátinin kórgen jáne onyń qaı tilden aýdarylǵanyn uǵý qıynǵa soqqan. «Shamasy, aǵylshynshasyn áýeli orysshaǵa aýdaryp, sosyn orysshasyn qazaqshalaǵan tárizdi. Qazaq tilinde test tapsyrǵan oqýshylardyń úlgeriminiń tómen bolýyna osy aýdarmany jasaǵan ári ony qabyldap alǵandardyń da sebebi bolar degen oı keldi», – deıdi Asqat Erkimbaı.
Aýdarma sapasynyń qanshalyqty mańyzdy ekendigi jáne talapker órenderdiń bilim deńgeıin jan-jaqty baǵalaýdaǵy onyń aıtarlyqtaı úles, salmaǵy osydan-aq kórinip tur. Endeshe Asqat Erkimbaı aıtpaqshy, elimizde aýdarma sapasyn baǵalaıtyn qandaı uıym bar?! Bul saladaǵy jumys qanshalyqty júıelengen?! Halyqaralyq testterdi qazaq tiline kimder aýdaryp júr?!
Degende, ásirese osy bilim salasynda aýdarma máselesine jetkilikti mán berip júrmegenimiz ashshy da bolsa aqıqat. Áıtpese joǵarydaǵydaı másele týyndar ma edi?! Bulaı bola berse berisi – ana tilinde bilim alýǵa talpynatyn jastar qatary sıreıdi, árisi – qazaq tili ǵylym, bilim tiline aınalýdan qalady.
Biraz jyl buryn elimizde Ulttyq Aýdarma búrosy qurylyp, júıeli jumys istele bastaǵan syńaıly edi. Alaıda 100 oqýlyq aýdarylyp bitisimen, atalǵan búronyń da jumysy qojyrap, aıaǵy suıylyp ketti. Negizi, osy uıymdy qoǵamdyq negizde emes, resmı turǵyda jumys isteıtin mekemege aınaldyryp, bilim salasyndaǵy búkil aýdarma isiniń jaýapkershiligin júktegende talaı túıtkil sheshiler me edi?..
Al ázirge... joǵaryda aıtqanymyzdaı, dál qazirgi tańda elimizde «Mektepterge arnalǵan PISA» zertteýi júrip jatyr. Bul – 3 jylda bir ótetin halyqaralyq zertteý aldyndaǵy daıyndyq esebinde desek te bolady. Alda úlken syndar bar. Elimizdegi oqý-aǵartý salasyna jaýapty mınıstrlik ókilderiniń osy tarapta oılanǵany jón bolar.