Qasym-Jomart Toqaev pen Vladımır Pýtın Qazaqstan men Reseıdiń XIX Óńiraralyq yntymaqtastyq forýmynyń plenarlyq otyrysyna qatysty
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev jáne Astanaǵa resmı saparmen kelgen Reseı Prezıdenti Vladımır Pýtın Qazaqstan men Reseıdiń XIX Óńiraralyq yntymaqtastyq forýmynyń plenarlyq otyrysyna beınebaılanys rejıminde qatysty, dep habarlaıdy almaty-akshamy.kz
Jıyn aldynda Reseı Prezıdentin saltanatty qarsy alý rásimi ótti. Qasym-Jomart Toqaev pen Vladımır Pýtın bir-birine resmı delegasıa múshelerin tanystyrdy. Qurmet qaraýyly rotasynyń bastyǵy eki el basshylaryna raport bergen soń, Qazaqstan men Reseıdiń memlekettik ánurandary shyrqaldy. Sodan keıin prezıdentter «Aqorda» rezıdensıasynyń Mármár zalyna baryp, forýmǵa onlaın-rejımde qosyldy.
Qasym-Jomart Toqaev Óńiraralyq yntymaqtastyq forýmy 20 jyl ishinde eki eldiń ózara tıimdi strategıalyq seriktestigin nyǵaıtýǵa zor úles qosyp, óziniń mańyzdylyǵy men tıimdiligin kórsetkenin atap ótti. Onyń aıtýynsha, Qazaqstan men Reseıdiń saýda-ekonomıka, ınvestısıa salalaryndaǵy jáne ónerkásiptik kooperasıadaǵy yqpaldastyǵy jyldan-jylǵa turaqty túrde artyp keledi.
– Búginde ekijaqty taýar aınalymy 27 mıllıard dollarǵa jetti. Bul – rekordtyq kórsetkish. Reseıden tikeleı tartylǵan ınvestısıa kólemi 20 mıllıard dollardan asty. Qazaqstanda jumys isteıtin sheteldik úlesi bar 42 myńnan astam kásiporynnyń jartysyna jýyǵy, ıaǵnı 19 myńy reseılik kompanıalar. Biz ekonomıkanyń ónerkásip, aýyl sharýashylyǵy, kólik, ınfraqurylym sıaqty salalarynda tyǵyz qarym-qatynas jasaımyz. Energetıka baǵytyndaǵy yntymaqtastyq deńgeıi artyp keledi. Jaqynda Reseı gazyn Qazaqstan aýmaǵy arqyly Ózbekstanǵa tasymaldaý jobasynyń iske qosylýy aıtýly oqıǵa boldy. Bul joba Ortalyq Azıanyń óńirlik turaqtylyǵy men energetıkalyq qaýipsizdigin nyǵaıtýda sheshýshi ról atqarady. «Tatneft» kompanıasymen birge qýaty jylyna 340 myń tonnaǵa deıin býtadıen óndiretin Qazaqstan-Reseı zaýytynyń qurylysy bastaldy. Polıetılen shyǵaratyn kásiporyn salýǵa qatysty kelissózder aıaqtaldy. 2019 jyldan bastap Óndiristik kooperasıa salasyndaǵy birlesken is-qımyl baǵdarlamasy tabysty jumys istep jatyr. Qazirdiń ózinde bul baǵdarlama boıynsha quny 3,2 mıllıard dollar bolatyn 30 joba iske asyryldy. Jalpy kólemi 27 mıllıard dollardan asatyn taǵy 60-qa jýyq joba júzege asyrylýda nemese pysyqtalýda. Munyń bári Qazaqstan men Reseıdiń strategıalyq seriktes ári odaqtas ekenin aıqyn kórsetedi, – dedi Memleket basshysy.
