Qazaqstan Úkimeti arnaıy iske asyrylǵan sharalar nátıjesinde eldegi kedeılik deńgeıi tómenlegenin aıtyp otyr, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz.
«Halyqty áleýmettik qoldaý jónindegi belsendi sharalardyń arqasynda 2001-2021 jyldar kezeńinde Qazaqstanda kedeılik deńgeıi, ıaǵnı tabysy eń tómengi kúnkóris deńgeıinen tómen halyqtyń úlesi 46,7%-dan 5,2%-ǵa deıin tómendedi»,- delingen Eńmekmıni baspasóz qyzmetiniń habarlamasynda.
Áleýmettik saıasattyń negizgi mindeti jáne onyń tıimdiliginiń basty ólshemi Qazaqstan halqynyń ál-aýqatyn udaıy arttyrý bolyp tabylady. Eldegi kedeılik deńgeıiniń serpindi tómendeý úrdisi 2000-2005 jyldar kezeńinde qoldanysta bolǵan respýblıkalyq baǵdarlamalardy iske asyrýdyń nátıjesi boldy. Bul úderiste 2002 jyly kúshine engen «Memlekettik ataýly áleýmettik kómek týraly» Zańnyń qabyldanýy erekshe ról atqardy. Bul qujatta qandaı da bir obektıvti sebepterge (jasyna, ýaqytsha eńbekke jaramsyzdyǵyna, densaýlyq jaǵdaıyna, jumystyń bolmaýyna jáne t.b.) baılanysty óz tynys – tirshiligi úshin jaǵdaılardy qamtamasyz etýde qıyndyq kórip otyrǵan tabysy az azamattarǵa ataýly áleýmettik kómek (budan ári – AÁK) kórsetý kózdeledi.
Eldiń ındýstrıalyq damýdyń jańa kezeńine ótýi jaǵdaıynda qoldanystaǵy eń tómengi áleýmettik standarttardy qaıta qaraý, AÁK kúsheıtý, enjar kómekten ómirlik qıyn jaǵdaıdy eńserý úshin otbasylardyń eńbek belsendiligi men kúsh-jigerin yntalandyratyn belsendi saıasatqa kóshý qajettiligi qalyptasty. Osyǵan baılanysty 2020 jyldan bastap ataýly áleýmettik kómek kórsetýdiń qoldanystaǵy júıesi túzetildi. Negizgi baǵdar eńbekke yntalandyrý, tabysy az azamattardyń tabystary men memlekettik qoldaý mólsherlerin esepke alýǵa qatysty ashyqtyq pen ádildikti qamtamasyz etý boldy.
Engizilgen sharalardy iske asyrý keshende júzege asyrylady jáne kópbalaly analardy qoldaýdy, jańǵyrtylǵan ataýly áleýmettik kómekti, kepildik berilgen áleýmettik toptamany qamtıdy.
AÁK kórsetýdiń jańa tásilderi mynalardy kózdeıdi:
1) tabysyna qaramastan, 4 jáne odan da kóp kámeletke tolmaǵan balalary bar kóp balaly otbasylarǵa otbasyndaǵy balalardyń sanyna baılanysty saralanǵan mólsherde tólenetin memlekettik járdemaqy. 2022 jyly 4 balasy bar otbasylar úshin járdemaqy mólsheri 16,03 AEK – 50 975 teńge, 5 balasy bar otbasylar úshin 20,04 AEK – 63 727 teńge, 6 balasy bar 24,05 AEK – 76 479 teńge, 7 balasy bar 28,06 AEK – 89 231 teńge, 8 jáne odan da kóp balasy bar kópbalaly otbasylarǵa – ár balaǵa 4 AEK-ten boldy.
2) AÁK kórsetýdiń qoldanystaǵy júıesin jańǵyrtý:
- AÁK toqsan saıynǵy taǵaıyndaýy qaıtaryldy;
- eńbekke qabiletti AÁK alýshylarǵa qoıylatyn talaptar kúsheıtildi;
- ýchaskelik komısıalar ınstıtýty kúsheıtildi.
3) oqý orny boıynsha tegin tamaqtanýdy, qalalyq qoǵamdyq kólikte jeńildikpen jol júrýdi, mektep nysany men kerek-jaraqtarymen qamtamasyz etýdi, mektep jasyna deıingi balalar úshin – azyq-túlik jıyntyqtarymen jáne gıgıenalyq kerek-jaraqtarmen qamtamasyz etýdi kózdeıtin 1 jastan 18 jasqa deıingi tabysy az otbasylar qataryndaǵy balalar úshin kepildik berilgen áleýmettik topatama engizildi.
Osy jyldyń 1 qazanyna, AÁK 129 myń otbasyna nemese 668 myń adamǵa taǵaıyndaldy, jalpy alǵanda, AÁK alýshylardyń 22%-y shartsyz aqshalaı kómek, 78%-y shartty aqshalaı kómek aldy.
Shartty aqshalaı kómek alatyn eńbekke qabiletti AÁK alýshylar qatarynan jumyspen qamtylǵandar jáne jumyspen qamtýǵa járdemdesýdiń belsendi sharalaryna tartylǵandar sany 70% - dy quraıdy.
2022 jyldyń 1 qazanyna áleýmettik toptama alýshylar sany 343 myń balany qurady, onyń ishinde azyq-túlik paketin 1 jastan 6 jasqa deıingi 178,4 myń bala aldy, «Jappaı oqytý» qory sheńberinde 7 jastan 18 jasqa deıingi 164,6 myń bala kómek aldy. Jalpy respýblıka boıynsha, 2022 jylǵy 1 qazandaǵy jaǵdaı boıynsha, 43 mlrd teńge tólendi.
Eńbekke yntalandyrýǵa jáne tabysy tómen otbasylardyń ómirlik qıyn jaǵdaıdy eńserýine baǵyttalǵan engizilgen sharalar AÁK alýshylar sanyn ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 1,4 esege tómendetýge múmkindik berdi.
Jalpy, jańa tásilder tabysy az azamattarǵa kómek kórsetýdiń ataýlylyǵyn, ashyqtyǵyn jáne ádildigin qamtamasyz etýge múmkindik berdi jáne olarǵa eńbekke jańa serpin beredi.