Úkimet bos jatqan jerlerdi anyqtaý úshin negiz retinde ǵaryshtyq túsirilimderdi paıdalaný múmkindigin pysyqtady
Jer qatynastary salasynda ǵaryshtyq monıtorıńti jedel engizý máselesi Úkimettiń erekshe baqylaýynda, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz ASHM baspasóz qyzmetine silteme jasap.
Aýyl sharýashylyǵy maqsatyndaǵy jerlerdi paıdalanýdy baqylaýdyń jetildirilgen júıesine jedel kóshýdiń mańyzdy mindetteriniń biri – jer jekelegen tulǵalardyń «aktıvterinde esepte» turmaı, tıimdi menshik ıesine qyzmet etýi tıis.
Qazaqstanda aýyl sharýashylyǵy maqsatyndaǵy jerlerdiń erekshe quqyqtyq mártebesi bar ekenin atap ótý qajet, sol sebepti olar saqtaý, qunarlylyǵyn arttyrý jáne alyp qoıýdy shekteý boıynsha qorǵaýǵa jatady. Aýyl sharýashylyǵynyń tabysty jumys isteýi úshin ár gektar jerdi utymdy paıdalaný qajet. Sondyqtan aýyl sharýashylyǵy jerlerin maqsatty paıdalanýdy qamtamasyz etýdiń ajyramas sharty – tıimdi jumys isteıtin jer baqylaý jáne qadaǵalaý ınstıtýtynyń bolýy.
Úkimet bos jatqan jerlerdi anyqtaý úshin negiz retinde ǵaryshtyq túsirilimderdi paıdalaný múmkindigin pysyqtady. Paıdalanylmaıtyn aýyl sharýashylyǵy jerlerin ǵaryshtyq monıtorıń arqyly anyqtaýdy kózdeıtin zań 2019 jyly qabyldandy. 2021 jyly ǵaryshtyq monıtorıńpen elimizdiń barlyq aýmaǵy qamtyldy, sonyń nátıjesinde 40,2 mln ga paıdalanylmaıtyn jaıylymdyq jerler anyqtaldy.
Sonymen qatar jaıylymdyq jerler (paıdalanylmaı otyrǵan jerlerdiń 90-95%-y) ǵaryshtyq monıtorıńke jatpaıdy. Olardy qoldanýdyń tıimdiligi belgili bir aýdanda tirkelgen aýyl sharýashylyǵy janýarlarynyń sany, osy aýdanda jáne naqty eldi mekende mal sharýashylyǵyn damytý jónindegi josparlar, qolda bar ýchaskelerdiń aýdany jáne t.b. týraly derekterge qatysty júrgiziletin esepteýlermen anyqtalady.
Qazirgi qoldanystaǵy Qoldau platformasynyń talaby boıynsha keıinnen monıtorıńke jatatyn jer ýchaskeleriniń shekaralaryn jer paıdalanýshy ózi (tanaptar tarıhy) engizýi tıis. Paıdalanylmaıtyn jerlerdi aıqyndaý boıynsha jumys barysynda shekaralardy (tanaptardyń tarıhyn) óz betinshe engizý kezinde alqaptar alańy men shekaralarynyń memlekettik akt pen qaýlydaǵy derektermen sáıkespeıtin jaıttarǵa jol beriletini anyqtaldy. Mundaı sáıkessizdikter jer túrleri, aýyl sharýashylyǵy ınfraqurylymy boıynsha keńistik derekteriniń jalpylanǵan beınesin kórsetetin sıfrlyq kartografıalyq materıaldardyń joqtyǵynan bolady.
Qazaqstan - quqyqtyq memleket. Tıisinshe, paıdalanylmaıtyn nemese tıimsiz paıdalanylatyn jerlerdi májbúrlep alyp qoıý – bir kúndik proses emes, óıtkeni QR Konstıtýsıasy men Azamattyq kodeksiniń normalaryna sáıkes menshik quqyǵy qorǵalǵan, al alyp qoıý prosesi tek sot tártibimen júrgiziledi.
Qazirgi ýaqytta paıdalanylmaıtyn aýyl sharýashylyǵy jerlerin májbúrlep alyp qoıýdyń mynadaı tetigi qoldanysta:
1) jer ınspektory aýyl sharýashylyǵy jerlerin paıdalanýdyń ǵaryshtyq monıtorıńi arqyly alqaptardy aralamaı-aq, kásibı baqylaý júrgizedi. Eger osy kezeńde buzýshylyqtar anyqtalsa, ol jer ıesine tıisti habarlama jiberedi. Osy oraıda ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly is qozǵalmaıdy;
2) eger buzýshylyqtardy joıý jónindegi nusqaýlar oryndalmasa, sol jerge baryp, kásibı baqylaý júrgiziledi. Bul kezeńde jer ınspektory buzýshylyqtardy 1 jyl merzimge joıý týraly nusqama beredi. Jer ıesi ákimshilik jaýapkershilikke tartylady;
3) budan ári, eger jaǵdaı ózgermese, tekserý materıaldary paıdalanylmaıtyn jer ýchaskeleri boıynsha 20 eselengen salyq salýdy esepteý úshin memlekettik kiris organdaryna jiberiledi;
4) sheshýshi tekseris júrgiziledi. Eger buzýshylyqtar joıylmasa, jerdi alyp qoıý týraly sot organdaryna talap aryz jiberiledi.
Bul jaǵdaıda «májbúrlep alý» jáne «qaıtarý» uǵymdaryn ajyratý qajet. Májbúrlep alyp qoıý joǵaryda atalǵan barlyq sharalardyń saqtalýyn kózdeıdi jáne tek sot tártibimen qaralady. Al «qaıtarýǵa» profılaktıkalyq-túsindirý jumystaryn júrgizýdi jatqyzýǵa bolady, ol mynalardy qamtıdy: buzýshylyqtardy joıý týraly nusqaýlar jiberý, ákimshilik aıyppul salý, ǵaryshtyq monıtorıń arqyly anyqtalǵan paıdalanylmaıtyn jer ýchaskesine bazalyq stavkalardy 20 eselengen mólsherine deıin ulǵaıtý. Jumys nátıjeleri kórsetkendeı, kóbinese jer paıdalanýshylar jer ınspektorynan habarlama alǵannan keıin aıyppul nemese joǵary salyq tólemeý úshin jerdi óz erkimen qaıtarady.
Premer-Mınıstr jumysty jandandyrý úshin ǵaryshtyq monıtorıńtiń jetildirilgen tetigin jedel engizýdi tapsyrdy. Sonymen qatar ol josyqsyz jer paıdalanýshylarmen jumysta zańnamanyń barlyq normalary men talaptary múltiksiz saqtalýy tıis ekenin atap ótti.