Qasym-Jomart Toqaev aýyl sharýashylyǵy taqyrybyna arnalǵan Forýmnyń Qostanaı oblysynda, ıaǵnı Qazaqstannyń naǵyz astyqty ólkesinde ótkizilýiniń sımvoldyq mánine nazar aýdaryp, agroónerkásip kesheni salasyndaǵy saýda men ózara tıimdi kooperasıany keńeıtý úshin zor múmkindik bar ekenine toqtaldy. Onyń pikirinshe, Qazaqstan men Reseı aýyl sharýashylyǵy óniminiń iri óndirýshisi sanalady jáne astyq eksporty boıynsha álemdik kóshbasshylardyń ondyǵyna kiredi. Sondaı-aq álemdegi egistik alqaptarynyń shamamen 10 paıyzy, jaıylymdyq jáne shabyndyq jerlerdiń 9 paıyzy osy eki memleketke tıesili.
– Qazaqstanda sońǵy 5 jylda aýyl sharýashylyǵy óniminiń jalpy kólemi 2 eseden astam ulǵaıdy. Atalǵan saladaǵy ónim eksporty eki ese artyp, 6 mıllıard dollarǵa jýyqtady. Búginde bul baǵyttaǵy ónimderimiz álemniń 80 eline jetkiziledi. Byltyr Azyq-túlik qaýipsizdiginiń jahandyq ındeksinde Qazaqstan 113 eldiń ishinde 32-shi oryndy ıelendi. Osylaısha, biz agroónerkásip keshenin dáıekti túrde damytyp otyrmyz. Búgingi forýmda elderimizdiń azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etý úshin teń quqyly jáne bir-biriniń múddesin eskerý qaǵıdattary negizinde ortaq kelisimge kele otyryp, jańa tásilder ázirlenetinine senimdimin, – dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Memleket basshysy forýmǵa qatysýshylardyń nazaryn birqatar ózekti máselege aýdardy. Qasym-Jomart Toqaev, eń aldymen, Qazaqstannyń agrarlyq sektoryn ındýstrıalandyrý máselesine toqtalyp, úsh jyl ishinde agroónerkásip keshenindegi qaıta óńdelgen ónim úlesin 70 paıyzǵa deıin arttyrý mindeti júktelgenin aıtty.
– Bul mindetti oryndaý úshin áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik taýarlarynyń ımportqa táýeldiligin tómendetýge baǵyttalǵan iri ınvestısıalyq jobalar júzege asyryla bastady. Aldaǵy jyldary 115 taýarly sút fermasy salynady. Bul sút óndirý kólemin 600 myń tonnaǵa arttyrýǵa múmkindik beredi. Sondaı-aq jylyna 120 myń tonnadan astam et óndiretin 15 iri qus fabrıkasyn paıdalanýǵa beremiz. Aldaǵy bes jylda Qazaqstannyń agrosektorynda jalpy somasy 2,7 trıllıon teńge bolatyn 900-ge jýyq ınvestısıalyq jobany iske asyrý josparlanyp otyr. Ozyq halyqaralyq standarttarǵa, sonyń ishinde «Halal» standartyna saı ári básekege qabiletti, ekologıalyq taza jáne eksportqa baǵdarlanǵan ónim shyǵarýǵa basa mán beriledi, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy agroónerkásip jáne eksport áleýetiniń tolyqqandy paıdalanylmaýyna kóp jaǵdaıda kólik-logıstıka salasyndaǵy shekteýler áser etedi degen pikir aıtty. Mysaly, logıstıka jáne qoıma júıesiniń tapshylyǵyna baılanysty Qazaqstan men Reseıde óndirilgen aýyl sharýashylyǵy ónimderiniń shyǵyny 40 paıyzǵa jýyqtaıdy.
