Eńbek adamy
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev ulyqtaý rásiminde: «Kópshilik qazirgi ýaqytta naǵyz batyrlardyń jetispeıtinin aıtady. Biraq naǵyz qaharmandar jurttyń nazarynan tys jerde. Olar bizdiń aramyzda. Batyrlar kún saıyn zaýyt stanogynda jumys isteıdi, qoǵamdyq kólik júrgizedi, ushaq shtýrvalyna otyrady, qutqarýshynyń qorǵanys kıimin kıedi, naýqasqa jedel járdem berýge asyǵady, áskerı tehnıkany meńgeredi... Mine, osyndaı eńbek adamdary – elimiz ben memleketimizdiń tiregi», - dep atap ótti. Bul sózderde úlken mán bar. Eshkimniń qolyna qaramaı, otbasy úshin adal as taýyp, oǵan qosa óz eline qyzmet etip júrgen azamattarymyzdyń eren eńbegi bar. Almatyda óz kásibin tapqan Qanat Qalıjanov ta - osyndaı eńbek adamdarynyń biri. Ol shahar turǵyndarynyń shashyn qysqartyp, olarǵa óz sheberligimen qýanysh syılaıdy.
Qazaq mektebi úshin kúres
Búginde óz kásibin alyp shahar Almatydan tapqan bizdiń keıipker – Shyǵys Qazaqstan oblysy, Tarbaǵataı aýdanynyń týmasy. Qanattyń balǵyn balalyq shaǵy Óskemen qalasynda ótken. Ákesi polısıa qyzmetkeri, anasy ustaz bolǵan. Sondyqtan ol kishkene kúninen bilimge qushtar, eńbekke jaqyn bop ósken. Alaıda, bala Qanattyń oqýshy shaǵy keńestik kezeńniń sońǵy jyldaryna týra kelgen. Sondyqtan ol bastaýysh synyptarda týǵan tilinde tálim ala almapty. Degenmen, keıipkerimizdiń anasy «óz tilinen ajyrap qalmasyn» dep, balasyn qaladaǵy jalǵyz qazaq lıseıine aparǵan.
– Ol kezderi balabaqsha da, mektep te – bári orystildi edi. Sol sebepti, 6-synypqa deıin orys tilinde bilim aldym. Alaıda, anam qazaq tilinde oqyǵanymdy qalady. Sol sebepti, qujattarymdy qaladaǵy jalǵyz qazaq lıseıine tapsyrǵan. Biraq olar «biz tek aýyldyń balalaryn qabyldaımyz» dep meni almaı qoıypty. Osy kezderi qazaq muǵalimderiniń «qazaqtildi mektep kerek» degen beıbit sherýi ótedi. Nátıjesinde №23 orys mektebiniń birinshi qabaty qazaq oqýshylary úshin beriledi, – dep eske alady ol.
Bul oqıǵany Qanattyń anasy da qýana qarsy alǵan. Endi ol balasynyń qujattaryn jańa mektepke aparsa, aldynan taǵy bir qıyndyq shyǵa kelgen:
– Qazaq mektebine barsaq, oqýshylardy tek 6-synypqa qabyldap jatyr eken. Sebebi, 7-synypqa bala jetispeıdi. Anamnyń batyldyǵy bolar, aınalanyń bári orystildi kezde eshteńege qaramaı, meni 6-synypqa qaıta berdi. Óz tilinde oqysyn dedi. Sóıtip, bir toqsan oqyp shyqqanymda, qýanyshymyzǵa oraı 7-synyp ashyldy. Men qaıtadan óz jasyma saı synypqa aýystym. Keıinirek №23 mektep túgeldeı qazaq mektebine aınaldy. Búginde qazaq mektebine beremin dep kúresken anama alǵys aıtamyn.
Jańa meken, júrekke jaqyn mamandyq
Elimiz táýelsizdik alǵan jyldary halyq turmysy tómen bolǵany eshkimge jasyryn emes. 90-jyldardyń qıyndyǵy Qanattyń da otbasyn aınalyp ótpegen. Sondyqtan keıipkerimiz otbasymen birge 1997 jyly ordaly ólke Almatyǵa kóship kelip, qala janyndaǵy Taldybulaq aýylyna qonys tebedi.
