Sońǵy sanksıalyq daǵdarys turǵyn úı naryǵyndaǵy «sharshy» baǵasynyń aıtarlyqtaı ósýine ákeldi.
2022 jyldyń 10 naýryzyndaǵy jaǵdaı boıynsha, Qazaqstanda AQSH dollarynyń resmı baǵamy 510 teńgege jetti, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz Energyprom.kz saıtyna silteme jasap.
Salystyrý úshin: aqpan aıynyń ortasha baǵamy bir dollar úshin nebári 434,4 teńge boldy. Qazirgi jaǵdaıda kóptegen suraq týyndaıdy, olardyń ishinde eń bastysy - turǵyn úı naryǵynan ne kútýge bolady?
Aıta keteıik, Reseıdiń Ýkraınadaǵy «arnaıy áskerı operasıasyn» jáne Reseı Federasıasynyń is-qımyl barysyn, onyń ishinde ıadrolyq qaýip-qaterdi eskere otyryp, qazir álemdegi birde-bir sarapshy birjaqty senarı usyna almaıdy. Biraq 2015-2016 jyldarǵa deıin sozylǵan 2014 jylǵy osyǵan uqsas daǵdarysty (Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaqqa kiretin el retinde Qazaqstanǵa eleýli túrde áser etken Qyrym jáne odan keıingi sanksıalar) eskere otyryp, jalpy jaǵdaıdy boljaýǵa bolady.
Qazaqstanda turǵyn úı naryǵyndaǵy baǵa álemdik valúta – AQSH dollary men eýronyń ulttyq valútaǵa qatysty baǵamyna aıtarlyqtaı baılanysty ekeni belgili. Baspana quny teńgeniń qunyna sáıkes keledi. Korrelásıa grafıkten anyq kórinedi.
Sondyqtan turǵyn úı baǵasy kóterile me degen suraqqa birjaqty jaýap berýge bolady: ıá, qymbattaıdy. 2014 jyldy mysalǵa alsaq, ol kezde AQSH dollary men eýronyń teńgege shaqqandaǵy quny 17,8%-ǵa kóterilse, jańa turǵyn úıdiń sharshy metri 15,2%-ǵa, al eski úıdiń «sharshy» birden 19,9%-ǵa qymbattaǵan. 2016 jylǵy devalvasıa nátıjesinde jańa turǵyn úı baǵasy 10%-ǵa derlik ósse, eski úıdiń quny 7,9%-ǵa qymbattaǵan.
Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy barlyq tólemder teńgemen júrgiziletinine qaramastan, Qazaqstan naryǵyndaǵy qurylys materıaldarynyń kópshiligi ımportqa, demek, ımporttyq baǵalarǵa, ıaǵnı shetel valútasyndaǵy baǵaǵa tikeleı táýeldi ekenin eskersek, qazaqstandyq qurylys salýshylardyń qymbattatýdan basqa amaly qalmaıdy.
Muny túsiný úshin Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy qurylys materıaldarynyń taýarlyq matrısasyn qarastyrý jetkilikti: tipti Qazaqstan Respýblıkasynyń ózinde óndiriletin - otqa tózimdi sementter men eritindiler segmentterindegi (naryqty jergilikti óndiris 70,1%-ǵa qamtıdy, beton buıymdary (98,1%), portlandsement (86,8%), eritindiler (99,8%), lak-boıaý materıaldary (66%) jáne t.b.- qazaqstandyq taýarlardyń quramynda ımporttyq quramdas bólikterdiń úlesi joǵary. Mysaly, eritindiler men boıaýlar jasaýǵa qajetti hımıalyq zattar Qazaqstan Respýblıkasynda óndirilmeıdi, sondyqtan da mundaı ónimderdiń baǵasy Qazaqstan Respýblıkasynda óndirilgenimen, qaıtadan ımportqa - negizinen EO elderinen (Germanıa, Anglıa, Fransıa jáne t.b.) keletin ımportqa táýeldi bolady degendi bildiredi.
Shyn máninde, valúta baǵamynyń kóterilýimen birge Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy qurylys qunynyń ósetinin jáne sonymen qatar turǵyn úı baǵasynyń avtomatty túrde qymbattaıtynyn bildiredi. Jaǵdaıdyń basqasha órbýi ekitalaı: áıtpese qurylys kompanıalary jańasyn bastaý bylaı tursyn, bastaǵan nysandardy da aıaqtaı almaı qalady.
Aıtpaqshy, qurylys materıaldary týraly aıta ketsek, qurylys sektorynyń ımportqa táýeldiligi budan buryn, 2021 jyly anyq baıqaldy. Valúta baǵamy jalpy alǵanda turaqty bolyp tursa da, AQSH dollarynyń resmı baǵamy qańtardyń aıaǵynda 422 teńge, jeltoqsannyń aıaǵynda 431,6 teńge boldy, ıaǵnı tek 2,3%-ǵa ǵana kóterildi. Degenmen, dúnıe júzinde qurylys materıaldary qymbattap, olardyń Qazaqstandaǵy baǵasy da soǵan saı kóterilip, turǵyn úı baǵasyn da ózimen birge qymbattatyp ketti.
Aǵymdaǵy jyly kezekti daǵdarystyq qunsyzdaný qubylystaryn jáne tıisinshe ımportqa táýeldi taýarlar baǵasynyń artýyn eskere otyryp, turǵyn úı sektoryndaǵy baǵanyń odan ári aıtarlyqtaı qymbatshylyǵyn kútýge bolady.
Jalpy, Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy baǵalardyń qymbattaýy men daǵdarystardyń birneshe tolqyny aıasynda bul sektordaǵy satyp alý qabiletine memlekettik turǵyn úı baǵdarlamalary – jeńildetilgen ıpoteka, turǵyn úı qurylys jınaqtary júıesi, zeınetaqy jınaqtaryn ishinara paıdalaný arqyly qoldaý kórsetýde. Eske sala keteıik, zeınetaqy jınaqtarynyń eń tómengi jetkiliktiliginiń burynǵy shekti mánderiniń áreket etý merzimi aǵymdaǵy jyldyń 1 sáýirine deıin jaramdy, odan keıin buryn keıinge qaldyrylǵan ósim kútilýde. Aǵymdaǵy jaǵdaıdy eskere otyryp, ulǵaıtýdy qaıtadan keıinge qaldyrý múmkindiginiń bar-joǵy belgisiz, biraq qazirgi ýaqytta bul qısyndy bolar edi.
Aıtpaqshy, biz Qazaqstandaǵy jyljymaıtyn múlikke ınvestısıa salý eń utymdy nusqalardyń biri ekenin jazǵan bolatynbyz. Jyljymaıtyn múliktiń baǵasy, ásirese, uzaq merzimdi perspektıvada, erte me, kesh pe, eýro men dollardyń ósýin júıeli túrde qýyp jetedi, al turǵyn úı senimdi ınvestısıa bolyp qala beredi.
Qazirgi jaǵdaıda turǵyn úı naryǵyndaǵy suranys tek jergilikti memlekettik baǵdarlamalar esebinen ǵana emes, sonymen qatar qazirdiń ózinde aıtylyp júrgen reseılikterdiń Qazaqstan Respýblıkasyna ımıgrasıasynyń esebinen odan ári ósýi múmkin.