Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Parlament Májilisi jáne máslıhat depýtattarynyń kezekten tys saılaýyn taǵaıyndaý týraly málimdeme jasady, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz Aqordaǵa silteme jasap.
Qurmetti otandastar!
Men Konstıtýsıaǵa sáıkes, Parlament palatalarynyń tóraǵalarymen, Premer-Mınıstrmen keńesip, Májilisti taratý jáne máslıhattardyń ókilettigin merziminen buryn toqtatý týraly Jarlyqtarǵa qol qoıdym. Depýtattarǵa belsendi ári jemisti jumysy úshin alǵys aıtamyn. Májilis pen máslıhat depýtattary elimizdegi aýqymdy reformalardy iske asyrýǵa barynsha atsalysty. Olar saılaýshylarmen jıi kezdesý ótkizdi. Shalǵaıdaǵy eldi mekenderge bardy. Sondaı-aq jurtty tolǵandyrǵan ózekti máselelerdi kóterip, qoǵamdyq pikirtalasqa uıytqy boldy.
Jańadan saılanatyn depýtattar da jumysty osy qarqynmen jalǵastyryp, elimizdiń jan-jaqty jańǵyrýyna erekshe úles qosady dep senemin. Májilistiń kezekten tys saılaýy 2023 jylǵy 19 naýryzda ótedi. Barlyq deńgeıdegi máslıhattardyń saılaýyn Ortalyq saılaý komısıasy belgileıdi.
Ózderińizge málim, men byltyr kúzdegi Joldaýymda Májilis pen máslıhattar saılaýy osy jyldyń birinshi jartysynda bolatynyn jarıaladym. Iaǵnı, bul bastama aıtylǵan sátten saılaýǵa deıin jarty jyldan astam ýaqyt ótedi. Táýelsizdik jyldarynda saılaýǵa daıyndalý úshin kandıdattar men saıası partıalarǵa osynshama kóp ýaqyt berilgen emes.
Májilistiń jáne máslıhattardyń kezekten tys saılaýy – konstıtýsıalyq reformanyń jalǵasy. Byltyrǵy referendýmda halqymyz bul reformaǵa qoldaý bildirdi. Sonyń nátıjesinde elimiz ókildi bılikti jańa, ádil ári ashyq básekege jol ashatyn qaǵıda boıynsha jasaqtaýǵa kóshti.
Endi Májilis depýtattarynyń 70 paıyzy partıalyq tizim arqyly, al qalǵan 30 paıyzy bir mandatty okrýgterden saılanady. Oblystar men respýblıkalyq mańyzy bar qalalardaǵy máslıhat depýtattary da aralas júıe boıynsha saılanady. Depýtattardyń 50 paıyzy bir mandattyq júıe arqyly, 50 paıyzy partıalyq tizim boıynsha ótedi. Al aýdan jáne oblystyq mańyzy bar qalalardaǵy máslıhat saılaýynda azamattar bir mandatty okrýgterden shyqqan kandıdattarǵa daýys beredi. Osylaısha, Májilis pen máslıhattar jańa úlgi boıynsha jasaqtalady. Sonda saılaýshylardyń múddesi jalpyulttyq jáne aımaqtyq deńgeıde tolyq qorǵalady. Ókildi bılikke túrli kózqarastaǵy azamattardyń kelýine múmkindik týady. Azamattyq qoǵamnyń odan ári damýyna aıtarlyqtaı jaǵdaı jasalady.
Konstıtýsıalyq reforma aıasynda saıası partıalardy tirkeý rásimi jeńildetildi. Atap aıtqanda, partıa músheleriniń sanyna qatysty talap ózgerdi. Onyń tómengi shegi tórt ese tómendep, 20 myńnan 5 myńǵa deıin azaıdy. Partıalardyń ár aımaqtaǵy ókilderiniń sany keminde 600 adam bolýǵa tıis edi, al qazir 200 adamǵa deıin tómendedi. Osy jáne basqa da júıeli sharalardyń nátıjesinde elimizde kóp ýaqyttan beri alǵash ret birneshe jańa saıası partıa tirkeldi.
Sonymen birge saılaý búlletenine «bárine qarsymyn» degen baǵannyń engizilýi óte mańyzdy sheshim boldy. Partıalardyń Májiliske ótýine qajetti daýystyń tómengi shegi 7-den 5 paıyzǵa deıin azaıdy. Bul da – elimizdi demokratıalandyrý jolyndaǵy aıryqsha máni bar qadam. Saılaý úderisine qoǵamnyń túrli ókilderin barynsha tartý úshin zańnamaǵa basqa da tyń ózgerister engizildi. Mysaly, depýtattyq mandattyń 30 paıyzyn áıelderge, jastarǵa jáne erekshe qajettiligi bar azamattarǵa bólý zań júzinde bekitildi. Munyń bári saıası básekeni kúsheıtedi, saıası júıeniń ashyqtyǵyn qamtamasyz etedi. Sondaı-aq saıasatkerlerdiń jańa býynynyń qalyptasýyna jol ashady.
Saılaý naýqanyn uıymdastyrý jáne ony ótkizý isinde aýmaqtyq saılaý komısıalary mańyzdy ról atqarady. Endi oblystyq saılaý komısıalary kásibı túrde turaqty jumys isteıdi. Bul sheshim saılaýǵa qatysty is-sharalardyń sapaly atqarylýyn qamtamasyz etedi.
Aldaǵy saılaýdyń zańǵa sáıkes ótýine, ádil ári ashyq bolýyna qatań baqylaý jasalady. Buǵan Ortalyq saılaý komısıasy jáne Bas prokýratýra jaýapty. Saılaý naýqanyn otandyq jáne halyqaralyq baıqaýshylar jiti qadaǵalaıdy. Osy tusta azamattarymyzdyń baıqaýshy retinde belsendilik tanytýy mańyzdy. Zańǵa saı barlyq kandıdat pen partıanyń buqaralyq aqparat quraldaryna shyǵýyna birdeı múmkindik beriledi. Osy saılaý naýqany elimizdegi saıası mádenıettiń joǵary ekenin aıqyn kórsetip, qoǵamymyzdy uıystyra túsedi dep senemin.
Biz damýdyń jańa dáýirine qadam bastyq. Qazaqstanda qarqyndy jáne jan-jaqty jańarý úderisi júrip jatyr. Bul saılaý qoǵamdaǵy ózgeristerdiń kórinisi retinde saıası júıemizdiń odan ári jańǵyrýyna zor yqpalyn tıgizedi. Qazir álemde dál osyndaı aýqymdy ózgeristerdi qolǵa alǵan memleketter kóp emes.
Májilis pen máslıhattar saılaýy memlekettik bılik ınstıtýttaryn jańǵyrtý jumystarynyń qorytyndy kezeńi bolmaq. Osylaısha, «Kúshti Prezıdent – yqpaldy Parlament – esep beretin Úkimet» qaǵıdaty tolyq iske asady.
Biz bir el, bir halyq bolyp, Ádiletti Qazaqstandy quryp jatyrmyz. Osy jolda túrli syn-qaterdi eńserip, kóptegen mańyzdy mindetti birge atqarýymyz kerek.
Men barshańyzdy azamattyq jaýapkershilik tanytyp, Májilis pen máslıhat saılaýyna belsene qatysýǵa shaqyramyn.