Májilis depýtaty Asqat Aımaǵambetov óziniń Telegram-arnasynda QR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń derekterin keltirdi. Oǵan sáıkes, Qazaqstanda kún saıyn eki áıel qaterli isikten qaıtys bolady. Taspanews.kz tilshisi sarapshylarmen suhbattasyp, áıelderde onkologıany qozdyratyn adam papılloma vırýsyna qarsy vaksınanyń qanshalyqty tıimdi jáne qaýipsiz ekenin bildi. Sonymen qatar, vaksına týraly jalǵan aqparat taratyp, oǵan qarsy úgitteýshilerdi toqtatý qalaı júzege asýy kerektigi sóz boldy.
«Kúnine eki ólim»
«Densaýlyq saqtaý mınıstrligi APV ınfeksıasyn jáne jatyr moıny obyrynyń aldyn alýdyń jalǵyz ádisi – vaksınasıa ekenin málimdedi. Mınıstrliktiń málimetinshe, Qazaqstanda jyl saıyn jatyr moıny obyrynyń 1900-ge jýyq jańa jaǵdaıy tirkeledi (kúnine bes jaǵdaı), jáne 600-den astam áıel osy patologıadan qaıtys bolady (kún saıyn eki áıel)», – dep jazdy Aımaǵambetov.
Ol Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy usynymyna sáıkes, 135 elde, sonyń ishinde Qazaqstanda, APV-ǵa qarsy vaksına Ulttyq egý kúntizbesine engizilgenin eske saldy. Kóptegen álemdik zertteýler adam papılloma vırýsyna qarsy vaksınasıanyń «qaýipsizdigi men joǵary tıimdiligin» kórsetedi.
Sonymen qatar, áleýmettik jelilerde vaksınaǵa qatysty jalǵan aqparattardyń paıda bola bastaǵany eskertildi.
«Áleýmettik jelilerde vaksına sterılızasıa men bedeýlikke ákeletini týraly aqparat shyndyqqa janaspaıdy jáne ǵylymı turǵyda dáleldenbegen. Mundaı jalǵan aqparat taratqan adamdardyń áreketine quqyqtyq baǵa berý úshin materıaldar quqyq qorǵaý organdaryna tapsyryldy», – dedi Májilis depýtaty.
Asqat Aımaǵambetov bul ustanymnyń durys ekenine senimdi, sebebi «densaýlyq saqtaý salasyna qatysty feıkterdiń taralýy qoǵam úshin aýyr zardaptarǵa ákelýi múmkin» dep atap ótti.
«Antıvakserler men vaksınalar týraly jalǵan aqparat birneshe ret vaksınasıa kórsetkishteriniń tómendeýine ákeldi. Bul halyqtyń osal toptaryna qaýip tóndirdi. Egýge qarsy shyqqandar óz áreketteri úshin jaýapkershilikti sezinýi tıis. Keıbir elderde azamattardyń densaýlyǵyna zıan keltiretin jalǵan aqparatty qasaqana taratqany úshin aıyppuldar men qylmystyq jaýapkershilik qarastyrylǵan», – dep atap ótti ol.
«Áıelderdegi onkopatologıa boıynsha 2-shi orynda»
Dáriger, QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Áleýmettik-mádenı damý komıtetiniń múshesi Gúldara Nurymova Taspanews.kz tilshisimen suhbat barysynda, Qazaqstanda 11 jastaǵy qyzdardy joǵary onkogendi APV túrlerine qarsy 4 valentti vaksınamen egý bastalǵanyn aıtty.
«Qazaqstanda qoldanylatyn APV-ǵa qarsy vaksına aýrýdyń 4 túrinen qorǵaıdy. Olar – 6, 11, 16, 18 túrleri. Áleýmettik jelilerde APV vaksınasynyń jas qyzdar densaýlyǵyna zıandy áseri bar degen aqparat taratyldy. Bul bolashaqta bedeýlikke ákeledi degen kúdikti nasıhattady. Áleýmettik jelilerdegi barlyq aqparat shyndyqqa janaspaıdy», – dedi májilis depýtaty.