Bul shaqta mektepti bitirgen ol QazITÝ-ǵa oqýǵa da túsken. Alaıda, turmystyq jaǵdaı alańsyz bilim alýǵa múmkindik bermeıdi. Sondyqtan jas jigit jumys isteýge bel býady.
– 1997 jyly jańa jumysqa ornalastym. Biraq ol jer 1-2 kúnnen keıin kel dedi. Al meniń qaltamda kók tıyn joq. Endi jumysqa shyqqansha kimnen 500 teńge qaryz alsam bolady dep oılanyp júrdim. Sodan birnárse bilgendeı, dalaǵa shyǵyp, Qudaıdan aqsha taýyp alsam dep tiledim. Shynaıy suraǵanyńdy Jaratýshymyz da beredi eken, jaıaý júrip kele jatyp, Tóle bı men Áýezov kósheleriniń qıylysynda 4 myń teńge taýyp aldym. Qýanyshym qoınyma syımaı, úıge azyq-túlik alyp qaıttym, – dep sol bir kúnderden syr shertti ol.
Jańa mekendegi Qanattyń qolǵa alǵan jumysy shashtarazdyq boldy. Ol aldymen sharýadan qoly bosamaıtyn óz jaqyndarynyń shashyn alatyn. Alaıda, óz ıkemdiligin baıqaǵan soń, Talǵarǵa baryp, arnaıy osy mamandyqty oqyp shyǵady.
– Shashtaraz mamandyǵyna oqyp júrgenimde, eń úzdik tálimgerdiń biri retinde meni shash alatyn kabınetti basqarýǵa jiberdi. Onda tórt oryndyq bar. Endi úırenip júrgen qyz-jigitterdiń praktıkasyna kómektesýim qajet. Sonda bizge tegin shash alýǵa adamdar keledi. Bir kúni tájirıbeden ótip júrgen qyz aldyndaǵy adamnyń kekilin túgel alyp tastapty. Sodan shý shyqpasy bar ma? Tálimger qyz «onyń kekili basynan bolǵan joq» dese, ana jigit «joq, kekilim bolǵan» deıdi. Iá, mundaı qyzyq ta kúlki oqıǵalar oqý kezinde kóp bolatyn. Ózimniń ómirlik jarymmen de osy shashtarazdyqty oqyp júrip tanystym, – deıdi ol.
«Halyqqa qyzmet etý buıyrdy»
Bilimi men tájirıbesi tolyqqan soń, Qanat qolyna qaıshy alyp, shashtaraz retinde jumys isteýdi bastaıdy. Alǵashqy kezde Talǵarǵa kelip, shash alady. Alaıda birshama ýaqyt ótkende, kásibin qaladan izdeýdi jón kóredi. Nátıjesinde, ol qaladaǵy shaǵyn salondardyń birine jumysqa ornalasady.
– Ol kezde qural-jabdyqtarym az. Shash alýǵa keletin adamdar da kóp emes. Sondyqtan bastyǵymyz aýla tazalaýshy izdegende, ol jumysty da ózime qatar aldym. Odan keıin salon ishinde jóndeý jumystaryn júrgizý qajet boldy. Ony da óz moınyma arttym. Osylaısha shashtaraz bop kirgen salonda birneshe jumysty qatar istedim. Shúkir, sóıtip júrip aıaqqa turyp, adam bop kettik, – dep kúledi Qanat.
Iá, eńbek jolyn osylaı bastaǵan keıipkerimiz qazirgi ýaqytta óz salasynyń naǵyz sheber mamanyna aınalǵan. Ol búginde aldyna kelgen ár adamnyń yńǵaıyn taýyp, qajetti shash úlgisin jasap, ózine júgingen adamdardyń senimin aqtap júr.
– Halyqqa qyzmet etý buıyrdy. Biraq kópshilikpen jumys isteý ońaı emes. Bireý kóńilsiz, endi bireý ashýlanyp keledi. Árqaısysymen til tabysyp, suraǵan shash úlgisin jasaý – bizdiń mindetimiz. Degenmen, alynǵan shashtyń sátti shyǵýy adamnyń ózine de baınalysty. Minezi jaqsy, kóńili taza adamnyń shashy qandaı qatty bolsa da, ony ıkemge keltire alasyń. Al ózi qıyn adamnyń shashyn alý da qıyn bolady, qolyń júrmeıdi.
