Qazaqstanda turǵyn úı máselesi árdaıym kún tártibinen túsken emes. Ásirese, qoljetimdi baspananyń tapshylyǵy men ıpotekalyq baǵdarlamalardyń tıimdiligi halyq úshin mańyzdy faktorlardyń biri bolyp qala bermek. Osy oraıda, ótken jyly bastaý alǵan «Naýryz» ıpotekalyq baǵdarlamasy kóptegen qazaqstandyqtarǵa baspanaly bolýǵa múmkindik berdi. Bıyl bul joba jalǵasyn taýyp, oǵan qosymsha «Naýryz jumysker» dep atalatyn jańa baǵdarlama iske qosyldy. Osylaısha jumysshy mamandyq ıelerine baspana alýǵa jańa múmkindik berildi.
«Naýryz» ıpotekasy qansha adamdy baspanamen qamtıdy?
«Otbasy bank» AQ Almaty qalalyq fılıalynyń dırektory Danagúl Túsipovanyń aıtýynsha, ótken jyly «Naýryz» ben «Otaý» baǵdarlamasy baǵdarlamalary aıasynda 10 myńnan myńǵa astam jýyq azamat óz baspanalaryna qol jetkizdi. Al bıylǵy jyly osy baǵdarlama boıynsha 7-8 myń adamdy turǵyn úımen qamtamasyz etý josparlanyp otyr. Sondaı-aq, 2025 jyl jumysshy mamandyqtar jyly bolyp jarıalanǵandyqtan, osy saladaǵy eńbek adamdaryna arnap «Naýryz jumysker» baǵdarlamasy iske qosyldy. Onyń aıasynda 2400 2440 adam baspanaly bolmaq. Bul baǵdarlamalarǵa memleket pen Otbasy banktik búdjetten aıtarlyqtaı qarjy bólinip otyr. «Naýryz» baǵdarlamasy úshin 200 mıllıard teńge qarastyrylsa, «Naýryz jumysker» baǵdarlamasyna 72 mıllıard teńge bólingen.
Alǵashqy jarna tómendetildi
«Naýryz» ıpotekasynyń basty artyqshylyǵy – alǵashqy jarnanyń tómendigi, paıyzdyq mólsherlemeniń qolaıly bolýy jáne nesıe rásimdeýdiń jeńildetilgen sharttary. Eger ótken jyly bul baǵdarlamaǵa qatysý úshin alǵashqy jarna 20 paıyzdy qurasa, bıyl taza árleýdegi bastapqy turǵyn úı satyp alý kezinde ol ol 10 paıyzǵa deıin tómendetildi. Bul ózgeris, ásirese, jastar men jańa otbasylar úshin úlken jeńildik bolyp otyr. Al árlenbegen bastapqy turǵyn úı nemese qaıtalama naryqtaǵy turǵyn úı (monoqalalar men aýyldyq eldimekenderde) satyp alý kezinde bastapqy jarna 20%-dan bastalady. Nesıe somasy Almaty men Astana qalalarynda 36 mıllıon teńgege deıin, al basqa óńirlerde 30 mıllıon teńgege deıin beriledi. Bul qarajat arqyly birinshi naryqtaǵy jańa salynǵan úılerden páter satyp alýǵa múmkindik bar. Aýyldyq jerler men shaǵyn qalalarda ekinshi naryqtaǵy baspanalardy da qarastyrýǵa ruqsat etilgen.
Baǵdarlamaǵa qatysý úshin basty talaptardyń biri – ótinish berýshiniń jáne onyń otbasy músheleriniń sońǵy bes jylda atyna tirkelgen jyljymaıtyn múlki bolmaýy tıis. Sonymen qatar, nesıe tóleý qabilettiligi de eskeriledi. Bul talaptar alǵashqy baspana alýshylarǵa erekshe basymdyq beredi. Danagúl Túsipova atap ótkendeı, bul bastama tek turǵyn úı máselesin sheship qana qoımaı, qurylys salasyn yntalandyrýǵa da yqpal etpek.
Dánekerleýshi de, mehanık te úıli bola alady
Jańa qosylǵan «Naýryz jumysker» baǵdarlamasy jumysshy mamandyq ıeleri úshin úlken múmkindik. Qazirgi tańda aýyr salada eńbek etetin mamandardyń kóbiniń turaqty tabysy bolǵanymen, ıpotekalyq nesıe alýǵa múmkindigi shekteýli. Sondyqtan memleket osy azamattarǵa arnaıy jeńildetilgen baǵdarlama usynýdy qolǵa aldy. Bul joba arqyly ónerkásip, aýyl sharýashylyǵy, qurylys, sý energetıkasy, energetıka, kólik jáne logıstıka salasynda jumys isteıtin mamandar baspana alýǵa jeńildetilgen múmkindikke ıe bola alady. Iaǵnı dánekerleýshi, slesar, mehanık, malár, júrgizýshi jáne basqa da tehnıkalyq mamandar osy baǵdarlamaǵa qatysa alady. Al osy salada jumys isteıtin ákimshilik qyzmetkerler, býhgalterler men keńse qyzmetkerleri bul baǵdarlamaǵa ilikpeıdi.