Ol bul vaksınanyń ne úshin jasalatynyn túsiný qajet ekenin atap ótti.
«Adam papılloma vırýsy – vırýstardyń úlken toby, olardyń 200-den astam túri bar. Keıbireýleriniń onkogendigi asa joǵary jáne denede qaterli isikterge ákelýi múmkin. APV-nan bolatyn eń kóp taralǵan dert – jatyr moıny obyry. Qazaqstanda jatyr moıny obyry 25 pen 44 jas aralyǵyndaǵy áıelderde onkopatologıa arasynda 2-shi orynda», – dedi Gúldara Nurymova.
Onyń aıtýynsha, adam papılloma vırýsyn juqtyrý jaǵdaılary kóp, sebebi ol tikeleı baılanys arqyly taralady. Depýtat «jynystyq qatynasy turaqty adamdardyń barlyǵy derlik ómirinde APV-ny tym bolmasa bir ret juqtyratynyn» atap ótti.
«Statısıkaǵa sáıkes, APV-ny 10 adamnyń 8-i juqtyrady. Kóp jaǵdaıda ınfeksıa sımptomdary baıqalmaıdy jáne 12-24 aı ishinde ózdiginen ótip ketedi. Alaıda, joǵary onkogendik qaýpi bar APV túrlerin juqtyrǵan kezde, ınfeksıa sozylmaly túrge aýysýy múmkin, bul keıin qaterli isikke ákeletin ózgeristerge ulasýy múmkin. Eger olar ýaqtyly anyqtalmasa jáne emdelmese, qaterli isikke aınalýy múmkin», – dep túsindirdi ol.
Sondyqtan «áıelder arasynda onkologıalyq aýrýdyń damý qaýpin azaıtý maqsatynda APV-ǵa qarsy vaksınasıanyń mańyzdylyǵy men qajettiligin erekshe atap ótý qajet».
«Vaksına ınfeksıanyń 90%-nan qorǵaıdy»
Onkolog Alıma Satanova (QazORǴZI) bizdiń redaksıaǵa bergen suhbatynda APV-ǵa qarsy vaksınasıa «adam papılloma vırýsymen baılanysty aýrýlardyń aldyn alýdyń eń tıimdi sharalarynyń biri» dep málimdedi.
«Zertteýler kórsetkendeı, APV vaksınalary jatyr moıny obyry, analdy qaterli isik, jynys múshesiniń, qynaptyń jáne tamaqtyń qaterli isigi, sondaı-aq jynys súıelderin týdyratyn vırýstardyń 90%-nyń aldyn alady», – dedi ol.
Onkologtyń aıtýynsha, vaksınasıa jynystyq qatynas bastalǵanǵa deıin, ıaǵnı vırýsty juqtyrý yqtımaldyǵy az kezde jasalýy kerek, sol kezde ol tıimdirek bolmaq. Degenmen, tipti vırýs juqtyrǵan jaǵdaıda da, vaksınasıa eresekter úshin de tıimdi, sebebi ol qaterli isik pen qaterli isikke ákeletin jaǵdaılardyń týýyn azaıtady.
«Bul vaksınalar kóptegen klınıkalyq synaqtardan ótti jáne búkil álemde keńinen qoldanylady. Vaksınasıa baǵdarlamalary álemniń 100-den astam elinde engizilgen», – dedi ol.
Dáriger «vaksınasıadan keıin janama áserler bolýy múmkin, alaıda olar ádette jeńil jáne qysqa merzimdi» ekenin atap ótti (mysaly, egý ornyndaǵy aýyrsyný, bas aýrýy, jeńil qyzba).
