Marıa Sýo ájeı 101 jasqa kelgen
Qytaıdyń İshki Mońǵolá Genhe qalasynda Evenkı etnıkalyq tobyndaǵy buǵy taıpasynyń sońǵy áıel «rý basy» atymen tanymal Marıa Sýo ájeı 101 jasynda qaıtys boldy, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz «Halyq Gazeti» saıtyna silteme jasap.
Marıa Sýo ǵasyrmen qurdas ómirinde ańshylyq, otyryqshylyq jáne damyǵan evenkı halqynyń júz jyldyq ózgeristerine kýá bolǵan. Ómir boıy taý qoınaýyndaǵy ný ormanda tirshilik etken ájeı jasy 90-ǵa kelgen shaǵynda da taýda buǵylardy baǵyp-qaǵyp, eli men ulty úshin buǵy mádenıetine ıelik etti.
Basylymnyń málimetinshe, 1921 jyly týǵan Marıa Sýo – ulttyq mádenıetke muragerlik etýdiń elshisi, İshki Mońǵul mádenı murasynyń ıegeri jáne Qytaıdyń Mao Dýn atyndaǵy ádebıet syılyǵymen marapattalǵan «Ergýna ózeniniń oń jaǵalaýy» romanyndaǵy bas keıipkeriniń prototıpi. Marıa Sýo álemge «Qytaıdaǵy sońǵy áıel rý basy» degen atpen tanymal.
Sonymen birge ájeı eńbekqor, qabiletti ǵana emes, segiz qyrly bir syrly jan. Ol teri ılep, qolǵap, baskıim, kıim-keshek sıaqty tamasha buıymdar jasaıdy.
«Ájeıdiń aıtatyn halyq ertegileri taýsylmaıdy. Onyń salǵan ásem áni ormanda jańǵyrsa, ol tartqan syrnaı úninen evenkı ultynyń uzaq tarıhy estiledi.
Bir ǵasyrlyq ǵumyrynda Marıa Sýo Aolýgýıada turatyn evenkı halqy damýynyń beınesine aınaldy. Asqar taýlar men ný ormandy kóziniń qarashyǵyndaı qorǵap, buǵy mádenıetine ıelik etkeni úshin ony aýyl turǵyndary qatty qurmetteıdi. Kúıeýi qaıtys bolǵannan keıin, ol ań aýlaýdy jáne etnıkalyq toptardy basqarýdy sheber meńgergendikten, Qytaıdaǵy buǵy taıpasynyń sońǵy áıel «rý basy» atandy. Ol tirshiliginde «Buǵylarym meniń balalarymdaı, olardy qatty jaqsy kóremin» dep jıi aıtatyn», dep jazady derekkóz.
Tarıhı derekterde, evenkı «taýly ormanda turatyn adamdar» degen maǵynany bildiredi. «Aolýgýıa» — evenkı tili, ol «terek-ormanǵa toly jer» degendi bildiredi. Aolýgýıa evenkı — Qytaıdaǵy sońǵy buǵy taıpasy jáne Qytaıdaǵy buǵy ósiretin jalǵyz etnıkalyq top.