Keıde adamdar «búgin mańyzdy kezdesýim bar», «toıǵa baramyn» dep óz jaǵdaılaryn aıtyp jatady. Sondaı kezde aqsha úshin emes, adam kóńili úshin baryńdy salasyń. Kelgen adamdar istegen jumysyma rıza bolsa, ózim de jaqsy bop qalamyn, – deıdi.
Áke kórgen oq jonar
Ár jumystyń óz qyzyǵy men qıyndyǵy bar. Syrt kózge jeńil kórinetin shashtaraz mamandyǵynyń aýyrtpalyǵy da biraz jyldar ótken soń bizdiń keıipkerimizdiń densaýlyǵyna óz áserin tıgizgen:
– Bul jumysta istegenime 20 jyldan asty. Biryńǵaı tik turyp júrgendikten, qazir belim aýyratyndy shyǵardy. Sondyqtan dárigerlerge qaralyp, em aldym. Biraq onyń áseri bola qoıǵan joq. Sodan ıogaǵa baryp kórdim. 3-jattyǵý kúninen keıin boıymdaǵy aýyrtpalyq joǵaldy. Gımnastıkanyń osy túri ózime qatty unap qaldy, densaýlyǵym qalypqa keldi. Sol sebepti, ıoga oqýyn támamdap, odan birneshe márte sabaq ta berdim. Qazir hobbıim desem bolady. Alaıda, aldaǵy ýaqytta osy salaǵa shyndap kóńil bólip, qazaqsha ıoga úıirmesin ashýdy josparlap otyrmyn, – deıdi keıipkerimiz.
Qanat bos ýaqytynda jeke hobbıinen bólek, bala tárbıesine de asa mán beredi. Jubaıy Aısulýmen birge úıdegi tórt balasynyń (úsh ul jáne bir qyz) boıyna tek jaqsy qasıetterdi sińirýdi maqsat tutady. «Áke kórgen oq jonar» demekshi, óz isimen balalaryna úlgi bolýǵa tyrysady.
– Balalarym áli kishirek kezde bir qyzyq oqıǵa boldy. Úlken balam 8 jasta, ekinshi ulym 6-da edi. Ekeýin alyp, qaladaǵy avtobýstardyń birine otyrǵanmyn. Kondýktorǵa jol aqysyn bersem, ol maǵan artyq aqsha qaıtarypty. Balalaryma úlgi bolsyn dep olardyń kózinshe kondýktorǵa artyq aqshany qaıtardym. Úlken ulym: «Áke, ol aqshany nege qaıtardyń? Odan da bizge balmuzdaq alyp bermediń ba», - degeni bar emes pe? (dep kúlip jiberdi ol). Sonda men: «Balam, bul aqsha - sol kisilerdiń eńbegi. Bireýdiń aqysyn jeýge bolmaıdy», - dep túsindirdim.
Halyqpen jumys istegen soń baıqaımyn, qazir adamdardyń júregi sýyp ketken. Adamgershilik jetispeıdi. Sondyqtan shamam kelgenshe óz balalarymdy adal da ádil bolýǵa baýlyp kelemin. Sondaı-aq, olarǵa týǵan tilinde «áke», «ana» dep aıtqyzyp, kishkene kúninen qazaqsha tárbıeni berýge tyrystyq.
Túıin:
Halqymyzda «Jaqsyny kórseń, kóńiliń ashylady» degen sóz bar. Qolymen qaıshysyn, júregimen ómirlik qaǵıdasyn ustaǵan eńbek adamymen tanysý bizdiń oqyrmandarymyzdyń da kóńilin ashyp, kópshilik bile bermeıtin kóleńkedegi batyrlardy tanýǵa kómektesedi dep oılaımyz.
«Almaty-akshamy» gazeti, №142 (6277) 1 jeltoqsan, beısenbi, 2022 jyl.