«APV vaksınalary qaýipsiz bolyp sanalady jáne zerthanalyq zertteýlerden klınıkalyq synaqtarǵa deıin daıyndyqtyń barlyq kezeńderinde qatań tekserýden ótedi. Naryqqa shyqqannan keıin olardyń qaýipsizdigin halyqaralyq jáne ulttyq retteýshiler baqylaıdy», – dep atap ótti Satanova.
«Aqparattandyrý mańyzdy»
Zańger Nadejda Geldt qazir APV vaksınasy týraly jalǵan aqparat taratatyn antıvakserlerge arnalǵan jazany kúsheıtýdiń «máni bar» dep sanaıdy.
«Osylaısha olar kez-kelgen nárseni aıtýdan qorqatyn bolar edi jáne sol arqyly qarsy pikir bildirýshiler men úgitteýshiler sany da azaıar edi. Alaıda, bul jaǵdaıda saldarmen emes, olardyń jalǵan aqparat taratý sebebimen kúresý qajet. Nelikten bul adamdar egýge qarsy boldy, nege jaqtaýshylary kóp ekenin túsiný kerek. Bul jetkilikti bilimniń bolmaýyna, memlekettik organdar tarapynan aqparattyń azdyǵyna baılanysty bolýy múmkin», – dep sanaıdy zańger.
Onyń pikirinshe, antıvakserlerge tıisti ǵylymı bilim berý mańyzdy. Geldt eger vaksınasıa josparlansa, onda «memlekettik organdar tarapynan úlken aqparattyq jumys júrgizilýi kerek» dedi.
«Bilmestik adamdardy qandaı da bir aqparatqa júginýge májbúr etedi. Sondyqtan olar antıvakserlerge ilesip kete barady. Árıne, biz barlyǵyna qylmystyq jaýapkershilikti aıtyp, úrkitip qoıýymyz múmkin, sebebi antıvakserlerdiń áreketi aýyr zardaptarǵa ákeledi-aq. Mysaly, eger adam ýaqtyly egýden ótpese, bolashaqta bul ólimge ákep soǵar. Biraq osyndaı qaýip-qaterdiń baryn aıtyp qana qoǵamdaǵy artyq oılardyń taralý tendensıasyn toqtatý qoldan kelmes»,– dep túıindedi ol.
Astanadaǵy dóńgelek ústel
Jaqynda Densaýlyq saqtaý mınıstrligi baspasóz qyzmeti Taspanews.kz tilshisine 17 qyrkúıekte Astanada 11 jastaǵy qyzdarǵa APV-ǵa qarsy vaksınasıa júrgizý boıynsha dóńgelek ústel ótetinin habarlady.
«Oǵan memlekettik organ ókilderi, onkogınekologtar, ımmýnologtar, Nurlan Asanov (Nurlan ımam), Aıgúl Múkeı jáne basqalar qatysady. Belgili telejúrgizýshi, qoǵam qaıratkeri Laılá Sultanqyzy moderator bolady. İs-sharaǵa egýden ótken áıelder men jatyr moıny obyry anyqtalǵan áıel qatysady. Basty maqsat – APV-na qarsy vaksınasıanyń mańyzdylyǵyn jaqsy túsinýge yqpal etý jáne ony engizý men kópshilikke taratýdyń tıimdi tásilderin ázirleý. Nátıjesinde bul jatyr moıny obyryna shaldyǵýdan qorǵap, odan aman qalýǵa kómektesedi»,– dep habarlady baspasóz qyzmeti.
Densaýlyq saqtaý mınıstrligi 2019 jyly álem boıynsha APV-nan áıelder arasynda 620 myńǵa jýyq, al erlerde 70 myńǵa jýyq qaterli isik aýrýyna shaldyqandar bary týraly málimetter keltirdi. Olar “qazirgi ýaqytta APV ınfeksıasyn emdeý ádisi joq» dep túsindirdi.
Sondyqtan vaksınasıa – juqtyrý men derttiń aldyn alýda asa mańyzdy.
Taspanews.kz