Buryn gıpertonıa úlkenderde jıi kezdesse, qazir jas talǵamaıtyn boldy.
Osy oraıda Respýblıkalyq alǵashqy medısınalyq -sanıtarıalyq kómek kórsetý ortalyǵynyń Salaýatty ómir saltyn saqtaý dárigeri Gúlmıra Imanbaeva úı jaǵdaıynda qan qysymyn qalypty ustaýǵa bolatynyn túsindirdi, dep habarlaıdy aqshamnews.kz Elordainfo.kz.-ke cilteme jasap.
Qan qysymynyń kóterilgenin qalaı bilemiz?
Eger tańerteń basyńyz aýyryp, qulaǵyńyz shyńyldasa; basyńyz aınalyp, murnyńyzdan qan aqsa; júrek soǵysy ózgerip, kórý qabiletińiz tómendese, demek qan qysymyńyzdy ólsheý qajet.
Júrek denedegi bar qandy belgili bir kúshpen, arterıa jasaıtyn kedergige qarsy aıdaıdy. Iaǵnı arterıa qysymy – qannyń arterıa qabyrǵasyna kórsetetin qysym.
Qysym ólshegende eki san anyqtalady: sıstola jáne dıastola qysymy. Mysaly, 120/80. Birinshi san (120) – júrek jıyrylǵan kezdegi arterıadaǵy qysym. Ekinshi san (80) – júrek bosańsyǵandaǵy qysym. 120/80 bolsa qan qysymy qalypty degen sóz.
Joǵarylaǵan qysym – sıstola kezinde (120-129 mmHg) asa qatty ýaıymdaýdyń qajeti joq. Al qan qysymy qatarynan birneshe ret ólshegende 130/80-nen joǵary bolsa, gıpertonıa degen sóz. Bundaıda dárigerge qaralý qajet.
Arterıa qysymynyń kóterilýine ne sebep bolady?
Oǵan, eń aldymen, stress áser etedi. Bul - qan qysymynyń kóterilýine ákep soǵatyn jaǵdaı. Stress bolǵan jaǵdaıda baıaý mýzyka tyńdaý, kóńilińiz qalaǵan ispen aınalysý, taza aýada serýendeý, kóńildi baǵdarlamalar qaraý arqyly da qan qysymyn túsirýge nemese bir qalypta ustaýǵa bolady.
Tereń tynys alý júıke júıesine de paıdaly. Al onyń tynyshtyǵy qan qysymyn qalypty ustaýǵa yqpal etedi.
Kún saıyn 7- 8 saǵat uıyqtańyz, bul da dárisiz emniń bir túri.
Sondaı-aq, artyq salmaqtan arylý arqyly arterıalyq qan qysymyn tómendetýge bolady.
Al tuzdy kúnine 1,5 g natrııden (3-4 g tuz) artyq qoldanbaǵan jón.
İshimdikti toqtatqan kezde de arterıalyq qysym tómendeı bastaıdy.
Aýrýdyń aldyn alý úshin qandaı taǵamdar men dárýmender tutynǵan jón?
Kalıı, magnıı jáne kálsıdi táýliktik qalypty mólsherimen qabyldaý, qan qysymyn qalypty ustaýǵa jaqsy kómektesedi.
Kalııge baı taǵamdarǵa soıa burshaǵy, konservilengen burshaq, qyzanaq pastasy, saýmaldyq, úrme burshaq jáne jasymyq jatady.
Aǵzada magnııdiń az bolýy ınsýltke ákelip soǵýy ábden múmkin. Magnıı mólsheri kóp taǵamdarǵa kebek, badam, jańǵaq (fýndýk), saýmaldyq jáne sút jatady.
Kálsıge sút jáne basqa da sútti taǵamdary baı. Qysymdy túsirýde tıimdiligi dáleldegen. Usynylatyn kúndizgi qalypty qalsıı mólsheri 1000-1200 mg-dy quraıdy. Bul sútti 250 ml staqanmen 3-4 ret ishý degendi bildiredi. Iogýrt, brokkolı jáne oramjapyraq ta kálsıge baı.
Azdap bolsa da kartop jeý de paıdaly. Sebebi kartop kalııge baı bolýymen birge, onyń quramynda qysymdy tómendetetin kokoamın degen zat bar.
Budan bólek kópshilik eskere bermeıtin paıdaly keńester
Taza aýamen tynystaý kerek, bul mıǵa otteginiń barýyn qamtamasyz etedi. Qan qysymy kóterilgende taban jerge tımeı turatyndaı bıik ústel nemese dıvanǵa otyryp eki aıaqty teńestirip otyrý paıdaly. Sondaı-aq aıaqty jyly ustap nemese jyly sýǵa salsańyz, qannyń deneniń tómengi bóligine taralyp, bastaǵy qysymdy azaıtady.
Eskertý
Dáriger ózin-ózi emdeý ınsýlt, mıokard ınfarktisi jáne júrek jetkiliksizdigi sıaqty aýyr asqynýlarǵa ákelýi múmkin ekenin eske saldy. Dárigerdiń keńesinsiz dári-dármekterdi tańdamańyz nemese mólsherin ózińiz ózgertpeńiz.