atanǵan almatylyq talantty kompozıtor
Rahat-Bı Ábdisaǵınniń jańa operasynyń álemdik premeralary Ulybrıtanıanyń 4 qalasynda ótedi
Tanymal qazaqstandyq kompozıtor, pıanıs, ónertaný ǵylymynyń magıstri, halyqaralyq konkýrstardyń laýreaty, «Daryn» memlekettik jastar syılyǵynyń laýreaty, QR Prezıdentiniń «Eń daryndy ónerpazǵa» kýbogynyń ıegeri, P.I.Chaıkovskıı konkýrs laýreattary qaýymdastyǵynyń múshesi Rahat-Bı Ábdisaǵın osy jyly Shotlandıanyń tórt kórnekti sobory Robert Brústiń 750 jyldyǵyna oraı jazylǵan Shotlandıa koróldik konservatorıasynyń doktoranty jazǵan jańa operany usynady.
On úsh jasynan tanymal bolyp, kesek shyǵarmalar jaza bastaǵan Rahat-Bı Tólegenuly qazir ónerdiń eń bıik shyńyna kóterildi. Shyǵarmashylyǵy pisip-jetilgen, kemeline kelgen óner ıesi atandy. Tynymsyz eńbegi men jan-jaqty izdenisiniń arqasynda onyń esimi álemdegi eń myqty mýzykanttarmen qatar atalady. Qazirgi tańda Rahat-Bı Ábdisaǵın mártebeli óner sahnalarynda óz shyǵarmalaryn oryndap, kórermenniń kóz qýanyshyna aınaldy. Onyń shyǵarmalary tek óz elimizde ǵana emes, bizge beımálim sheteldiń tyńdarmandaryna da qýanysh syılap júr. Iá, álemdik óner sheberlerinen joǵary baǵa alyp, «Qazaq Mosarty» dep atanǵan Rahat-Bı Ábdisaǵınniń shyǵarmashylyǵy shet memleketterge de keńinen tanyldy. Qazir daryndy jastyń shyǵarmalary Eýropa, Azıa jáne Amerıka elderinde keńinen oryndalyp júr. Jeke roıál partıasyn kóbinese avtordyń ózi oryndaıdy. Talǵampaz Germanıa tyńdarmandary onyń ónerine joǵary baǵa berip, Rahat-Bıdiń oryndaýyndaǵy klasıkalyq fortepıano repertýarynan birqatar CD-dıskilerin shyǵardy.
Rahat-Bıdiń jańa bıigi
Bıylǵy jyl da Rahat-Bı úshin jemisti bolyp bastalyp otyr. Fılosofıa doktory, kompozıtor jáne pıanıs Rahat-Bı Ábdisaǵın 17 aqpanda Glazgo soborynda, 21 aqpanda Edınbýrgtegi Áýlıe Djaıls soborynda, Sent-Endrús ýnıversıtetinde, Áýlıe Salvator kapelasynda óziniń «Brús» saǵattyq operasyn qoıady. Sonymen qatar, 24 aqpan jáne 3 naýryzda Danfermlın abattyǵynda konserti ótedi.
Rahat-Bı «Brústy» sıpattaı otyryp, «bostandyq pen izgilik, tulǵa men bılik, kúres pen tózimdilik, toqtaýsyz tabandylyq pen qaıtpas erik, jeńis pen taǵdyr» týraly baıandaıdy.
– Bul bir adamnyń tarıhty qalaı jasaı alatyndyǵy, bir sheshimniń búkil halyqtyń ómirin qalaı túbegeıli ózgerte alatyndyǵy týraly áńgimeleıdi, – deıdi Rahat-Bı.
Shyndyǵynda, bul shyǵarma sobor operasy. Ol sobordyń akýstıkasynda oryndaýǵa arnalǵan jańa janr. Akterler quramyna Robert Brús (tenor), ánshiler ansambli jáne organ kiredi. Operaǵa opera ánshileri men ÓÚK dırıjerleri qatysady. Ár sahnada Rahat-Bı organda oınaıdy. Sondaı-aq, Robert Brús rólin magıstrant Alfred Mıchell somdamaqshy.
Jańa shyǵarma jańashyldyǵymen de erekshelenedi. Opera Glazgo ýnıversıtetiniń shotland ádebıeti profesory, aqyn Alan Rıahtyń jandy oqýy úshin on mınýttyq organ ývertúrasymen ashylatyn bolady. Ony Lúsı Kallen men Hú Seıa júrgizedi. Jalpy, «Brús» RCS jáne Sent-Endrús ýnıversıtetterindegi Rahat-Bıdiń doktorlyq zertteýiniń bóligi retinde jazylǵan. Lıbretto shamamen 1375 jyly Djon Barbýrdyń erte shotland tilinde jazǵan ortaǵasyrlyq «Brús» baıandaý poemasynyń úzindilerine negizdelgen.