– Ónim saqtaý ınfraqurylymyn damytý, sonyń ishinde elevatorlardy, kókónis, jemis-jıdek qoımalaryn kóbeıtý ekijaqty yntymaqtastyqtyń mańyzdy baǵytyna aınalýǵa tıis. Qazaqstan jýyq arada klımattyq baqylaý júıesi bar ónim saqtaý qoımalarynyń syıymdylyǵyn 1 mıllıon tonnaǵa ulǵaıtýdy josparlap otyr. Bizde Qytaı, Úndistan, Taıaý Shyǵys elderi sıaqty keleshegi zor ónim ótkizý naryqtary bar. Olardyń azyq-túlikke suranysy ulǵaıa túskenin eskersek, «Soltústik – Ońústik» kólik dáliziniń de róli kúsheıedi. Ortalyq Azıa arqyly logıstıkanyń jańa baǵyttaryn damytý jáne Qytaımen aradaǵy qazirgi kólik baǵdarlarynyń júk ótkizý múmkindigin arttyrý yqpaldastyqtyń basym baǵyttarynyń biri bola alady. Osyǵan baılanysty Kaspıı teńizindegi Quryq jáne Aqtaý porttaryna aýqymdy jańǵyrtý jumystaryn júrgizýdi josparlap otyrmyz. Qytaı baǵytynda «Dostyq – Moıynty» temirjol ýchaskesiniń ekinshi jolyn salý jobasyn júzege asyrýǵa kiristik. Jalpy, Qazaqstanda aldaǵy úsh jylda 1,3 myń shaqyrymnan astam temirjol salynady, – dedi Memleket basshysy.
Prezıdent zamanaýı agrarlyq ǵylymdy damytý jáne agroónerkásip keshenine ınovasıany belsendi túrde engizý isin yntymaqtastyqtyń taǵy bir mańyzdy baǵyty retinde atady. Memleket basshysynyń aıtýynsha, Qazaqstan zertteý ýnıversıtetteriniń rólin kúsheıte otyryp, «bilim – ǵylym – óndiris» úshtaǵan júıesi aıasynda ǵylym salasyn reformalaýdy bastady. Bul rette Qasym-Jomart Toqaev birlesken agroınnovasıa ortalyqtaryn qurýdy usyndy. Olar jańa tehnologıalardy, sonyń ishinde jasandy ıntellektini komersıalandyrýmen jáne óndiriske engizýmen aınalysar edi.
Budan bólek, ózimizdiń daqyldar tuqymyn kóbeıtý – taǵy bir strategıalyq mindettiń biri. Qasym-Jomart Toqaev kartop pen qant qyzylshasy sıaqty negizgi daqyldar boıynsha Qazaqstandaǵy otandyq seleksıanyń úlesi 10 paıyzǵa jetpeıtinin atap ótip, qalyptasqan jaǵdaıdy shuǵyl retteýge shaqyrdy.
– Ósimdik sharýashylyǵynda mıneraldyq tyńaıtqyshtardyń jetkilikti deńgeıde qoldanylmaýy problemaǵa aınaldy. Qazaqstanda ǵylymı negizdelgen qajettiliktiń 25 paıyzy ǵana, al Reseıde is júzinde úsh ese kóp óteledi. Sonyń saldarynan aýyl sharýashylyǵy daqyldarynyń basym bóligi boıynsha Qazaqstannyń ónim alý kórsetkishi basqa jetekshi agrarlyq derjavalarǵa qaraǵanda ázirge aıtarlyqtaı tómen. Reseı – álemde eń iri organıkalyq tyńaıtqysh eksporttaıtyn eldiń biri. Ónim ótkizý naryǵynyń ózgerýine baılanysty Qazaqstandaǵy Reseı tyńaıtqyshtarynyń ımporty aıtarlyqtaı artty. Munyń saldary otandyq kásiporyndarǵa áser etip otyr. Biz EAEO-nyń ishki naryǵynda bir-birimizben básekelespeýimiz kerek dep sanaımyn. Biz birlese otyryp, fermerlerimizge tyńaıtqyshtardy qol jetimdi etý jáne syrtqy naryqtarǵa shyǵý joldaryn izdestirýimiz qajet. Qazaqstan azyq-túlik, tyńaıtqysh jáne daqyl tuqymdary halyqaralyq sanksıalyq shekteýlerge ilikpeýi kerek degen pozısıany ustanady. Óıtkeni ol jahandyq azyq-túlik qaýipsizdigin nyǵaıtý úshin qajet, – dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Qasym-Jomart Toqaev taıaý arada Qazaqstannyń mashına jasaý salasyna kórsetiletin memlekettik qoldaý sharasynyń baǵyty kezeń-kezeńmen ózgeretinin aıtty. Aldaǵy ýaqytta tehnıkany iri bólshekterden ǵana emes, birte-birte usaq bólshekten qurastyratyn aralas óndiriske basymdyq beriletinin jetkizdi. Bul rette Prezıdent eńbek ónimdiligine, ımporttalatyn qosalqy bólshekterdiń jergilikti óndirisin jolǵa qoıýǵa jáne ónimdi jumys oryndaryn ashýǵa basa mán berý mańyzdy ekenin atap ótti.
