Demokratıaǵa bastaıtyn týra jol.
Astanada Prezıdent janyndaǵy Adam quqyqtary jónindegi komısıanyń uıymdastyrýymen konstıtýsıalyq reformalarǵa arnalǵan dóńgelek ústel ótti. Jıyn barysynda Memleket basshysy usynǵan saıası jáne quqyqtyq reformalar talqylandy, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz Egemen.kz silteme jasap.
Sarapshylar keńesiniń tóraǵasy, profesor Sergeı Ýdarsev forýmdy ashqannan keıin aldaǵy ótetin referendýmnyń el tarıhy úshin mańyzdy ekenin atap ótti. Komısıa músheleri Konstıtýsıaǵa ózgerister men tolyqtyrýlar engizý jóninde referendým ótkizý shynaıy jáne demokratıalyq jol dep atap ótti.
«Elimizdiń konstıtýsıasyna engiziletin ózgerister men tolyqtyrýlar elimizdi demokratıalyq jolmen ári qaraı damýyn nyǵaıtady. Jalpy, osy túzetýler men tolyqtyrýlardy úsh baǵytqa bólýge bolady. Birinshisi, bılik arasyndaǵy qarym-qatynasty ońtaılandyrýǵa, ekinshiden, halyqtyń memlekettik basqarý isine qatysýyn keńeıtýge, úshinshiden, adamnyń jáne azamattyń quqyqtaryn qorǵaýdy, saqtaýdy kúsheıtýge baǵyttalǵan», dep túsindirdi Prezıdent janyndaǵy Adam quqyqtary jónindegi komısıanyń hatshysy Tastemir Ábishev.
Spıker óz sózinde Ata Zańdaǵy birinshi baptyń áli durys jumys istemeı turǵanyn atap ótti. Máselen, adam jáne onyń ómiri, quqyqtary men bostandyqtary memleket úshin eń joǵary qazyna jáne qundylyq ekeni birinshi bapta aıtylǵan.
«Bul bap áli durys jumys istemeı otyr. Nege? Sebebi bizdiń azamattar jáne elimizde turǵylyqty nemese ýaqytsha turyp jatqan sheteldik azamattar men qandastar Konstıtýsıalyq keńeske óz aryz-shaǵymdaryn jaza almaıdy. Bul turǵyda olardyń quqyqtary shektelgen. Osyndaı shekteýlerdi alyp tastaý úshin jáne eldegi adam quqyqtarynyń saqtalýyn álemdik standarttarǵa sáıkestendirý maqsatynda Konstıtýsıalyq sot qurylyp otyr. Endi eńbekshil mıgranttar, azamattyǵy joq adamdardyń bári Konstıtýsıalyq sotqa belgilengen tártippen shaǵym jazýǵa tolyq quqyǵy bar», - dedi Tastemir Ábishev.
Onyń aıtýynsha, reforma elimizdi basqarýdyń tıimdi nysandaryn belgileýge, demokratıalandyrýdyń ári qaraı halyqaralyq standarttarǵa saı damýyna baǵyttalǵan.
«Qazirgi tańda biz sýperprezıdenttik respýblıkadan ketip, yqpaldy Parlamenti bar, esep beretin Úkimeti bar prezıdenttik basqarý nysanyndaǵy respýblıkaǵa kóshemiz. Ózderińiz biletindeı, oblys máslıhattarynyń depýtattary eki júıemen saılanady. Al aýdandyq jáne qalalyq máslıhattar tek majorıtarlyq júıemen saılanady», - dep túsindirdi Tastemir Ábishev.
«Qazaqstannyń Azamattyq alánsy» zańdy tulǵalar birlestigi prezıdenti Baný Nurǵazıevanyń sózine súıensek, Konstıtýsıaǵa engizilip jatqan ózgerister halyqqa qajet. Óıtkeni bul ózgerister «Halyq únine qulaq asatyn» memleket tujyrymdamasyna saı keledi. Qoǵamdy demokratıalandyrýdyń irgetasyn qalaıdy.
«Buǵan deıin barlyq depýtat pen taǵaıyndalatyn tulǵalar tek saıası partıalar arqyly saılanyp keldi. Ol kezdegi júıe proporsıonaldyq dep ataldy. Al búgingi tańda aralas júıe ázirlendi. Ol majorıtarlyq dep atalady. Iaǵnı munda qandaı da bolsyn eliniń damýyna úles qosqysy kelgen azamat «men bolamyn» dep óziniń arnaıy jobasy arqyly saılana alady. Aıta ketý kerek, halyq bárin biledi, túsinedi. Kimniń ádiletsiz, kimniń qýlyq-sumdyqpen júrgenin biledi», dedi Baný Nurǵazıeva. Onyń aıtýynsha, aldaǵy ýaqytta saıası partıalar kóbeıip, olardyń arasynda básekelestik artpaq. Ásirese 98-baptaǵy jańa ózgertýlerdiń bárinde adam quqyqtaryna nazar aýdarylyp otyr.
«Eń aýqymdy deıtin ózgeristerdiń biri – jer týraly norma. Iaǵnı jerdiń jáne tabıǵı resýrstardyń ıesi halyq. Endi jer máselesine qatysty qandaı da daý bolsa, memleket ózi sheshim shyǵarmaıdy. Tek halyqtyń suraýymen jumys isteı alady»,- dedi Baný Nurǵazıeva.
Komısıanyń birqatar múshesi qoǵam men memlekettiń turaqtylyǵy men qaýipsizdigine kepildik beretin eldiń konstıtýsıalyq júıesin nyǵaıtýǵa jáne jańǵyrtýǵa nazar aýdardy. Sonymen qatar Komısıa sarapshylary Memleket basshysy usynǵan jańa konstıtýsıalyq model naqty saıası turaqtylyqty, qoǵamdyq kelisimdi, búkil halyqtyń ıgiligi úshin ekonomıkalyq damýdy qamtamasyz etýge múmkindik beretinine toqtaldy. Adam men azamattyń quqyqtary men bostandyqtaryn halyqaralyq standarttar deńgeıinde tıimdi qorǵaýǵa kepildik beretinin atap ótti.
Dóńgelek ústelge qatysýshylardyń baıandamalary men sóılegen sózderinde halyqaralyq quqyq normalaryn odan ári ımplementasıalaýdyń mańyzyna toqtaldy. Sondaı-aq jıyn barysynda adam quqyqtaryn qorǵaýdyń halyqaralyq jáne ulttyq tetikterin jetildirýdiń ózekti problemalary qozǵaldy.
Jalpy alǵanda, forýmǵa qatysýshylar usynylǵan saıası jáne quqyqtyq reformalardy qoldady, Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattaryn aǵymdaǵy jylǵy 5 maýsymdaǵy respýblıkalyq referendýmǵa belsendi qatysýǵa shaqyrdy.
Dóńgelek ústel jumysyna memlekettik organdar men YEU, BAQ, halyqaralyq uıymdar, joǵary oqý oryndary men Qazaqstannyń ǵylymı qoǵamdastyǵynyń ókilderi de qatysty.