Almatyny basqarǵandar
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev ulttyq kadr tapshylyǵy jóninde birneshe márte aıtty. Jalpaq tilmen aıtqanda, qaı salada bolsyn bilikti kadr tapshylyǵy bolmas úshin bul baǵytta júrgiziletin jumysta qatelik bolmaýy kerek. Ótkendi ańsaýdan aýlaqpyz, burynǵynyń áńgimesin aqtap alaıyn dep otyrǵanymyz joq. Biraq komýnıstik partıanyń tusynda bul máselede belgilengen tártip bolǵany sózsiz. Ár salaǵa óz isiniń sheberin, tájirıbeli mamandy otyrǵyzatyn jáne satylap ósiretin. Ásirese, basshy taǵaıyndaǵanda, eki shoqyp, bir qaraıtyn. Mundaıda rý, júz máselesi kóbine ekinshi, úshinshi oryndy mise tutatyn. Aıtpaǵymyz ne?
Demek, ulttyq kadr tapshylyǵy qazir de eń ótkir máseleniń biri de biregeıi. Mekeme tutqasyn ustaıtyn adam eń aldymen ultqa, el múddesine, ıaǵnı adamǵa qyzmet etýdi oılaýy kerek. Osy turǵydan kelgende Almatyny basqarǵan qaı basshy týrasynda da týrasyn aıtýǵa bolady. Dımash Ahmetuly Qonaevtyń qala qurylysyn aralap júrip, basshylyq qyzmettiń bar jolynan ótken Asqar Qulybaevty bir isinen ǵana tap basyp tanyp, Almaty qalasy atqarý komıtetiniń tóraǵasy qyzmetine usynýy sonyń bir dáleli.
Al endi bul kisi osy zor senimdi qalaı aqtady?
Bul kisi jasynda sportpen júıeli túrde aınalysypty. Onyń ishinde anaý-mynaý emes, kúrzi óner boks. Bul jóninde ózi bir suhbatynda bylaı deıdi.Sózin dálme-dál keltireıik.
- Bokstan respýblıkalyq jastar komandasynda boldym. Oshaqpaı Rysbekov, Aıtjan Aıdarbekov sıaqty jigitter birge júrdik. Jastar komandasy Lenıngrad, Máskeý, Lvov qalasyndaǵy jarystarǵa bardyq. Sol kezde Sovet Odaǵynyń bes dúrkin chempıony, áıgili Gradopolov, ol kezde jattyqtyrýshy, maǵan «Kel bizge, seni boksshy retinde bıikterge shyǵaramyn» dep qolqa saldy. «Oılanaıyn» dedim. Lvovtan qaıtyp kele jatqanda jigitterdiń bári «Ne bar orystardyń ishine baryp, óziń sheber boksshysyń, jat eldi qaıtesiń?» dedi. Ol kezde bizdiń qurama myqty, Ábdisalan Nurmahanov bastaǵan Haırýddınov, aǵaıyndy Karımovtar, Omarovtar bar. Odaqtaǵy eń kúshti qurama komanda edi. Biraq shovınısik pıǵyldyń bar kezi, bizdi qysyp aldyńǵy qatarǵa jibermeıdi. Qarsylasyńdy uryp túsirmeseń, ońaı jeńis joq».
Árıne, áńgimeden ańǵarǵan bolarsyz, boksshy bolý úshin eń aldymen namys kerek. Al namysty adam eń aldymen elge qyzmet etýdi oılaıdy. Qyzmette de solaı. Demek, osyndaı negizi bar, ulttyq kemsitýshilik kórgen adamnyń jaýapty qyzmette bolýy da bir baqyt. Ádette basshyda bilim bolady da, sol bilimdi ulty úshin júzege asyrýǵa kelgende jaltaqtap, minez jetispeı jatady. Mine, Qulybaevtyń osy minezi Gýrev oblystyq partıa komıtetiniń birinshi basshysy bolǵanda kórindi. Gýrevtiń jaǵdaıy ol kezde adam tózgisiz bolatyn. Jer asty – sý. Eldiń basym bóligi jer úılerde, tipti kepelerde turady. Kóshe batpaq. Aıaq alyp júre almaısyń. Ol kezde Mańǵystaýdy da Gýrevke qosqan. Sol kúnderdi Asekeń bylaı eske alypty.
– Baıqap qarasam, búkil Aqtaý (ol kezde Shevchenko) – joıyt pen orys. Metalýrgıa kombınatynda bir qazaq joq. Jabdyqtaý salasy tikeleı Máskeýge qaraıdy, eshkimge baǵynbaıdy. Memleket ishinde memleket bolyp otyrǵan qala. Sony buzdyq qoı. Kombınattyń ishine qazaqtardy ornalastyryp, orynbasarlaryn qazaq qoıyp, Kýznesov degen bastyǵyna, ózi Eńbek Eri búroda sógis berip, ákesin tanyttyq.
Ózi isker, mol tájirıbe jıǵan, óz ortasynda ozyq, tulǵalyq bıikke jetken adamǵa taǵy da aıtamyz, namys qosylsa alynbaıtyn qamal joq. Almatydaı alyp shahardyń eń basty problemasy jylýdyń jetkilikti bolýy. Bul qaı kezde de ózekti másele bolǵan. Qazir tehnologıanyń damyǵan zamany. Qurylys materıaldarynan, tıisti mamandardan tapshylyq bola bermeıdi. Qarjy jetip tursa, tyǵyryqtan shyǵý qıyn emes. Al keshegi munyń biri de joq zamanda qalaı edi? Asekeń Almatydaǵy alǵashqy qadamyn jańa quramda magıstral qubyrlaryn aýystyrýdan bastady. Qalanyń qubyrlary tozǵan, shuryq tesik, hımıalyq qorǵanyspen qamtylmaǵan, shirýge aınalǵan. Qysqasy, eki jyldyń ishinde qalada 100 shaqyrym qubyr aýystyryldy. Mundaı alapat jumysty ózi aıtqandaı, «yńǵaıy joq, standarttan tys» adam bolýǵa eti úırenip ketken basshy ǵana eńsere alsa kerek. Sonymen qatar, osy kúni jurt júıitkip júrgen metro qurylysyna Máskeýden zorǵa ruqsat alyp, onyń jumysyn 1983 jyly ózi bastap ketti.
Páter máselesi Almatyda qaı kezde de ońaı bolmaǵan. Ásirese, kezek máselesine kelgende quqyq buzýshylyq joǵary jaqtyń ózinen bastalatyn. Bul kisiniń qala bıligine kelgende baıqap, jaǵasyn ustaǵany laýazymdy qyzmette otyrǵandar tipti páter kezegi degendi bilmeı kelgen. Onymen qoımaı, aǵaıyn, týystaryna da bere bergen. Osyǵan ábden eti úırenip ketkender buǵan da sol tásildi qoldanbaqshy bolyp, pármen bere bastaıdy. Partıanyń aq degeni alǵys, qara degeni qarǵys bolyp, atqarýshy bılikti atsha bılep alǵan. Biraq bul oǵan kónbeı, óz pozısıasyn ashyq bildirdi. Bunyń tártibi aqyr sońynda Ortalyq Komıtettiń búrosynda qaraldy. Qysqasy munyń jumysynan esh kinárat taba almaǵan búro músheleri «Qulybaev páter máselesin tártipke keltiripti» degen bir toqtamǵa keledi. Qyzmetinde qaldy. Partıadan shyǵarylǵan joq. Esesine, ol sol prınsıpimen áriptesteri ǵana emes, qala halqynyń da esinde qaldy.
Q.QOSHQARULY.