Memleket basshysynyń aıtýynsha, keleshekte kúsheıe túsetin sý resýrstarynyń tapshylyǵy Qazaqstan úshin ózekti problemanyń biri sanalady. Otandyq ekonomıkanyń negizgi salalarynda, ásirese, aýyl sharýashylyǵynda sýdyń kóp mólsherde paıdalanylýy jaǵdaıdy odan saıyn kúrdelendire tústi.
– Biz sý sektoryn jańǵyrtýǵa kiristik. Jańadan 20 sý qoımasyn salyp, kem degende 15 sý qoımasyn rekonstrýksıalaý, sondaı-aq 3500 shaqyrymnan astam kanaldy jańǵyrtý jáne sıfrlandyrý josparlanyp otyr. Bul sharalar 2027 jylǵa qaraı qosymsha 2 tekshe kılometrge jýyq sýmen qamtamasyz etýge múmkindik beredi. Qazaqstanda jańa Sý kodeksi ázirlenýde. Bul qujat sý resýrstarynyń tapshylyǵyn azaıtýǵa baǵyttalǵan. Reseımen birge Jaıyq, Ertis sekildi iri ózenderdiń basseıinderinde zertteý júrgizý jónindegi yntymaqtastyqty jandandyrý úshin Biryńǵaı jol kartasy júzege asyrylyp jatyr. Mundaı kúrdeli problemany sheshýge bir ǵana eldiń kúsh-jigeri jetpeıdi. Bul máseleni múddeler teńgerimin saqtap, birlese áreket etý arqyly sheshý qajet. Osy múmkindikti paıdalana otyryp, bizdiń Reseımen strategıalyq seriktestik qarym-qatynasymyz eki el halyqtarynyń múddesi jolynda sý resýrstaryn birlese tıimdi paıdalanýǵa qatysty teńgerimdi tásildiń kepili bolatynyna senimdimin, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Qazaqstan Prezıdenti sózin qorytyndylaı kele, buryn-sońdy bolmaǵan jahandyq syn-qaterler jaǵdaıynda azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etýge baǵyttalǵan eki eldiń kúsh-jigerin úılestirý mańyzdy ekenin atap ótti. Memleket basshysy birlesken nátıjeli jumysqa atsalysqany úshin Reseı Prezıdenti Vladımır Pýtınge, Forýmnyń reseılik jáne qazaqstandyq qatysýshylaryna alǵys aıtty.
Sonymen qatar Qazaqstan men Reseıdiń XIX Óńiraralyq yntymaqtastyq forýmynda Reseı Federasıasynyń Prezıdenti Vladımır Pýtın, Qazaqstan Respýblıkasy Premer-Mınıstriniń orynbasary Serik Jumanǵarın, Reseı Federasıasy Úkimeti tóraǵasynyń orynbasary Alekseı Overchýk sóz sóıledi.