Germanıanyń bedeldi ǵylymı-saraptamalyq ortalyǵy «Ǵylym jáne saıasat qory» (SWP) «Orta derjavalar – halyqaralyq saıasattaǵy mańyzdy akterler» atty kólemdi maqalalar jınaǵyn shyǵardy, dep habarlaıdy almaty-akshamy.kz SAYASAT.KZ silteme jasap.
Dástúr boıynsha «Orta derjavalar» uǵymy álemdik saıası jáne ekonomıkalyq arenada mańyzdy ról atqaratyn memleketterdi bildiredi.
Túrkıa, Izraıl jáne Úndistan sıaqty elder kiretin SWP orta derjavalarynyń tizimine Qazaqstan alǵash ret enip otyr.
SWP ortalyǵynyń Germanıa úkimetimen jáne Parlamentimen áriptestigin eskere otyryp, Eýropalyq odaq Ortalyq Azıa elderine, atap aıtqanda Qazaqstanǵa kóbirek qaraıdy dep boljaýǵa bolady.
Syrtqy saıasat
SWP mamandarynyń pikirinshe, Qazaqstan Ortalyq Azıa memleketteri arasynda óziniń syrtqy saıasatymen erekshe kózge túsedi. Bul ony aımaqtaǵy negizgi oıynshyǵa aınaldyrady.
Atap aıtqanda, Qazaqstan Batys pen Qytaımen, ásirese shıkizat sektorynda ekonomıkalyq qatynastardy birtindep damytýda.
Kórshiles Reseı men Qytaıdyń utymdy jaǵdaıynyń aıasynda Qazaqstannyń syrtqy saıasatynyń mısıasy eki óńirlik derjavanyń syrtqy baılanystardyń barynsha keń spektri arqyly yqpalyn tejeý bolyp tabylady, bul manevr jasaý úshin keńistikti barynsha keńeıtýge múmkindik beredi.
Mundaı tásildi sarapshylar odaqtar men seriktesterge pragmatıkalyq kózqaras retinde sıpattaıdy, biraq sonymen birge birlesken aımaqtyq damýǵa degen aıqyn umtylys baıqalady. Basqasha aıtqanda, «táýelsiz negizdegi ortaq jaýapkershilik».
Aıtpaqshy, jaýapkershilik týraly. Sarapshylar Qazaqstan óz ambısıasyn erte kezeńde halyqaralyq saıasatta júzege asyra alǵanyn moıyndady. Mysaly, el Eýropadaǵy qaýipsizdik jáne Yntymaqtastyq Uıymyna, BUU Qaýipsizdik Keńesine tóraǵalyq etti jáne Sırıa qaqtyǵysyn retteýge ortaq dıalog alańyn usyndy. («Astana prosesi»). Eýrazıanyń birqatar basqa yqpaldy uıymdaryna múshelik týraly da aıtylady.
Turaqty damý
Seriktesterdi ártaraptandyrý turǵysynan Qazaqstan da aıtarlyqtaı jetistikterge jetti. Ortalyq Azıadaǵy kórshiles naryqtardan aıyrmashylyǵy, qazaqstandyq 1990-shy jyldary Batys ınvestorlary úshin birinshi kezekte munaıdyń baı qorlaryn barlaý úshin ashyldy.
Nátıjesinde, Eýropalyq Odaq Qazaqstandaǵy eń iri sheteldik ınvestor bolyp tabylady jáne syrtqy saýdanyń 40% úlesi eldiń eń mańyzdy ekonomıkalyq seriktesi bolyp tabylady.
Ózbekstan 25 jyl boıy proteksıonıstik (jáne tipti oqshaýlaý) saıasatty ustandy jáne tek 2016 jyly «ózin álemge ashty».
SWP pikirinshe, ýkraınalyq qaqtyǵys Qazaqstanǵa ártaraptandyrý turǵysynan jańa serpin berdi. Buǵan salynyp jatqan jańa kólik baǵyttary, jańartylatyn energıa kózderi men qaıta óńdeý ónerkásibi sektoryna ınvestısıalar tartý jónindegi aqparattyq naýqan dálel bola alady.
Sarapshylardyń qyzyǵýshylyǵy Qazaqstannyń ártaraptandyrýǵa degen umtylysynda Qytaıdyń «Jibek jolyna» ǵana emes, EO-nyń «jahandyq qaqpa» strategıasyna da súıenetindiginde. Osyǵan baılanysty respýblıka óziniń geografıalyq jáne tarıhı rólin «Shyǵys pen Batys arasyndaǵy kópir» dep bekitedi.
Energetıka
Ýkraına daǵdarysy jaǵdaıynda Germanıa men EO-nyń kóptegen elderi munaı men gazdyń keıbir kózderinen aıyryldy.
Munaı-gaz sektorynyń áleýetti eksporttaýshylary qatarynda jáne jańartylatyn energıa kózderi salasynda Qazaqstan da ózin senimdi sezinýde. Dál sol Germanıa aldaǵy jyldary Qazaqstanǵa (jáne keıbir basqa elderge) naryqtyq bılik bere alatyn sýtegi seriktestiginiń múmkindigin zerttep jatyr. Mundaı bılikti Shyǵanaq elderiniń munaı salasyndaǵy áserimen baılanystyrýǵa bolady.
Bul úshin Qazaqstanǵa qajetti sátte óziniń laıyqty ornyn alý úshin energetıkalyq transformasıaǵa daıyn bolý óte mańyzdy.
Qorytyndy
SWP maqalasy eýropalyqtarǵa ózgeris týraly eskertedi: endi olar buryn strategıalyq qashyqtyqta bolǵan eldermen – «bir jerde, alys jerde» kúresýge májbúr bolady, degenmen olarmen seriktestik sol kezde de, qazir de ekonomıkalyq jáne saıası jaǵynan tıimdi.
Eýropalyq Odaq elderiniń aqparattyq kún tártibinde Qazaqstan jańa ekonomıkalyq jáne saıası áriptes retinde ǵana emes, ınvestısıalar úshin alań retinde de jıi kórinedi dep kútýge bolady. Bul jerde Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń sheteldik saparlaryn alǵa tartýǵa bolady.
Osylaısha, 2023 jylǵy jumys saparlary keıbir eýropalyqtardyń sanasynda Qazaqstannyń ıdeologıalyq kózqarastardan tys óz múddelerin senimdi qorǵaıtyn jáne dıplomatıa óneri qajet bolǵan jerde jaýapkershilikti óz moınyna alýǵa daıyn egemen memleket retindegi beınesin bekitip úlgerdi.