Bala – adamnyń baýyr eti. Kez kelgen ata-ana balasy dese, janushyryp, onyń qaýipsizdigi men bolashaǵyna alańdaıdy. Dese de keıde balanyń jan dúnıesin, qorshaǵan ortasyn jiti qadaǵalap úlgermeı, olardyń qaıǵyly jaǵdaılarǵa tap bolýyna jol berip qoıatynymyz bar. Osy oraıda, 1 maýsym – Halyqaralyq balalardy qorǵaý kúni qarsańynda Aqshamnews.kz tilshisi sońǵy jyldardaǵy balalarǵa qarsy jasalǵan qylmystar týraly tyń derekterdi zerttep, arnaıy materıal usynady.
"46 myńǵa jýyq bala zábir kórgen"
Qazaqstanda sońǵy úsh jylda kámeletke tolmaǵandarǵa qarsy 45 970 qylmys tirkelgen. Bul — jaı ǵana sandar emes, árqaısysy — bir balanyń taǵdyry. QR Bas prokýratýrasynyń Quqyqtyq statısıka komıteti usynǵan derekterge súıensek, bul qylmystardyń 7714-i asa aýyr dep tanylǵan.
2023 jyly – 16 810,
2024 jyly – 25 348,
2025 jyldyń alǵashqy tórt aıynda – 3812 qylmys tirkelgen.
Asa aýyr qylmystar sany da jyldan jylǵa ósip keledi. Onyń ishinde:
-
Zorlaý (QK 120-baby): 3 jylda 3311 jaǵdaı (2024 jyly – 1710, 2023 jyly – 1388, 2025 j. qańtar–sáýir – 213);
-
Seksýaldyq sıpattaǵy ózge de májbúrleýler (QK 123-baby): 3 jylda 140 jaǵdaı;
-
Ózin-ózi óltirýge jetkizý (QK 105-baby): 1802 derek tirkelgen.
45 970 qylmystyń tirkelgenin alyp qarar bolsaq, úsh jyldaǵy kúnderge bólgende, bir kúnde - 42 bala qylmys qurbany bolǵan. Bul - alańdatarlyq jaıt.
ınfografıka: aqshamnews.kz
"Uıat bolady" men "eshkim senbeıdi"-niń arasynda qalǵan únsizdik
Psıholog Ulmeken Sándibekqyzy atalmysh sıfrlar qoǵamnyń únsiz qalmaýyn talap etetinin aıtty. Ol sondaı-aq, zorlyq-zombylyq kórgen balanyń psıhologıasyn túsindirip, ata-analarǵa dabyl qaqty.
Ulmeken Sándibekqyzy
praktık-psıholog, geshtalt-terapevt
“Tájirıbemde kezdesken keısterge súıensem, kóbinde “uıat bolady, qoryqtym, bopsalady, senimdi adam bolmady, eshkim senbeıdi, ózimnen kóredi”-degen sıaqty sóz tirkesterin estımin. Bul — únsiz qalýǵa ıtermeleıtin tuıyq sheńber. ”, – deıdi maman.
Psıhologtyń aıtýynsha, balany qoǵamnan emes, senimsiz ortadan saqtaý kerek. Eger ata-ana balasymen ashyq sóılese almasa, ol qıyn sátte jalǵyz qalady. Bul – zorlyqtyń aldyn alýdaǵy basty qaýipterdiń biri.
"Aldyn alý – áńgimeden bastalady"
Ulmeken Sándibekqyzy ata-analarǵa balalarmen jıi ashyq sóılesý kerektigin aıtty
“Balamen ashyq sóılesý, onyń emosıasyn tanyp úırený – zorlyqqa qarsy eń myqty qalqan. Jeke shekarasyn sezinetin, senimdi ortasy bar bala – álsiz bolmaıdy. Ol kómekti ózi suraı alady. Zorlaný da joǵaltýǵa jatady. Sol sebepti qaıǵyrýdyń 5 kezeńinen ótedi (shok sáti, moıyndamaý ári oqshaýlaný, saýdalasý, kúızelis, qabyldaý). Bul prosesterdi arnaıy mamannyń kómegimen ótken abzal”, – deıdi psıholog.
Balaǵa qaýipsizdik erejelerin úıretip, senim artýdy, kıberbýllıng sekildi jańa qaterlerge qarsy turý joldaryn da aıtý qajet. Bul – tek ata-ananyń ǵana emes, júıeli profılaktıkalyq saıasattyń mindeti.