«Baspana market» arqyly páter tańdaı alasyz
«Naýryz jumysker» baǵdarlamasyna qatysýshylar úshin bastapqy jarna – taza árleýdegi bastapqy turǵyn úı satyp alý kezinde 10%-dan, árlenbegen bastapqy turǵyn úı nemese qaıtalama naryqtaǵy turǵyn úı (monoqalalar men aýyldyq eldimekenderde) satyp alý kezinde 20%-dan bastap alǵashqy jarna 10 paıyzdy quraıdy, al nesıe mólsherlemesi 7–9 paıyz kóleminde belgilengen. Eger ótinim berýshi ákimdikte baspana kezeginde turǵan áleýmettik osal toptardyń ókili bolsa, oǵan 7 paıyzdyq (JTSM 7,1%-dan 9,6%-ǵa deıin) mólsherleme usynylady. Basqa azamattar úshin 9 paıyzdyq (JTSM 9,4%-dan 13%-ǵa deıin) nesıe qarastyrylǵan. Baǵdarlamaǵa qatysý úshin ótinish berýshiniń jeke basynda jáne otbasy músheleriniń atynda jyljymaıtyn múlik tirkelmeýi qajet. Sonymen qatar, «Otbasy bank» depozıtinde keminde 2 mıllıon teńge jınaqtalǵan bolýy shart. Bul talaptardyń barlyǵy nesıe alýshylardyń qarjylyq turaqtylyǵyn qamtamasyz etý úshin engizilgen.
Qarjylyq júktemeni azaıtý maqsatynda alǵashqy jarnanyń tómendeýi mańyzdy qadamdardyń biri boldy. Eger azamat 36 mıllıon teńge kóleminde nesıe alsa, oǵan qajet alǵashqy jarna 3,6 mıllıon teńge bolady. Ótken jyly bul kórsetkish 7,2 mıllıon teńgeni quraǵan edi. Danagúl Túsipova «Otbasy bank» iske qosqan «Baspana market» júıesiniń de mańyzdylyǵyn atap ótti. Bul onlaın-platforma arqyly qatysýshylar 6 aı ishinde ózderine unaǵan páterdi tańdap, rásimdeı alady. Qurylys kompanıalary bul júıege óz páterlerin engizip, bank klıentteri úshin jyljymaıtyn múlik izdeý prosesin jeńildetedi.
Eńbek adamy baspanasyz qalmaıdy
Baǵdarlamanyń áleýmettik mańyzy zor. Birinshiden, bul bastamalar baspanasyz júrgen azamattarǵa naqty kómek kórsetýdi maqsat etedi. Ekinshiden, qurylys salasynyń damýyna oń áser etedi. Úshinshiden, jumysshy mamandyqtarynyń mártebesin arttyrýǵa septigin tıgizedi. Memleket bul jobalar arqyly turǵyn úıge muqtaj halyqtyń máselesin sheshýge basymdyq berip otyr. Danagúl Túsipovanyń aıtýynsha, ótken jyly «Naýryz» baǵdarlamasy arqyly 10 myń otbasy jańa baspanaǵa qol jetkizse, bıyl bul kórsetkish 7-8 myńǵa jýyq adamǵa jetediotbasy jańa baspanaǵa qol jetkizedá dep josparlanǵan. Al «Naýryz jumysker» baǵdarlamasy qosymsha 2400 2440 azamatqa turǵyn úı satyp alý múmkindigin usynbaq.
TÚIİN: Turǵyn úı máselesin sheshý – áleýmettik ádilettilikti qamtamasyz etýdiń negizgi faktorlarynyń biri. Osy turǵydan alǵanda, «Naýryz» jáne «Naýryz jumysker» baǵdarlamalary azamattarǵa naqty kómek kórsetýdiń tıimdi tetigine aınalýda. Bul bastamalar jastardyń, jumysshy mamandyq ıeleriniń jáne áleýmettik osal toptardyń turǵyn úıge qol jetkizýin jeńildetip qana qoımaı, qurylys salasynyń damýyna da oń áser etpek. Memleket tarapynan jasalyp jatqan mundaı baǵdarlamalar azamattarǵa óz shańyraǵyn tigýge úlken múmkindik beredi.
Baǵdarlamaǵa kimder qatysa alady?
· Ónerkásip salasynyń mamandary.
· Aýyl sharýashylyǵy qyzmetkerleri.
· Sý energetıkasy jáne energetıka salasynyń jumysshylary.
· Kólik jáne logıstıka salasyndaǵy tehnıkalyq mamandar.
· Qurylysshylar, dánekerleýshiler, mehanıkter, slesarlar jáne basqa da tehnıkalyq mamandar.
Baǵdarlama sharttary qandaı?
· Alǵashqy jarna – taza árleýdegi bastapqy turǵyn úı satyp alý kezinde 10% -dan, árlenbegen bastapqy turǵyn úı nemese qaıtalama naryqtaǵy turǵyn úı (monoqalalar men aýyldyq eldimekenderde) satyp alý kezinde 20%-dan bastap,10 paıyz.
· Nesıe mólsherlemesi – 7–9 paıyz (JTSM 7,1%-dan 9,6%-ǵa deıin jáne JTSM 9,4%-dan 13%-ǵa deıin).
· Jeke basynda jáne otbasy músheleriniń atynda baspana bolmaýy kerek.
· «Otbasy bank» depozıtinde keminde 2 mıllıon teńge jınaqtalǵan bolýy tıis.
Memleket bul Baǵdarlamalarǵa úlken qarjy bólip otyr:
· «Naýryz» baǵdarlamasyna – 200 mıllıard teńge.
· «Naýryz jumysker» baǵdarlamasyna – 72 mıllıard teńge.
S.ANARBAI.