Sana tazarmaı, qala tazarmaıdy

Almatyda qala tazalyǵyn qadaǵalaý isi júıeli jolǵa qoıylǵan. Jyldyń tórt mezgilinde de tynymsyz eńbekti qajet etetin tazalyq jumystaryna megapolıs­te «Almaty tazalyq» mekemesi jaýapty. Qala tazalyǵyna baılanysty birqatar saýaldarǵa jaýap alý úshin atalmysh mekemeniń basshysy Ádilet Qaıratuly TOQTASYNOV myrzany áńgimege tart­tyq.

Tazalyq máselesi biz úshin aldyńǵy orynda

– Ádilet Qaıratuly, siz basshylyq jasaıtyn meke­meniń qandaı jumystarmen aınalysatyny atynda tur. Degenmen, «Almaty tazalyq» MKK-nyń atqaratyn qyzmeti jaıynda keńirek áńgimelep berseńiz...

– «Almaty tazalyq» memlekettik komýnaldyq kásiporny Almaty qalasy ákimdiginiń qaýlysyna sáıkes quryl­ǵan. Quryltaıshysy – Almaty qalasynyń ákimdigi. Al kásiporyndy basqaratyn organ - Almaty qalasynyń kommý­naldyq ınfraqurylymdy damytý basqarmasy. Negizgi qyz­meti, ózińiz aıtpaqshy, qalanyń kóshe-jol jelisin kútip us­taý salasyndaǵy óndiristik-sharýashylyq qyzmetti júzege asyrý. Máselen, qysta kóshelerdi qardan tazartý, kóktaı­ǵaqtyń aldyn alý úshin joldardy ınertti materıaldarmen óńdeý, keıinnen olardy tazalaý, al kóktem, jaz, kúz aılaryn­da joldar men jol jıekterin qoqystardan, qýraǵan, shabyl­ǵan shópterden tazalaý, trotýarlardy jýý sekildi tazalyq jumystaryn júrgizedi. Naqty aıtqanda, kásiporyn joldar­dy paıdalaný erejeleriniń talaptaryna sáıkes keletin jumystar keshenin oryndaıdy. İri qalalardaǵy tazalyq jumystary komýnaldyq qyzmetterdiń kúndelikti atqara­tyn jumysy, tipti, mindeti desem de bolady. Keıingi jyl­dary shahardyń aýqymy keńeıip, kún sanap qaryshtap damý­da. Sondyqtan tazalyq máselesi biz úshin aldyńǵy orynda.

Kásiporyn Almaty qalasynyń 7 ákimshilik-aýmaqtyq aýdanyndaǵy uzyndyǵy 1657 shaqyrym, ıaǵnı jalpy aýdany 17,6 mln m² (qalanyń jalpy aýmaǵynyń 70%), jaıaý júrginshiler aımaqtary, trotýarlar jáne uzyndyǵy 867 shaqyrym, aýdany 2,1 mln m² bolatyn velosıped joldaryna tazalyq jumystaryn júrgizedi.

– Almatyǵa qar túskennen bastap kóshede qarbalas bastalady. Bul sátte joldardy tazalap jatqan jumys­shylardy jıi kóremiz. Bir baıqaǵanym, keıingi kezderi júrgizýshiler kólikterin kóshe boıyna jaǵalaı qoıatyn­dy shyǵarǵan. Osyndaı kólikter jıi toqtaıtyn joldar­dy qardan qalaı tazartasyzdar?

– Bul másele mekeme úshin eń ózekti máselelerdiń biri bolyp qala beredi. Qazirgi tańda ony qalalyq Jol polısıa­sy basqarmasymen birlesip pysyqtap jatyrmyz. Tazalyq jumystary kezinde avtokólik júrgizýshileriniń kólikterin keıbir kóshelerden shyǵarýǵa týra keledi. Ol úshin biz eva­kýatorlarǵa aldyn ala tapsyrys beremiz. Biraq kólikterdiń barlyǵyn qysqa merzimde alyp tastaý múmkin emes. Sebebi, oǵan kádimgideı ýaqyt kerek. Evakýatorlar da az degendeı...

Aıtpaqshy, men osy múmkindikti paıdalana otyryp, qala ákimdigi men jol polısıasy bóliminen kóshelerdiń jekelegen sanattarynda jup jáne taq sandar boıynsha av­toturaqtardy uıymdastyrý máselesin qarastyrýdy engizýdi suraımyn. Óıtkeni, bul ádis qysta kóshelerdi (ásirese, qar jaýǵan kezde) qardan tazartý ýaqytyn qysqartýǵa zor múmkindik beredi.

Tehnıka jetkilikti

– Osy qala kóshelerinen jınalǵan qarlardy qaıda shyǵarasyzdar? Estýimizshe, qarlardy eritedi deıdi? Bul qanshalyqty ras?

