Bile júrińiz!
Úlken megapolısterdegi shý degende aldymen úlken jolaıryqtar eske túsedi. Kúndiz-túni bir damyldamaı, kólik «shýlap» jatatyn kóshelerdegi shýly dybysqa boı da, oı da, qulaq ta úırengeni sonsha, áýeli ony elemeımiz. Nege? Sebebi, adamnyń mıy shýǵa úırenip alǵan. Biraq osy shýdyń densaýlyqqa keri áseri baryn kóbimiz bile bermeımiz.
Reseıdegi I.I.Mechnıkov atyndaǵy Soltústik-batys memlekettik medısınalyq ýnıversıtetiniń komýnaldy gıgıena kafedrasynyń meńgerýshisi Kırıll Frıdman qalalyq jerdegi shý adamnyń densaýlyǵyna sózsiz keri áserin tıgizedi deıdi.
Onyń aıtýynsha, adam qalanyń shýyna úırengenimen, densaýlyǵyna qanshalyqty zıanyn tıgizetinin sezbeıdi.
Shý – elektrli-magnıtti jáne radıasıalyq sáýlelermen qatar turǵan qorshaǵan ortany lastaýshy faktor. Bilikti mamannyń sózine qaraǵanda, udaıy shý tek qulaqqa zıanyn tıgizip qoımaı, sonymen qatar, júıke júıesine salmaq túsiredi, dáliregi, nevroz, psıhıkalyq aýytqý sekildi aýrýlarǵa bastaıtyn kórinedi. Budan bólek, júrek-qan tamyrlarynyń aýrýlaryna, gıpertonıaǵa uryndyrady, tipti, mıokard ınfrakti alý qateri de joq emes. Qalalyq jerdegi shýdyń negizgi kózi – qala kólikteri.
Qalalyq jerde kúndizgi shýdyń desıbel deńgeıi 20-dan aspaýy kerek. Normasy osy. Alaıda, norma saqtala bermeıdi. Buǵan avtokólikterdiń kóptigi ǵana emes, kóp qabatty turǵyn úılerdiń bir-birine jaqyn ornalasýy da óz áserin tıgizetin kórinedi. Iaǵnı olar dybystyq aýytqýdy «tasymaldaıdy».
Kólikterdiń kóptigi men odan shyǵatyn shý degende birden oıymyzǵa «Saıahat» avtovokzalynyń mańy men kólik bir damyldamaıtyn qala ishindegi úlken jolaıryqtar men dańǵyldar, iri kósheler oıǵa oralady. Aryǵa barmaı-aq, "Altyn orda" bazarynyń mańyn aıtsaq ta, jetip jatyr. Ondaǵy keptelistiń ózi adamnyń júıkesine salmaq túsiretinin eseptesek, megapolıste turý da ońaı emes. Onymen qosa, kóshelerde júrip jatatyn qurylys jumystary men endi turǵyzylyp jatqan jańa úılerdiń qurylysy da aıtarlyqtaı shý deńgeıin joǵarylatady. Júıkeńizdi saqtaǵyńyz kelse, túnde tynyshtyqta uıyqtaý óte mańyzdy ekenin esterińizge salamyz.