Búgin - halyqaralyq poezıa kúni.
Demek, bul kúni tek poezıa jazatyndardyń ǵana emes, osy ónerden sýsyndap, aqyndardyń jazǵan óleń shýmaqtaryn súıip, tipti jatqa oqıtyn jandardyń da merekesi deýge bolar...
1999 jyly IýNESKO-nyń Bas Konferensıasynyń 30-shy sesıasynda jyl saıyn 21 naýryzda Dúnıejúzilik poezıa kúnin (World Poetry Day) atap ótý týraly sheshim qabyldandy. Birinshi búkilálemdik poezıa kúni IýNESKO-nyń shtab-páteri ornalasqan Parıjde ótti, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz.
«Poezıa qazirgi zaman adamynyń eń ótkir jáne tereń rýhanı suraqtaryna jaýap berýi múmkin, biraq ol úshin oǵan múmkindiginshe keń qoǵamdyq nazar aýdarý qajet», - delingen IýNESKO-nyń sheshiminde.
Poezıa elderdi, halyqtardy, mádenıetterdi biriktiredi jáne adamdarǵa bir-birin túsinýge kómektesedi. Ǵasyrlar boıy poetıkalyq formaǵa engen oılar men sezimder adamdardyń júregine ornap, bárimiz bir úlken otbasy ekendigimizdi jáne shyn máninde, bir-birimizge óte uqsaıtynymyzdy eske salady.
Dúnıejúzilik poezıa kúnin atap ótý kezinde IýNESKO bizdiń nazarymyzdy poetıkalyq sózdiń adam boıyndaǵy shyǵarmashylyq ıkemin oıatý qabiletine aýdarady.
Bul kúnniń basty maqsattarynyń biri - tildik ártúrlilikti yntalandyrý jáne poezıa arqyly joıylyp bara jatqan tilderdi qoldaý. Sonymen qatar, Dúnıejúzilik poezıa kúni negizinen oqyrmandarǵa qazirgi zamanǵy aqyndardyń shyǵarmashylyǵy, tiri dybystyq poetıkalyq sózdiń máńgilik dástúrin jandandyratyn ádebı klýbtarǵa jetetin shaǵyn baspalarǵa ózin keńinen tanytýǵa múmkindik beredi.
IýNESKO uıymy bul kún poezıany damytýǵa, poezıany aýyzsha oqý dástúrine oralýǵa, poezıany oqytýǵa, poezıa men teatr, bı, mýzyka, keskindeme sıaqty basqa da óner túrleri arasyndaǵy dıalogty qalpyna keltirýge, baspa isin yntalandyrýǵa jáne buqaralyq aqparat quraldarynda poezıanyń shynaıy zamanaýı óner retindegi jaǵymdy beınesin jasaýǵa baǵyttalǵan.
«Poezıa» sózi grek tilinen poieo - jasaý, qurý, shyǵarý, týdyrý degendi bildiredi. Eń kóne ánuran óleńderi bizdiń eramyzǵa deıingi 23 ǵasyrda shyǵarylǵan dep esepteledi.
Qazirgi ýaqytta bul kúni búkil álemde — mádenıet, bilim berý mekemelerinde, shyǵarmashylyq ujymdarda jáne t.b. oryndarda aqyndar men olardyń shyǵarmashylyǵyna arnalǵan túrli poetıkalyq konsertter, avtorlyq oqýlar, konferensıalar men semınarlar, jańa poetıkalyq ádebıetterdiń tusaýkeserleri, ádebı syılyqtar tabystalady.
Abaıdaı bas aqyny bar qazaq halqy da óleń-jyr men poezıadan kende emes. Halyq aýyz ádebıetinde, lıro-epostyq jyrlar, onyń ishinde, batyrlar jyrynan bastaý alyp, búgingi kúnge jetken túrli shyǵarmalar men dastandardan halqymyzdyń jyr ónerin janyna jeleý etip kelgenin kóremiz.
Óleń - sózdiń patshasy, sóz sarasy,
Qıynnan qıystyrar er danasy.
Tilge jeńil, júrekke jyly tıip,
Tep-tegis jumyr kelsin aınalasy,
- deı kele uly aqyn Abaıdyń ózi óz zamanynda óleńniń qandaı bolý kerektigin naqtylap aıtyp ketken. Al aqıyq aqyn Muqaǵalı bolsa, poezıanyń qudiretin óz óleńine qosty:
Poezıa! menimen egiz be ediń?
Sen meni sezesiń be, nege izdedim?
Alaýyrtqan tańdardan seni izdedim,
Qaraýytqan taýlardan seni izdedim.
Seni izdedim kezdesken adamdardan,
Bulaqtardan, baqtardan, alańdardan.
Shyraqtardan, ottardan, jalaýlardan,
Seni izdedim joǵalǵan zamandardan.
Seni izdedim dosymnan, qasymnan da,
Aqsha bulttan izdedim, jasynnan da,
Sen be dedim aq nóser ashylǵanda,
Qyzyl - jasyl shuǵyla shashylǵanda,
Kókjıek pen kókjıek qosylǵanda.
Mahabbattan izdedim, saǵynyshtan,
Armanymnan izdedim alyp ushqan!
Sátterimnen izdedim jańylysqan,
Seni izdedim jadyraý, jabyǵystan.
Seni izdedim zeńbirek gúrsilinen,
Kúnnen, túnnen, gúlderdiń búrshiginen.
Qýanyshtan, túrshigý - kúrsinýden,
Júrekterdiń izdedim dúrsilinen.
Seni izdedim sezimge ý sharaptan da,
Mınýtterden izdedim, saǵattan da,
Seni izdedim.
İzdeımin taǵat bar ma?
Seni maǵan egiz ǵyp jaratqan ba?!