Jeti atasyn tanymaq turmaq, qazaq ekenin umytqan.
Arheologtarmen birlese otyryp, genetıkter kóne súıekterdiń DNQ aıyryp ártúrli zamanǵy, olardyń genetıkalyq varıanttaryn anyqtap, solarmen salystyryp, aqparat berýge bolatynyn anyqtaǵan, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz 24.kz-ke silteme jasap.
«Bizge tapsyrǵan adamdardyń tolyq Ú-hromosomalaryn salystyra kelip, keıbir adamdardyń kóne Irandaǵy varıanttarmen uqsastyǵyn kórsetti», - Adam genetıkasy zerthanasynyń meńgerýshisi Maqsat Jabaǵın.
Dál osyndaı óz bıomaterıalyn ótkizgen adamnyń genetıkalyq aqparattary Botaı qonysynan tabylǵan kóne súıekten alynǵan genetıkalyq aqparattarmen sáıkes kelgen.
«Mundaı zertteýler tek tarıhty bilý emes, bul kúnde elge kelmek bolǵan qandastarymyzǵa da zor múmkindik», - deıdi tarıhshy Jaqsylyq Sábıtov.
«Iran, Aýǵanstan, Pákistandaǵy qandastarymyzǵa qaraıtyn bolsaq, olarda qujat joq. Iaǵnı qazaq ekenin dáleldeı almaıdy. Biraq muny tekserý qajet. Sebebi Aýǵanstanda turýdy eshkim qalaı qoımas. Al elge kelý ońaı bolsa, bári qazaqpyz dep te shyǵa alady», - deıdi tarıhshy Jaqsylyq Sábıtov.
Sondyqtan da osy arqyly olardyń sózi qanshalyqty ras ekenin anyqtaýǵa kómektese alady. Al sheshimdi basqa da máseleler boıynsha qadaǵalaıtyn basshylyqtar sheshe alady. 2000 jyldardan bastap álemde keńinen taralǵan genetıkalyq zertteýler bizdiń elde de tyń jańalyqtar ashyp jatyr. Búginde genetıkter men tarıhshylar birlesip, tarıh betindegi arhıv asha almaǵan syrlardy aqtaryp keledi. Onyń biri – DNQ tapsyrý arqyly atatekti, ata-babańyzdyń qaıdan kelgenin, bizdiń zamanymyzǵa deıingi qaı taıpaǵa qanshalyqty qatysyńyz bar ekenin anyqtaý.
«Bul – geneologıalyq derekterdi zertteýge qatysty qoldanbaly qural. Mysaly, bizdiń elde kóptegen handyq, taıpa, rý boldy. Al genetıka osynyń qaısysy shyndyq, qaısysy ótirik ekeni anyqtaı alady. Ásirese qazaqtardyń shejire ınstıtýtyna kómegi mol. Genetıka bul ınstýtýttyń qanshalyqty shynaıy ekenin, sondaı-aq geneologıalyq jáne genetıkalyq jastarynyń sáıkestigin anyqtaıdy», - deıdi tarıhny Jaqsylyq Sábıtov.
Óz tegin, rýyn bilmeıtin adamdar da osy DNQ tapsyrý arqyly anyqtaı alady. Tipti sheteldikter asyrap alǵan balalar da osy arqyly óz týysqandaryn tapqan.
«Ár rýdyń qalyptasýy óte kúrdeli, tarıhı jaǵynan qaraıtyn bolsaq. Shejirege qaraıtyn bolsaq, barlyǵyn ózderi bir rýdyń ókilderi, bir atadan taraımyz deıdi. Biraq ony zertteı kele biz olardyń tolyq Ú-hromosoma boıynsha 100% bir atadan taraıtynyn kórmedik. 70%-i bir atadan taraıdy. Qalǵany osy rýdyń qalyptasýy barysynda kirme bolýy múmkin. Iaǵnı DNQ 100% adamnyń qaı rýǵa jatatynyn aıta almasa da, onyń genetıkalyq turǵyda qandaı Ú-hromosomamen uqsaıtynyn aıta alady. Solaı óz týysqandaryńyzdy anyqtaı alasyz», - deıdi Adam genetıkasy zerthanasynyń meńgerýshisi Maqsat Jabaǵın.
«100% DNQ arqyly rýdy aıtýǵa bolmaıdy. Biraq onyń rýlarmen týystyǵyn aıtýǵa bolady. Ortaq atasynyń kim bolǵanyn jáne qashan ómir súrgenin anyqtaýǵa bolady. Qazir ómir súrip jatqan basqa halyqtarmen salystyra kelip, paıyzdyq mólsherde óńirlerdi kórsete alady. 80%, mysaly, ortalyqazıalyq, 10% shyǵysazıalyq, 10%, mysalǵa, eýropalyqtarmen kezinde buryn ortaq ata-babalaryńyzdan qalǵan genetıkalyq varıanttar bar ekenin kórsetedi», - deıdi Adam genetıkasy zerthanasynyń meńgerýshisi Maqsat Jabaǵın.
Munyń tarıhpen baılanysynyń taǵy bir ereksheligi, ózińizde qandaı taıpanyń genetıkalyq bıomaterıaly bar ekenin bile alasyz. Ondaı zertteýlerdiń elde birnesheýi júrgizilgen. DNQ bizdiń shyǵý tegimizdiń yqtımal popýlásıasyn 70%-ke deıin anyqtaı alady. Bul tusta shejire men genetıka da 70-80% sáıkestik kórsetken.