– Qala kóshelerinen shyǵarylǵan qar úıindileri arnaıy qar tógetin oryndarǵa jetkiziledi. Mundaı oryndar qala­nyń aýdan ákimdikterimen belgilenip, bólingen. «Halyq aıtsa, qalt aıtpaıdy» deıdi ǵoı. Ras, qazir qala ishinde sta­sıonarlyq qar eritetin zaýyt salý máselesi qarastyrylyp jatyr.

– Kóshelerdi ýaqytyly tazalaýdy qamtamasyz etý úshin kásiporynnyń múmkindigi qandaı? Tehnıkalary­ńyzdy qanshalyqty jıi jańartasyzdar?

– Mekemeniń balansynda óndiristik bazalar men jer telimderin qosa alǵanda iri ótimdi aktıvter bar. 700-den astam mamandandyrylǵan jabdyqtarmen qamtylǵan. Olar­dyń qataryna joǵary tehnologıalyq, ámbebap jáne qymbat mashınalardy qosýǵa bolady. Ózderińiz de baıqaǵan shyǵar­syzdar, qardy tasymaldaýdy jáne ony tıeýdi jyldam jú­zege asyrýǵa múmkindik beretin shnegi bar «Jetbroom» degen qar tazalaǵysh mashına bar. Trotýarlardy sypyratyn «PONY» mashınasy, «Dýlevo» degen shańsorǵysh kólik­terimiz qala kóshelerin tazalap júr.

Kásiporynnyń mashınalar men mehanızmder parki jyl saıyn jańartylyp otyrady. Tozyǵy jetkenderi esepten shyǵarylady da, olardyń ornyna óndiristik sıpattamalary joǵary jańa jabdyqtar satyp alynady. Jabdyqtardyń bir bóligi kásiporyn esebinen satyp alynady. Kólikterdi satyp alýǵa nemese jańartýǵa jergilikti búdjetten de qarajat bólinedi.

Tazalyq - barshaǵa ortaq

– Mekemede qansha adam jumys isteıdi?

– Kompanıada 1500-den astam adam jumys isteıdi. Ju­mysshylardyń negizgi sanaty – jol jumysshylary, júrgi­zýshiler men mehanızatorlardan turady. Jasyratyny joq, búginde bul mamandyqtar boıynsha qyzmetkerlerdi jasaq­taý biliktiligi tómen. Jumysqa qabyldanǵandardyń kóbi Almatyda turaqty mekenjaıy joq, qala shetindegi aýyldar­dan (Almaty oblysy) kelgender. Jol jumysshylarynyń jalaqysy shamamen 150–170 myń teńge (salyq mindetteme­leri shegerilgenge deıin esepteý), júrgizýshiler men mehanı­zatorlarǵa 220–260 myń teńge (tehnıka túrine jáne júrgi­zýshi sanatyna baılanysty) jalaqy tólenedi.

Qazirgi ýaqytta tıimdi sharttarmen jumysqa ornalasýǵa múmkindik kóp. Osyny túsingen jumysshylardyń kóbi taza­lyq jumystaryna kóp turaqtamaıtyn boldy. Mekemedegi basty másele osy. Joǵaryda aıtqanymdaı, jol jumysshy­larynyń biliktiligi tómen sanatqa jatatynyna qaramastan, jumysy kúrdeli. Kez kelgen aýa raıy jaǵdaıynda kóshede jumys isteý árkimniń qolynan kele bermeıdi. Qazirgi tańda eshqandaı joǵary bilim almaı-aq, ózińizge yńǵaıly jumys kestesin tańdap alyp, kóp aqsha tabýǵa bolady. Taýarlardy jetkizetin kýrer nemese jeke júk kóligi retinde jumys istep, jol jumysshylarynan artyq aqsha taba alasyz.

Jumysshylarymyzdy yntalandyrý úshin kásiporyn esepti kezeńniń qorytyndysy boıynsha jáne eńbek sińirgen jyldaryna qaraı jylyna bir ret óndiristik syılyqaqy beredi. Ókinishke qaraı, kásiporynda jumysshylardyń tu­raqty jumys jasaýyn qamtamasyz etetin basqa jol bolmaı tur.

– Sońǵy ýaqytta qala turǵyndary tarapynan áleý­mettik jelilerde «kósheler durys tazalanbaıdy, ju­mystar ýaqytyly júrgizilmeıdi» degen shaǵymdar jıilep ketti. Buǵan ne aıtasyz?

– Shahardyń sanıtarlyq tazalyq jumystary kúndelikti ári úzdiksiz júrgiziledi. Halyq jol jumysshylarynyń tańsáriden kóshelerdi tazalap jatatynyn baıqamaýy múmkin emes. Sondyqtan áleýjelidegi shaǵymdardy mekemeniń ne­mese tazalyqshylardyń durys jumys istemeýinen dep aıta almaımyn. Árıne, kemshilik qaı kezde de bolady. Ony ja­syrmaımyz. Deıturǵanmen, sana tazarmaı, qala tazramaıdy. Tazalyq – barshamyzǵa ortaq. Osyny kópshilik túsinse eken deımin.

– Áńgimeńizge rahmet!

Áńgimelesken Quralaı IMANBEKQYZY