Keshe Ózbekstanda prezıdent Mırzıóevtiń ulyqtaý rásimi ótti. Shavkat Mırzıóev úshinshi ret óz qyzmetine kiristi. Bul rette onyń ókilettik merzimi 5 jyldan 7 jylǵa deıin, ıaǵnı 2030 jylǵa deıin ulǵaıdy.
2016 jyl Ózbekstan tarıhyndaǵy kúrdeli ýaqyt. Oǵan tuńǵysh prezıdent Islam Karımovtyń kenetten qaıtys bolýy sebep boldy. Endigi basshy kim bolmaq, bılik almasýy eldiń damýyna qalaı áser etpek degen sıaqty suraqtar kóbiniń kókeıinde júrdi.
Postkeńestik keńistikte, ásirese, Ortalyq Azıada bıliktiń almasýy kúrdeli proses. Sarapshylardyń kókeıinde endi ne bolady eken degen suraq únemi júredi. Sebebi, batys demokratıasy tolyq ornaı qoımaǵan. Aımaq elderinde bir ǵana basshysynyń aınalasynda búkil halyq bolyp, soqyr senimmen uıysý saıası dástúri qalyptasqan. Mundaı saıası mádenıet Ózbekstanda da boldy.
Qalaı degenmen, kúmán men kúdikke qaramastan bılik tranzıti beıbit jolmen júzege asty. Eldiń tizginin burynǵy premer-mınıstr Shavkat Mırzıóev ustady. Osylaısha 2017 jyldan bastap eldiń tarıhyndaǵy jańa saıası kezeń bastaldy.
Ǵylymda basshylardyń bıligin kezeńge bólý tájirıbesi qalyptasqan. Shavkat Mırzıóevtiń basshylyǵyn úshke bólýge bolady.
Aldymen bılikti nyǵaıtý, odan keıin eldiń qamy
2017–2021 jyldar Sh.Mırzıóev bıliginiń alǵashqy kezeńi. Ol bılikti beıbit jolmen qolyna aldy. Qoǵamda azamattyq, áleýmettik tolqýlar bolmady. Eldiń turaqtylyǵyna saıası elıta arasyndaǵy kelisim de áser etti. 2016 jyldyń sońyndaǵy saılaýda aıqyn basymdyqpen jeńiske jetti. Osylaısha zańdyq turǵydan legıtımdilikti qamtamasyz etti.
Bılikke kelý basqa da, ony ustap turý men nyǵaıtý múlde basqa. Saılaýdan keıin halyq aldynda bergen ýádelerdi oryndaý qajet. Osy turǵydan qaraıtyn bolsaq, Mırzıóev óziniń bedelin nyǵaıtýǵa saıası jigerin saldy. 2021 jylǵa deıingi damý strategıasy qabyldandy. Onda saıası, sot jáne quqyq qorǵaý reformalary, ekonomıkany lıberalızasıalaý, eldiń jaǵymdy halyqaralyq ımıjin qalyptastyrý jáne ózge de bastamalar kóterildi. Ásirese, saıası reformalarǵa asa mán berildi. Parlament pen saıası partıalardyń rólin arttyrý, memlekettik basqarýdy nyǵaıtý men azamattyq qoǵam ınstıtýttaryn damytý kózdeldi.
Strategıada eldiń halyqaralyq ımıjine basa nazar aýdaryldy. Mırzıóevtiń aldaǵy syrtqy saıasatta jasaǵan qadamdary sózimizge dálel. Ortalyq Azıa elderimen qarym- qatynas jańa deńgeıge kóterildi. Jalpy, oqshaýlaný saıasatynan aryla bastady. Biraq memlekettiń ashylýy ekonomıkalyq salada ǵana turaqty júrdi. Ózbekstan áli kúnge deıin saıası astary bar halyqaralyq uıymdardan alshaq.
2022 jyl jańa basshy bıliginiń ótpeli kezeńi degen jón. Ol bıylǵy prezıdent saılaýyna deıingi ýaqytty qamtıdy. Alǵashqy kezeń Mırzıóevtiń óz bıligin nyǵaıtýymen erekshelense, munda jańa saıası kezeńge daıyndyq basym. Eń aldymen, jańa strategıa qabyldandy. Endi Jańa Ózbekstandy qurý kózdeldi. Munda Ózbekstan kórshileri Qazaqstan men Re seıdiń saıası reformalarynyń tájirıbe sin paıdalandy.
Alǵashqy saıası qadam konstıtýsıaǵa ózgerister engizýden bastaldy. Bıyl 30 sáýirde búkilhalyqtyq referendým uıymdastyryldy. Referendýmda prezıdenttik merzimin 5 jyldan 7 jylǵa uzartý usynyldy. Sondaı-aq, Shavkat Mırzıóev taǵy da 2 ret prezıdent bola alady degen tolyqtyrý engizildi. Ózgerister engizilgen Jańa Konstıtýsıa 1 mamyrda kúshine endi. Al 9 shildede saılaý ótip Sh.Mırzıóev qaıtadan saılandy. Endi ol 2037 jylǵa deıin bılik etýge quqyly. Osylaı ol óz bıligin jańartty.
Jańa Ózbekstan qurylady
Alǵashqy eki kezeńde bılik tranzıti tolyq aıaqtaldy. Endigi maqsat Jańa Ózbekstandy qurý. Soǵan oraı 2022 jyly strategıa qabyldandy. Strategıa 100 kishkentaı maqsattardan turady. Bir qyzyǵy, strategıany jasaýda Qazaqstannyń tájirıbesin qoldanǵan sıaqty.
Eki strategıany salystyratyn bolsaq, uqsastyǵymen birge aıyrmashylyǵy da shyǵady. Basty ózgeshelik mazmunynda. Bizdiń 100 naqty qadamda memlekettik apparatty reformalaý, zań ústemdigin ornatýǵa basa nazar aýdarsa, Ózbekstannyń strategıasynda azamattyq qoǵam ınstıtýttaryn damytýǵa mán berip otyr. Ásirese, jergilikti ózin-ózi basqarý ınstıtýtyn nyǵaıtýdy atap ótken jón. Demek, jańa prezıdent mahallálarǵa basymdyq berýde.
Odan basqa jerggilikti ózin-ózi basqarýdyń mańyzdy ınstıtýty halyq depýtattary keńesiniń jumysyn qolǵa alýda. Olardyń bedelin arttyryp, jergilikti ákimdikterge (hokım) yqpalyn arttyrýdy maqsat etip otyr.
Jańa basshynyń qulashyn keń ashqanyna qaraǵanda, kelesi merzimge saılanýǵa múddeli. Oǵan zań da múmkindik beredi. Alaıda, alǵa qoıylǵan maqsatqa jetýde birshama kedergiler bolýy múmkin. Eń basty kedergi bir basshynyń aınalasynda búkil halyq bolyp, soqyr senimmen uıysý saıası dástúri. Ol prezıdent ınstıtýtyn kúsheıtip, ózge saıası ınstıtýttardyń damýyn tejeıdi.
«Almaty-akshamý», №84, 15 shilde, 2023 jyl