– Men osy jyldar ishinde tarıhı kontekstti, sondaı-aq erte shotlandtardyń aıtylýyn anyqtaý jáne zertteý úshin jetekshi lıngvısermen jáne tarıhshylarmen jumys istedim. Qýanarlyǵy, biz mátindi metaforalyq jáne tikeleı transkrıpsıalaý boıynsha aıtarlyqtaı eńbek ettik. Opera kúrdeli, kóp daýysty (polıfonıalyq) mýzyka dástúrine qurmet kórsete otyryp, sheshýshi tarıhı oqıǵalardyń máńgiligin qazirgi kompozısıalyq tehnıkanyń kóp ólshemdi aspektilerimen biriktirip, ótken men bolashaq arasynda mýzykalyq kópir jasaıdy, – deıdi Rahat-Bı Ábdisaǵın.
Rahat-Bı lıbretto jáne tarıhı kontekst boıynsha akademıkter Daývıt Braýn, Maıkl Braýn, Teo Van Heınsbergen, Martın Makgregor, Rıannon Perdı, Djeımı Rıd-Bakster jáne Alan Rıahpen, organdar partıasy jáne resimdeý jóninen tanymal organshylar Mettú Bıtshen, Endrú Forbs, Maıkl Harrıs, Lúdger Lomann jáne Ǵabıt Nesipbaevpen keńesken kórinedi.
Qazirgi tańda Rahat-Bı ǵylymı zertteýlermen de keńinen aınalysyp, tabysty eńbek etýde. Ótken jyly Ulybrıtanıadaǵy ǵylymı qoǵamdastyqtyń shaqyrýymen Oksford pen Kembrıdjde boldy. Oksford ýnıversıtetiniń Výlfson kolejinde Rahat-Bı álem fızıkteriniń ǵylymı semınarynda baıandama jasap, ǵalymdar tarapynan joǵary baǵa aldy. Daryndy jas Oksfordqa zertteýshi retinde shaqyrtý aldy.
Rahat-Bı Ábdisaǵın dál qazir 150-den astam mýzykalyq shyǵarmalardyń, sonyń ishinde aýqymdy sımfonıalardyń avtory. Onyń mýzykasy Eýropanyń, Azıanyń jáne Amerıkanyń áıgili konsert zaldarynda oryndalyp, jeke avtorlyq konsertter berdi. Nemis ónertanýshylary Rahat-Bı shyǵarmalary týraly «Rahat-Bı mýzykasynda erekshe qurylym men matematıkalyq dáldik bar, sonymen birge ol poezıa men qumarlyqqa toly» dep baǵa bergen edi. Germanıada (Kreuzberg records, 2021–2023) onyń úsh fortepıano CD-dıskileri jaryq kórdi. Biz biletin Rahat-Bı 10 jasynda kásibı kompozıtorlar maqtana alatyndaı mýzyka jazyp, 13 jasynda KNK stýdenti atandy. Sonymen qatar, Qurmanǵazy atyndaǵy ulttyq konservatorıada oqyp, 17 jasynda QazUÓÝ magıstranty bolyp, MGK-da taǵylymdamadan ótti. Daryndy mýzykant óner sheberleriniń shyńdalý mektebi, P.I.Chaıkovskıı atyndaǵy konservatorıada 18 jasynda magıstrlik dısertasıasyn qorǵady. Bir basyna birneshe óner qonǵan Rahat-Bı 20 jasynda Italıanyń eń bedeldi úsh joǵary oqý ornynyń post-graduate bitirdi. 12 jasynda óziniń alǵashqy «Garmonıa qyrlary» jınaǵyn, 14 jasynda «Matematıka jáne qazirgi zamanǵy Mýzyka» atty eńbegin jazdy. Qazaq, orys, aǵylshyn, ıtalán tilderin erkin meńgergen. Rahat-Bı 13 jasynan bastap mádenıet jáne óner máseleleri boıynsha dárister oqı bastady. 2013 jyldan bastap Impuls akademıalarynyń turaqty múshesi (Gras), ICTM 2015-tiń eń jas oqytýshysy, ISA stıpendıaty (Múrsýshlag, 2015), KlangZeitMünster 2016, Sermoneta 2017.
Verlag Neue Musik Berlin baspasy (Germanıa, 2022) óziniń jeke sımfonıalyq orkestriniń ár aspabyna jazylǵan shyǵarmalardy qamtıtyn «tańdalǵan jeke shyǵarmalar» (Sammelband) arnaıy jınaǵyn shyǵardy. Oǵan deıin mundaı aýqymdy jobany tek uly ıtalándyq kompozıtor Luciano Berio (1925–2003) júzege asyrǵan edi. Talantty jas 2019 jyldan bastap – «New Music Generation» halyqaralyq kompozıtorlar baıqaýynyń negizin qalaýshy, kórkemdik jetekshisi jáne qazylar alqasynyń tóraǵasy.
– Meniń boıymda árqashan mýzykaǵa degen qushtarlyqtyń bolǵanyn bilemin. Biraq meniń akademıalyq, naqty maǵynadaǵy alǵashqy qadamdarym mýzykada 8-9 jasymda paıda boldy. Sol kezde men eń alǵashqy mýzykalyq shyǵarmalarymdy jaza bastadym. Osylaısha men kompozısıamen aınalysa bastadym. Sodan beri mýzyka meniń ózimdi bildirý tiline aınaldy, bul meniń dúnıetanymym men kózqarasymdy bildire alatyn eń tamasha tilge aınaldy, –deıdi Rahat-Bı Tólegenuly.
